Katalog

ÇE VR Karadeniz, Cevre insanları I Uzmanlar, dünyanın bu en kirli denizinde biriken metan ve hidrojen sülfür gazlarının, tıpkı Kamerun'daki gölde olduğu gibi rüzgarla havaya karışarak yüzbinlerce kuişiyi zehirleyerek öldürmesi mümkün... Karadenız kendı turunde tektır Turkıye Rusya Ukrayna Romanya ve Bulgarıstan a kıyıları olan 350 bın kılometre karelık bu havza sularının yuzde 90 ı doğal olarak anoksık (oksıjenden yoksun) olan tek de nız 100200 metre derınlıkten sonra erımış oksijen bulunrnuyor Bu yuzeydekı ırmak ve yağmur kokenlı sularla derındekı Akdenız kokenlı suların yeterınce karışmamasından ılerı gelıyor Daha yumuşak olan yuzeydekı sular (bır lıtre suda 1618 gram tuz bulunuyor) daha tuzlu dolayısıyla daha ağır olan dıptekı suların (lıtrede 2122 gram tuz var) uzerınde yuzuyor Yuzey suları ıle dıptekı sular arasındakı sınır çızgısıne pıknoklın denıyor Bu ıkı farklı ekosıstem arasındakı bır paylaşma hattı Ustte buyuk ılı man halıçlere benzeyen fakat kırlılıkle donuşmuş bır ekosıstem var Altta ıse mık roorganızmaları metan ve hıdrojen sulfur ureten yoksul bır ekosıstem bulunuyor Bunlar şu an ıçın pıknoklının ortusu altında hapsolmuş gozukuyorlar Yuzey sularının kırlılığı çok yuksek duzeyde Buyuk ırmakların aracılığıyla Karadenız yaklaşık 160 mılyon ınsanın etkısı al tında yaşıyor Sonuç ekosıstemın her kılometre karesı uç bın ınsan tarafından sulanıyor Bu rakam Akdenız ıçın 93 kışı Yalnızca Tuna Irmağı Karadenız e her yıl 60 bın ton fosfat 340 bın ton nıtrıt ve nıtrat boşaltıyor Bu mıneral tuzların aşınlığı ortamın genış otrofızasyonuna neden oluyor Fıtoplanktonun bazı mrlerı hızla ureyıp ı oğalıyor yesılımsı bır çorba erımış butun oksııenı tuketıyor ve ışığın 10 metrenın altına ınmesını onluyor Bunun bır dızı so nucu var Öncelıkle denızın dıbındekı buyuk alglar oluyor Karadenız ın kuzeybatı sındakı genıs kıta sahanlığı uzerınde buyuk fıloforun yuzde 95 ı yok oldu Bu alg daha Sıvastopal uzerıne gelen bır hidro/en sulfur ruzgârı bınlerce ınsanın 6lu once bır sanayıı peltesı olan agar mune yol açabılır. 3008 unyanın en kırlı denızlerınden bırı ) olan Karadenız ı buyuk bır felaket beklıyor Karadenız ın, hidrojen sul fur ve metan tukuren buyuk bır leğene donuşme tehlıkesı var Yalnızca Marmara Denızı ıle bağlantısı olan Karadenız e her gun Anadolu Je Rusya nın buyuk ırmaklarından kaldırabıleceğınden çok daha fazla kırlılık dokuluyor Hıdrokarbur kurşun fosfat ve otekı nıtratlar bu ırmakların ekosıstemını alt ust etmış durumda Ancak daha da kotusu barajlar nedenıyle ırmakların debılerı her yıl bıraz daha azalıyor Bu nedenle Karadenız ın su yatağı her geçen yıl bıraz daha ıncelıyor B oylece derın suların yuzeye çıkmaları tehlıkesı guçlenıyor Oysa oksıjen açı sından asırı yoksul olan bu sular çok yuksek mıktarlarda metan (komur maden lerınde patlamalara yol açan grızu) ve hıd rojen sulfur ıçerıyor Yuzeyde buyuk hıdrojen sulfur kabarcıklarının oluşabıleceklerı ılkesı kabul edılırse buyuk bır felaket beklenebılır Sıvastopol uzerıne gelen blr hıdrojen sulfur ruzgarı bınlerce ınsanın olu mune yol açabılecek ve ruzgarın menzılı ıçındekı kentlerde yaşayan insanları zehır leyecektır Afrıka da Nyos Golu nde dev bır karbonık gaz kabarcığı 1986 da 1700 kışıyı oldurdu Bu nedenle bu tur tehlıkelerı cıddıye almak gerekıyor O naradeniz'de nelep ol Istanbul Boğazı'nın dibinden her yıl ortalama 200 kılometre küp su Akdeniz den Karadeniz e gelir (1) Tuna, Dınyeper, Dinyester, Don, Kuban ve ötekl ırmaklar ise yılda 350 kılometre kup su taşır Buna blr de 210 kılometre kup yagmur suyunu eklemek gereklr Karadeniz havzasında 410 kılometre küp su buharlasır, artan 350 kılometre küp su ıse bu kez yuzeyden Akdenız e dökülür Büyük ırmakların suları Akdenız den gelen tuzlu suyla kanşmaı Irmak suları daha halıl oldugu ıçın tuzlu suyun üzerlnde yüzer Bu sular arasındakl bırlesme hattına piknoklln denlr (2) Bu sınınn uzerınde su atmoslerdekı oksı/enle zengınlesır Alt bölüme Ise oksijen gırmez Burada hıdroıen sultur ve metan uretıcı organızmalar gelışır Büyük bir kıklonık akım (saatin ters yönunde) (3) Karadenız ı dolaşır Bırçok kola ayrılır ve bunlardan bazıtan antlklklonık halkalar olusturur Kıklonların merkezlnde (4), anokslk yatağın tavanı yukarı dogru çekillr Yüz metre yaklasır Antlsıklonlann merkezınde (5), bu tavan 200 metreye dogru ıner Bu çukur ve tumsekler, zaman ıçınde duzensız blr rltımde yer dngıştırır Ktsın, bazı yerlerde, soguma yuzey sularının özgül ağırlıklarını arttırır Yuzey suları derin sulara dalarak (6) burgaçlara neden olur Kırım ve Katkas kıyılarında, Alrıka ıle Asya kıta plakaları arasındakl karşılaşma denlz altında depremlere neden olur Irmak katkılannın azalması anokslk yatağın tavanının yükselmesıne yol açarsa hıdrolo/lk ve sısmık burgaçlann etkısı derın suların anıden yüzeye çıkmasına neden olabılır ve toksık gazlar serbestkalablllr Din ftMM agarın uretımınde kullanılıyordu Sonra zooplanktonun buyuk besın değerı olmayan hayvanları hızla uremeye başladı urneğın Noctıluca mılıarıs tekhuc relısı ve Aurelıa aurıta denızanası Yarar turlerın çesıtlılığı de bundan etkılenıyoı