Katalog

OKURDAN BİZE HAFTANIN G Ü N D E M İ Evrim ve ıı felaketler" Cumhuriyet Bilim ve Teknlk'in 308. sayısında yayımlanan Prof. Dr. Yaman Örs'ün okuyucu mektubu evrim süreçlerinin temel özelliklerini vurguluyor. Kanımca, sözkonusu yazıda gezegenimizde hayatın "macerasının" en önemli özelliğl goz ardı edilmiş: Felaketler (catastrophes). Yerin tarıhine baktığımızda, evrimin temel itıci gücünün, türler arası etkileşimlerden zıyade, fiziksel ortamdaki değişimler olduğunu görürüz. Paleocoğrafya iklimi, ikllm ise gelişebilen ekosıstem yapılarını bellrler. Tabii, burada belırleme sözcüğünü, mekanistik anlamda değil, tarihsel anlamda kullanıyoruz. Insanın blr üyesi olduğu primatlann evriminde Afrlka'nın rift sistemlermin oluşmasının oynadığı belirleyıci rol, bu ilişki zincirinın en güzel örneklerinden biridir. Ama belki de tjayatın bugün gözledığimız tablosunun gerçek ressamı fiziksel çevrede meydana gelen anl değişimler, diğer bir deyışle felaketlerdir. Felaketlerin hayatın evriminde oynadığı rol son yıllarda gündemde dinozorların "sonu" bağlamında geldi: Çizgi romanların bu sevımlı kahramanlarının zamanımızdan 65 milyon yıl önce, büyük bir olasılıkla, bir gök cisminin gezegenımıze çarpması sonucu aniden ortaya çıkan ekolojik krizin kurbanı olduğu fikri genel kabul görmektedir. Fosillerin yardımıyla canlıların tarıhine sıstematik bir göz atıldığında, bu tür felaketlerın ıstisnadan çok kural oldukları gerçeği göze çarpar. Sonunda Darvvinci evrlmler. 19. yüzyılın başlarında paleontolojının piri Baron Cuvier'in temel gözlemini kabul etmek zorunda kalmtşlardır! Her telaket, bir anlamda genetik "kitaplığın" bir kısmını yakarak yeni "yazarlara" olanak tanır. Boşalan ekolojik yuvalarda (niche) yeni maceralar başlar Günümüz evrim anlayışı içinde sürekliliğin mı, yoksa süreksizliğin mi temel evrim denkleminde yer alması gerektiği tarttşmaya açık bir konudur. Homo sapiens sapiens'e gelince: Belki de global çevreyi önemli ölçüde değıştirerek, yanı kendi felaketinı kendi yaratarak, kendi "delterını" kendi dürmekle meşgul! Bir avuç kumdaki dünya ve bilitnin akçeli konuları Deniz kabukları bakımmdım zengin bir salıile yolunuz ıbukları bakınundan düserse eğilin ve bir avuç kunı alm. Avucunuzdakilerı bakm, dahcı ince ve ayrıntılı görmeye çalışın. Şansınız varsa ve gözünüz yeterince keskinse kunı laneciklerinin yanında ıninik kabukları seçeeeksiniz. Veyu geliıı siz de en iyisi Mehntet Saktnc 'ın uyarüanna kulak verin ve bundan böyle olur olmaz her yerde gözlerimizin ulasamadığı bu ıninik ve mikro dünyanın içini dalmak için yaıumzdu lıer zanıan ıninik bir lup laşıyın. Yer bilinıcileri ve paleomologtar ceplerinden luplartnı eksik etmezler. Tus gördükleriııde hemen çıkarır. ayrmtısına bakar ve geçmişini sayıp dökmeye haşlur. Bu sayımızın kapağındu ve orta sayjalarınuzda seyrettiğiniz doğanın dantel gibi ördu'ğü, işlediği bu güzelim şekiller, koea koca deniz kabukları değil, ifle avucunuzda vıplak gözle görmekte zorhık eekliğiniz o ıninik ve tek hikreli deniz yaratıklarının, foraminiferlerin iskeletleri.. Mikroskop altında yüzleree kez hüyütülmüf bu Jotoğrafkır bambaşka bir dünyanın kapılarını aeıyor insanlara.. Sadeee doğanın lıariku güzelliklerinden hirini paylaşmakla kalnuyorsıuıuz, uyııı zaınandu 500 milyon yıl önıvsinin dünyasından da içeri giriyorsımuz.. Mikro paleonlolojiııin lahirenderinde Mehmet Sakınç yü'rünıek gibi zor bir bilim kulvartnı seçen Mehmel Sakınç'ın foramini/erler iizerim yaptığı titiz çalifinayı keyifle okuyacaksınız. tnsunlardan çok dalıa önce var olan bu mikro dünvada sizlere iyi vokuluklar.. (Başbakan Müsteşım) kadar ek bir aylık gelir Müsteşan) sağlayacakttr. Yine iç sayfalarınıızda göreceğiniz Bilimsel Yayınları Tcşvik Taslağı, makaleleri uluslararası dergilerde yayımlanan arastırmacılarıınıza, derginin'kulitesine göre, her yayınladığı makale hasıııa kıdemli profesör maası kadar tesvik primi getireeektir. Her iki yasa tasarısı da süphesiz Türkiye'de hilimin yukanya doğrıt bir ivme kazanabilmesi içiıı maddi ve manevi özendiriei özellikler tasıyor. Bilim iiretmenin, arastırma yapmanın maddi ve leknik aliyapısı bu önlemlere koşııl gelislirilebilir ve üııiversilelerimizde de bilim konusunda düsüneeler çabuk evrimleşebilirse. kısa döııemde Türkive'de bilim lıız kazanabilir. Özellikle uluslararası makaleleri lesvik bu açıdan önenılidir. Nitekim birçok üniversitemizde de ınukule yazarı arastırmacılara belli bir miktar lelif ücreti ödenmeye baslanmıslır. YÖK bünyesinde merkezi bir kurul ve foıı olusturulmusı bilimsel çalışmcıvı dalıa çok özendirecektir... Türkiye Bilimler Akudemisi de. uluslararası ölçülerde bilim iireten bilim adamlarımızı bağrında toplayacak öncelikle onur ve itibar vaat eden bir örgül olacak. Bilimin, seçkin özellikleriyle devlet kuttıulu bile olsa böyle iist düzeyde kurumlaşmusı ülkemiz için sevindiricidir. Ama bıınıın yanı sıra Akademi üyeliği önemli bir gelir kaynağıyla birlikte anılacak. Akademi üyesi. alaeağı gelire karsılık bir sey üretmek. vapmak. lıaıta loplaniılarcı bile katılmak zorunda değildir. Katılsa bile genel kurullarda faaliyet raporlarıııı onaylamak ve yeni üyeler seçmek ona yetebileceklir. Kendi görevini latn veya yarım zamaıılı hağlı olduğu verde sürdürmeye devam edeeektir. Akademi üyeliğine böyle yiiksek bir maas ödenmesi devlet bilim adamı statüsünü beraberinde getiriyor ve tartısma açıyor.. Bilim adamlığını seçmeleri için gençlerin önüne böyle bir kurumda ek yiiksek maas hcıvucunu sallandırmak düsüncesi ve gerekçesi ise, bilimin iç dürtülerini ve merakını tanıamen gözjırdı eden ve bütün değerleri günümüz parasal jelsefesi temel/eri üzerinde yüksellen bir bakısın üriinü olarak görüniiyor dalıa çok. Butı ülkelcrinde saygııı akademilerin üyelerine bövle bir maas da ödenmemektedir. Niçin aeaha? *** Gelecek eumarlesi yeni bir dergide bulusmak umuduyla, sağlıklı ve güzel bir hafta diliyoruz.. Doç. Dr. H. Nüzhet Dalfes İTÜ Maden Fakültesi, Genel J*olo|i Anablllmdalı Panoya asılacak yazılar Derginızı yıllardır ilgi ve keyifle okuyoruın Bugüne kadar yayınlarınızdan yüzlercesini kaynak olarak kullandtm. Kendimi tanıtmayı unuttum, kusura bakmayın. Ben, Kurtuluş Odabaş. 7 yıllık Biyoloji öğretmenlyim. Ist. Ün. Fen Fak. Biyoloji bölümünü bitirdim. Derginizden kestiğim bölümlerl (genellikle biyoloıi ile ilgllı olanları) okulda kendi düzenlediğlm bilim panosuna asıyorum Öğrencılerım de buyük btr ilgiyle okuyorlar. Bu mektubu yazmamtn nedeni, bugüne kadar size teşekkür edememem. 14 kasım tarihli derginizi okuduktan sonra bu teşekkürde ne kadar geç kaldığımı anladım ve hemen yazmaya karar verdım. Bu 9ayınızda her konunuz (her zamanki gibi) mükemmel. özellikle "Sperm mi saldırgan, yumurta mı?" "Zeytinyağına evet" ve öğretmenlikte temel ilke edindiğim konularda sankı kendi yazımı okuyormuş duygusuna kapıldığım "Nobel Ödülleri ve Bız" ve "Unıversıtelerdekı yasadışı azınlık" konularınız değil panolara, bütün duvarlara asılacak güzellikte.. Bilim ve üniversite diinyamızı son günlerde en çok ilgilendiren gelişıne Bilim w Teknoloji Yiiksek Kurulu'nun 3 şubat loplantısında aldtğı kararlar olsa gerek. (îeçen hafta bu toplanlının uvrmlılı haberini vermiş, kunılım sekreterliğiıü yapan ve önerileri hazırlayan TÜBİTAK'ın Başkanı Tosun Terzioğlu ile konu üzerinde yaptığımız söyleşiyi yayımlamıştık. Bu sayımızda bütün bilim adamlanm ve araştırmacıları çok yakından ilgileıulirdiğini düşündüğümüz Türkiye Bdimler Akudemisi Yasa Tasansı'ın ve Uluslararası Bilimsel Yayınları Te$vik Yönetmeliği Taslağı'ııı tam ınetin halinde yayımlıyoruz. Bu yasa tasanları seçkinlik ve saygınlık getirecek olan Akademi üyeliğinin yanı sıra, bilim adamının bireysel gelirlerini yükselteeek olan doğnulan "akçeli konuları" da kapsamaktadır. Salt Akademi üyeliği, seçkin bilim adamı ve araştırmaeıya en yiiksek devlet memuru maası Bilimin akçeli konuları Kurtuluş Odabaş Cumhuriyet BİLİMTEKNİK •No 309 20 Şubat 1993 •Yeni Gün Haber A|ansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. #Genel Yayın Yonetmenı ÖzgenAcar •Genel Yayın Koordınatorü: Hlkmet Çetlnkaya • Yazı Işleri Müdürü: Cetal Başlangıç • Yayın Yonetmenı. OrhanBursalı •Gradk Yonetmenı Tules Hasdemlr 3093