Katalog

TIP ARAŞTIRMALARI AIDS in cinsel bulasma yolları Öpüşme ile geçer mi? Çeşitli cinsel birleşmelerde risk yüksekliği ne kadar? Kadınların ve erkeklerin bulaştırma özellikleri aynı mı? En çok tehlike bulunanlar kimler? r G ecen yıl Italya nın Sardunya adasında yapılan AIDS bılırnsel toplantısında ızleyıcıler çok ılgınç bır gosterı ıle karşılaşmışlardı Italya nın unlu AIDS araştırmacılarından Fernando Aıutı meslektaslarınin dehset saçan bakısları altında AIDS vırusu tasıyan bır kadını dudaklarından opuyor ve bo^lece ılgınç bır tartışma başlatıyordu Vırus opuşmeyle geçer mı ? Gerçı bılım adamı. dunyadakı AIDS lı hastalardan kaçış salgınını protesto ıçın bu opusmeyı gerçekleştırmıştı ancak tartısmalı bır harekette de bulunmustu Amerıkalı dış uzmanları AIDS hastalarının tukuruk ve salyalarında vırusun saldırınısa ugramıs hucreler saptamışlardı b AIDS vırusunu kesfeden Fransız bılım adamı I uc Montagnıer de bellı bır yogunluk taşıyan opuşme tehlıkelı olabılır" goruşunde AIDS ın lezbıyen ılıskılerle ve anne sutuyle de bulasabıleceğınln anlasılmasından sonra arastırmacılar salgının onemsenmesıne yenıden dıkkat çekmeye başladılar Mart ayında yayımlanan sayısında ıtıbarlı bılım dergısı Lancet kanlı bır kavganın sonunda bırbırlerıne vırus bulaştıran ıkı ınsanın oykusune yer verıyordu AIDS lı kavgacılardan bırının yarasından akan kan dığerının yarasına bulaşmış ve kanlar bırbırıne karışmıştı Şu sıralarda çok farklı cinsel ılışkılerde AIDS vırusunun bulaşma rıskı araştırılıyor Şu artık bılımsel bır gerçek Hemen hemen butun vucut salgılannda kanda sperm sıvısında vajına sıvısında ve eser mıktarda da olsa salya/tukrukte ve gozyaşında En buyuk tehlike kaynağının korunmasız gerçekleştırılen makattan ılışkının olduğu konusunda herkes hemfıkır Bu ılışkı ıster homoseksuel çıttler, ısterse heteroseksuel çıftler arasında gerçekleştırılsın Uzmanlar bu bolgede bagırsak çıkı^ında çok ınce kan damarları bulundugunu ve bunlardan bırının ılışkı sırasında kanamasının çok doğal oldugunu vırusun bu kan yoluyla derha vucuda gecebıleceğını belırtıyorlar Ba7i uzmanlar vırusun bulaşması ıçın doğrudan kan temasının olması gerekmedığını derıdekı yırlılmaların ve mıkro yaralanmaların (lezyonların) da vırusun gecmesıne zemın oluşturabılecegıne ışaret edıyorlar Tıp bılımcrierı vaıınal cinsel ılışkıyı daha Italyan AIDS uzmantAıutı Bir AIS'li hastayı opuyor. az tehlıkelı bır basamağa yerlestırıyorlar Fellatıo ılışkıde (ağızpenıs teması) ve Cunnılıngus ılışkıde ( ağız kadın cinsel organı teması) vırus bulaşma rıskının daha da az olduğu kabul edılıyor Bu ılışkılerde aktıf olanın otekıne kıyasla tehlıkelı durumu daha lazla Spermler ve vajınal sıvıda, salyalara kıyasla çok daha fazla AIDS vırüsubulunuyor Ancak bu ılışkılerde vırusun bulaşması konusunda kesın sayılar vermek mumkun değıl Bır tek ılışkıde de vırus alınabılır veya yuzlerce ılışkıde alınmayabılır Soz gelı mı AIDS hastası sınema yıldızı Rock Hudson'ın arkadaşı, aralarında 100 kadar aşk gecesı geçmosıne rağmen sağlıklı kaldı ve AIDS vırusu almadı Bu konuda boylesıne buyuk farklar olmasının nedenlerını aydınlatmak ko lay olmuyor Bılınen bır gerçek şu Hastanın hastalık aşamasına gore vırusun vucutta bulunma yoğunlugu değışıyor AIDS hastaları hastalığın ılk başlarında ve ılerı aşamasında yoğun vırus bulunduruyorlar AIDS semtomu henuz gostermeyenlere kıyasla bunların vırusu bulaştırma rıskı 1001000 kat daha çok Fakat henuz nedenı acıklanamayan cınsıyet farklılıkları var Henuz belırtılerı ortaya çıkmayan, ancak AIDS vırusu alan erkekler ortalama 10 cinsel ılışkıdı bır kez vırusu Bulaştırmakta Buna karşılık kadınlar ıse 100 cinsel ılışkıde bır kez Kadının bu daha az bu laştırma ozellığı, ılışkı aylık kanama sırasında gerçeklesırse daha yukselıyor Kadın, hastalığın ılerı bır aşamasında ıse erkekeğe bulaşma rıski yuzde 57 ye yukselıyor Yanı her ıkı cinsel bırleşmeden bırı erkek ıçın olum tenhlıkesını beraberınde getırmekte 45 yaşından buyuk kadınlar ozellıkle dıkkatlı olmahlar Yaşlılık ılerledıkçe cinsel organlardakı derı de ıncelmektellk cinsel ılışkılerıni yaşayan genç kızlar kızlık zarının bozulması kanlı ve zorlayıcı" geçtığı taktırde erkekten vırus kapabılırler Hollanda'da yapılan bır araştırmanın sonucu na göre, vırus taşıyan erkeklerle ılk cinsel ılışkısını yaşıyan genç kızlardan ıkısı virus kaptığını gosterdı Vırusun havadan bulaşma olasılığı tamamen kapalı Hemofılı hastaları, uyuşturucu kullananlar, AIDS'lı annelerın bebeklerı en çok tehlike ıçınde olan guruplar Bebeklerın vırus kapması anne karnındayken değıl de daha çok doğum kanalları sırasında oluyor (Spleget, 40/92) kınlere tek tam doz uygulanır Ama ılk kez aşılanacak enşkınlore de aşının etkısını pekıştırmek ıçın bır ay ara ıle ıkı doz onerılmektodır Aşılanan bıreylerde aşıdan sonrakı 48 saat ıçında ateş gıbı ergen genel reaksıyon veya enjeksıyon yerınde ağrı gıbı muhtemel lokal reaksıyonlar yanısırd aşılamayı ızleyen gunlerde boğaz ağrısı, kırgınlık hıssl, baş ağrısı nezle ıle hafıf ıshal vc kusma gıbı belııiıleı de ortaya çıkabılmektedif Grıp sıklıkla kalp ve solunum sorunlarının bır sonucu olarak ağır seyredebıldığındnn çok hatıf vakalar dışında yatak ıstırahatı, lyıleşme donemınde fızık aktıvıtenın kısıt'anması, yeterlı sıvı alımı, grıp şuphesı olan çocukları aspırın verılmemesı onerılır Yuksek ateşte aalitllat içermeyen ate» düsOrilcıiler verileblllr. lyıleş Serpıl Uğur* Influenza (grıp) vıruslerl Ile gelişen ınleksıyonlar onemlı olçude hastalık ve olume yol açarlar Bu hastalıklardan korunmanın en etkın yolu aşılanmadır Ancak aşısağlıklı bıreylere tıılın olarak onerılmıyor Eğer aşağıdakı yuksek rısk gruplarından bırınde ısenız aşı olmanız gerekecektır 1 Duzenlı kontrol veya hastane bakımı gerektıren suregen (kronık) akcığer tuberkuloz, bronşıyal astım kıstık (ıbroz, bronkopulmoner dısplazıBPD, bronşektazı glbı) kalpdolaşım (romatızmal doğumsal, hipertansıyonla gıden), ve norolojık (solunum kaslarında guçsuzluk yaratan) hastalıkları olan, goğus katesını zayıflatan/ bıçımını bozan ortopedık bozukluk ları bulunan çocuklar ve erışkın bıreyler 2 Kronık bakım veren kuruluşlarda bakımevlerınde yaşayan hastalar Aşağıda sıralanan bıreylerde de grıbın ağır seyretme rıskı artmıştır ve aşı ıle korunmaları onemlıdır 1 65 yaşın uzerındekı bıreyler (dığer yonden sagliMı olsalar da) Grip asısı olmalı mısınız? 2 Metabolızma'yı etkıleyen şeker hastalığı (dıyabet) suregen bobrek hastalığı (kronık glomerulonefrıt ve nefroz), kansızlık (anemıtalassemı orak hucrelı anemı gıbı) bağışıklık sıstemını (ımmun sıstem) baskıldysn haslalık lar veya bronşıyal astım nedenı ıle daha once duzenlı ılaç tedavısı ve hastane bakımı gerektıren çocuklar ve erışkın bıreyler 3 Suregen hastalıkları (akut romatızmal ate juvenıl romotoıd artrıt Kavvasakı hastalığı gıbı) nedenıyle uzun surolı aspırın (salısılatlar) ıle tedavı altında olan ve bu nedenle grup sonrası Reye sendromu (karacığerde yaglanma ve akut bılınç değışıklığı) rıskı taşıyabılen 6 ay ıle 18 yaş arasında çocuklar ve gençler Aşılanmaları gereken dığer rısk gruplarışoyle sıralanabılır 1 Yuksek rısklı hastalarla sıkı teması olan hastane, polıklınık ve dıspanserlerde çalışan tüm yaş gruplarındakıhekımler, hemştreler ve dığer personel, 2 Yuksek rısklı bıreylere ev bakımı verenler (hemşıre hastabakıcı) 3 Yuksok rısklı bıreylerın aıle uyelerl 4 AIDS ıle ınlekte bıreyler ( Tropık ulkelere herhangı bır zamanda guney yarımkuresıne nısaneylul ayları arasında yolculuk yapmayı planlayan bıreyler yorsanız grup aşısı olmanız önerilir Ancak aşılamadan once doktorunuza danışmanız uygun olacakbr Inaktıve odılmış satlaştırılmış grıp vırusu aşısının bıleşımı Dunya Sağlık örgutu (WHO) ve uzman kışılerın onerılerıne gore her yıl saptanan epıdemıyoloıık verılerı gore belırlenmektedır Her yıl sonbahar mevsımınde aşılanma onerılır Aşı derı altına veya kas ıçlne uygulanır 10 yaşından kuçuk çocuklara bır ay ara ıle ıkı yarım doz 10 yaşından buyuklere ve erışYukarıda sayılan gruplardan birinda yer alı me donemınde oksuıuğu teskın edıcı ılaçlar genç ve enkınlerde tedbırh olarak kullanılabılır Hekıme danışmadan, bakterı ınleksıyonu şuphesı olmadan antıbıyotıkler kullanılmamalıdır * Doç. Or Ittanbul Ünlverslteıl Çocuk Saglığı Enstitusu, Istanbol Tıp Fakultesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı 3002