Katalog

PALE ONTOLOJİ üınozor topluımunm t yeıneıı/ıg/ndedı yasam Geceleyın, reslmde tek ayağı görülen bu üç tonluk "iguanodon" uyuyacaktır, sütungen olduğu ıçın hava sıcaklıgı azaldıgında uyumak zorundadır Işte bu saatler kticuk memelilenn beslenme ve çoğalma vaktıdıt Sagda yer alan bocefc yıyen Zalambdalestes lecheı ve otobur haramıyıde (solda) bılinen en eskı memeli türlerldlr Bunlar gece yaşamları ve kuçuk olmaları nedenlyle dınozorlarla beraber 150 milyon yıl varlıklarını korumuşlardır Atalanmız iyi birer "ebeveyn di 220 milyon yıl önce yafayan memelllerln su (u yoktu, lakat bunlar yavrulannı beslemek ıçın tuylenmenın baflamaaıyla orlaya çıkan vucut salgılanndan yararlanırlardı Gobi Cölü'ndeki atalarımız Bizim atalarımız sayılan ilk memeliler küçiik ve gece yaşayan türlerdi. Dinozorların egemenliği sona erene kadar yaşamlarını saklanarak sürdürdüler. Gobi Çölü'nde bulunan fosiller Paris'teki Ulusal Doğa Tarihi Müzesi'nde sergileniyor. U zak atalarımız sayılan ılk memelilenn kımler oldugu sorusuna Parıs Ulusal Doğa Muzesı nde acılan "Go sergısı az çok bır yanıt oluşturuyor Sozkonusu belge ve losıller geçen yıl Ulanbatur dakı Ulusal Muze den Fransa ya gonderıldı Bocek ya da bıtkı yıyen olsun ılk memelilenn boyu bırkaç santım agırlıkları ıse bırkaç gramdı Bunlar dınozorlarla beraber 215 milyon yıl once ortaya çıktılar Gunduz saklanıp gece gorunmelerı ve kuçuk yapıları sayesınde 150 milyon sene kendılerını koruyabıldıler Dinozorların yok olmasıyla memeliler ıçın nedenı henuz tam olarak bılınmıyor evrımın gorkemlı surecı başlamış oldu Moğolistan, bu kuçuk memelilenn kafatası ve ıskeletlerını barındıran dunya uzerındekı tek bolge Gobi Colu nde bulunan memelılere aıt '50 kafalası doğal kosulların elverıslılığı nedenıyle gunumuze kadar bozulmadan kalabıldı ?30 rrvlyon yıl once denız Moğolistan ın guneyıne duşen bu bolgeden butıınuyle çekılınce arazı yukseldı ayrıca zaman ıçerısınde bu yoreyı dolayısıyld fosıllerı etkıleyecek buyuk bır sel (elaketı goruımedı Bır kennk ya da dış parçasından bunun 300 16 bi Çolu'ndeki dinozortar ve memeliler" memelıye aıt olup olmadığı nasıl kesın olarak belırlenebılır9 Memeli hayvanları dığer turlerden ayıran ozellık salt memelerı değıl Ikıncı Zaman memeli turler uz manı Denıse SıgogneauRussell a gore bu organlarının yanı sıra tuylerı yuruyuş lerı homeothermıe (duzenleyıcı fızyojık bır mekanızmanın vucut ısısını sureklı aynı derecede tutması) sıstemıyle de dığerlerınden farklılaşıyorlar ayrıca bunlara ek olarak ureme organları kan dolaşımı beyın ve hatta molekullerı de değışık bır yapı ıçerıyor Elde edılen fosıllerın memelıye aıt olduğunu gosteren bırkaç ıpucu var Örnegın ıç kulakta bulunan kemık uzerındekı cıkıntı çenenın eklem yapısı v b Ancak memelılerın başlıca gostergesı dışlerı, bu turter dış şekıllerıne gore sınıflandırılıyor Dr Sıgogneau Russell memelilenn or taya çıkıs tarıhlerının ıncelenen unsura gore buyuk farklılıklar gosterdığını belırtıyor örneğın alt çene ıle kafatası arasındakı eklemler temel alındığında bu turlerın yaklaşık 165 milyon yıl once gorunduklerı varsayılıyor Fakat en yaygın ve get çeğe en yakın gorus çıft eklemlı çenenın (surungen ve memeli eklemlerı) dıgpr ozellıklerın olusıımundan so'ira da varlı ğını surdurdugu seklınde bu dusunceden yola çıkarak soz konusu turlerın asagı yu karı 215 milyon yıl once ortaya çıktıkları onesuruluyor GObı Çolu nde bulunan fosiller arasın da cynodonte lar memelılerın doğrudan atalarıdır memeli surungen olan bu turler memelılere aıt ozellıklertaşımaları nedenıvle sıradan surungenlerden farklılaşırlar Genelde boceklerle beslenen cynodonte lar, yıyeceklerını yutma yerıne kaslara dayalı bır ışlem gelıştırerek çığnedıler Ayrıca dıyaframın oluşumu hucrelerdekı oksıjen alışverışını arttırmıştır Yukselen enerjı verımı hava koşullarına gore değışen vucut ısısını (ectothermıe) sabıtlestırdı (homeothermıe), boylece memeliler vucut ısıları değışen canlılar gece uyurken dolaşabıldıler 225 milyon yıl once gorunen morganucodonde lar Ikıncı Zaman memelılerın en yaşlıları ve aynı zamanda en tanınmışlarıdır Bunların agırlıkları yaklaşık 25 gr boyları ıse 15 cm kadardı (kuyruk dahıl) Bunlar kuçuk oldukları ıçın dınororlar av olmaktan kurtulabılmışlerdır Cynodonte larda alt çene salt dıkey olarak hareket ederken morganucodon te lar yatay bıçımde de çığneyebılıyorlardı Ancak bu memelılerın geleceğını etkılemış olan başlıca etken kalatasları Sozkonusu turlerın beyınlerı ' cynodonte larınkıne oranla uç kat daha buyuktu duyu organları ıse gece yaşamlarına uyum sağlayacak şekılde gelışmıştt Bun ların kalatasları uzerınde surungenlerde olduğu gıbı kemıklerı arasında ışıgı geçıren bır yol yoktu Bu ışlevı Hıpotalamus ustlenmıştı (Beyınde organızmanın en onemlı gorevlerını ayarlayan bolge) Bu tur kuçuk memeliler İKincı Zaman ın ortalarına kadar varlıklarını sur durduler bu donemın sonlarında memelilerın daha büyük turlerı sayılan "gobıconodon"lar ortaya çıktı bunların boyu kuyruk harıç 40 cm dı (irıce bır kedı kadar) Bunlar genış bır goğus kafesıne ve farklı bır kol kemığıne sahıptıler Yaklaşık 215 milyon yıl once Uçuncu Zaman ın başlarında th6rıen ler gorun lım adamlarını en çok ılgılendıren memeli turu bunlardır Bu hayvanlarda gorulen en onemli evrlmsel deglşlm azı dışlerıne dordunru bır çıkıntının eklenmesıdır boylece yıyeceklerı kesme yanında oğutme ışlemını de gerçekleştırebılmışlerdır Insanlann var olan azı dışlerı de aynı yapıdadır Bu durum memelılerın evrımınde mıhenktaşı sayılır çunku gunumuzde yer yuzunu dolduran memelılerın hepsı tek delıklıler dışında hem kesebılen hem oğutebılen dışlere sahıptıler Therıen lerde qorulen dığer onemlı bır gelışme beylndekl değlşımlerdır du Insanoğlu bu sınıla ait olduğu ıçln bı rungenın beynıyle memelınınkı arasında onemlı bır fark vardır Memelılerın beyınlerının yarıkurelerınde neopalllum ya da neocortex olarak adlandırılan yenı bır yapı oluşmuştur ınsan beynınde bu bolge duşunce ışlevinl gerçekleştırır ayrıca me melılerın beyınlerı yanlamasına da gelışmıştır oysa surungenlerınkı yalnızca ' vermıs adıyla bılinen dar bır bolgeye sahıptır Buyuk bır meteorun duşuşu ya da başka bır doğal felaket dinozorların egemenlıgıne son verınce memelılerın beynı dıger hayvan turlerıyle kıyaslanmayacak şekılde gelışmıştır Su Çevırı Aihihul Hazarycın Sıcence & Vie Ekım 92