Katalog

DENİZ ÜRÜNLERİ Havyarın geleceği tehlikede Hazar Denizi, havyar üreten mersinbalıklarının sonunu hazırlayabilecek ekolojik kirliliğin tehdidi altında. Endüstri çağından önce dünya üzerindeki tüm tatlı sular bu büyük mersinbalıkl annın barınağıydı. Günümüzde ise mersinbalğı nın avlanabıldiği tek yer Hazar Denizi. Ancak bu durumun ne kadar süre devam edeceği bilinmiyor. Uzmanlar, gerekli önlemler alınmadığı takdirde Volga nehriyle Hazar Oenizi'ndeki kimyasal kirlenme sonucu bu soyun tükeneceğine dikkat çekiyorlar. Biyolojik açıdan Hazar denizi dünyanın en zengin denizidir. Bu özelliği, güneşe açık olmasından ve kendisine ulaşan sayısız su akıntılarının sağladığı düşük tuz oranından kaynaklanır. Bu özel konumu, tatlı suların deltalarından üreyip, daha tuzlu ve organik maddeler bakımından daha zengin sularda büyüyen mersin balıkları için elverişli bir ortam hazırlar. Ancak deniz tuzu oranındaki değişimler, mersinbalıklarına besin kaynağı niteliğindeki balık ve bitki türlerini yokediyor. 1930 yılından sonra Sovyetler Birliği'nin izlediği sanayileşme politikası tüm dengeleri bozdu. Hidroelektrik santrallerinin ve büyük su depolarının kurulması, kolhozların sulanması için suların akış yönünün değiştirilmesi Hazar Denizi'ne olan tatlı su akınttlarını önemli ölçüde azalttı. Olumsuz etkenlerin çoğalmasıyla beklenen son geçikmedi. 1930 ve 1960 yılları arasında avlanan mersinbalıklarının sayısı iyiceazaldı. örneğin 1830yılında 350.000 kental (') balık avlanırken, 1944 yılında bu sayı 24.000 kentale düştü. Günümüzde Volga Nehri ağır metaller, yağlar, petrol atıkları ve fosforlu maddelerden oluşan yoğun bir kirliliğin tehdidi altında. Bu durum ise dev endüstrisi kuruluşlarının (kimya, petrokimya, kâğıt) atıklarını doğrudan bu nehre boşaltmalarından kaynaklanıyor. Bu kirlenmeyle beraber sudaki erimiş oksijen oranı azalarak karbondioksid artıyor; buna paralel olarak balık ölümleri görülüyor. eti için saklanır ya da özel ureme alanlarına taşınır. Bu ışlemden sonra sıra havyarın hazırlanmasına gelir. llk önce bir kışi balığın yumurta haznesini (10100 kg. arası) açar; bunu yaparken söz konusu yeri patlatmamaya dikkat eder. Yumurta tanelerinin ezilmemesi 'için bu işlem büyük bir beceri ve dikkat gerektirir. Şimdi sıra havyarın hazırlanmasına gelmiştir. Bu işlem için püf noktasını bilen hünerli bir ustaya ihtiyaç vardır. Bu kişi bir bakışta yumurtaların görünüşüne göre tanelerin karıştırılacağı borakstuz cranlarını, bu karışım içinde ne kadar süre bekletileceklerini hesaplar. Tuz oranı % 5'ten düşükse havyar "malossol'dur (az tuzlu) Bu oranın % 8'i aşması hayvarın uzun süre dayanabileceğini gösterir. Daha sonra havyar, kauçuk bileziklerle sıkıştınlan küçük yuvarlak kutulara doldurulur Bunlar daha sonra Moskoya'ya Havyar üretiminin endüstrileşmesine karşın mersinbalığı Volga deltasırtm sığ sulannda geleneksel file yöı gönderilir. Rusya'nın yıllık havyar üretimi 15002000 ton temiyle avlanır. arasında değişir; bunların yalnızca % 10'u ihraç edilir. meye katkıda bulunuyor. zinin kıyısında şu an beş ayrı devlet Volga Hazar Denizi'ne tatlı sulannda yer alıyor; bu durum da zararlı maddeleKimyasal kirlenme yumurtlama sürebarındırdığı maddelerı taşır, böylece tuz rin kontrolünü zorlaştırıyor. cini etkileyerek doğrudan üremeyi enoranı düşen ve biyolojik açıdan zenginlegelliyor. Bunun yanısıra, Hazar'ın kuzeşen deniz, dünya üzerindeki toplam meryinde yaşayan balıklar 1984 yılında başHavyarın hazırlanışı bir beceri işi sinbalığı tüketiminin % 80'inı karşılar. gösteren salgın bir hastalıktan da etkiVolga deltasındaki mersinbalıkları niAncak sanayi kırliliği bu verimli kaylendiler; bu hastalıktan balıkların kas dcsan ve eylül aylar arasında avlanır. Filenağı yok etmek üzere. kuları tahrip oldu. Ayrıca yağ metabolizlerle canlı olarak tutulan balıklar yarı su Science & Vie Ocak/93 Çeviri: Anamalarında değişimler, tümör, karaciğer dolu depolara alınarak deltada bulunan hid Hazaryan bozuklukları, üreme organları hastalıklabeş istasyona (gemi şeklinde fabrikaiar) rı belirlendi. Bu rahatsızlıkların nedeni gönderilirler. Burada yumurtalı olanlar 1 1 kental = 100 kg. ise kabul edilebilir dozun 45 katına ulaseçilir diğerleri ise suya atılır; bunlar ya şan DDT ve türevleriydi. Bu olumsuz gidişatı durdurabilmek amacıyla 1990 yılında Moskova'da bir konferans düzenlendi. Konferans sonunda bilimsel konsey, Hazar ve Volga kıyılarındaki endüstri kuruluşlarına yönelik ciddi önlemler alınmadığı takdirde mersin balıklarının büyük bir ekolojik felaketle karşı karşıya kalacaklarını açıkladı. Ancak binlerce zehirli maddeyi barındıran 40 milyar metreküp su nasıl arıtılacak? Rus nufusunun üçte birinin bu bölgede yaşadığı ve buna paralej olarak sanayi ve tarım faaliyetlerinin de buralarda yoğunlaştığı gözönüne alınırsa işin zorluğu anlaşılabilir. öte yandan Hazar deni Petrol kirllliği Bu kirlenmeyi daha da yoğunlaştıran diğer bir faktör ise petrol. 1958 yılından önce denizin dibinde 37 kuyu açıldı. Uzmanların tahminlerine göre uygulanan teknolojik yöntemlerin geriliği yüzünden günde 100500 ton ham petrol denize akıyor. öte yandan Hazar Denizi'nin kuzeyinde yer alan dev gaz kuruluşlarından atmosfere yayılan sülfür gazı da asit yağmuru şeklinde denize düşerek bu kirlen 34512