Katalog

SAÖLIKHABIRIERİ BİLİM NOTLARI ava kırlılığı sunı gubre egzoz gazı ve benzerı nedenlerle vucutta bırıken kurşun kadmıyum ve cıva gıbı ağır metaller ana maddesı kukurtten oluşan ' çevre hapı' ıle vucuttan atılıyor Kısırlık baş ağrısı, kalp çarpıntısı gıbı • nedenı anlaşılamayan kronık ağrılara yol açan ağır metallerın kukurtun soz konusu metallerı bağlayıcı ozellığınden yararlanarak hazırlanan Dımaval' ısımlı çevre hapıyla vucuttan atıldığı bıldırıldı llacı ureten Berlın'dekı HeylPharma fırmasında görevlı Dr Johann Ruprecht, 'Dimaval ın çevre zehırlenmesınm yol açtığı hastalıklar ıçın gelıştırıldığını belırttı Dr Ruprecht gunumuzde sanayı ulkelerınde yoğun bır çevre kırlılığı yaşandığı ve bu nedenle gunluk yaşamda da zararlı ağır metallerın hava ve besın yoluyla alındığını kaydederek kan ve ıdrar tahlıllerl sonucunda vucutta zehırlı metal bırıkımı saptanması halınde bu hapların kullanılabıleceğını belırttı Çernobıl atom santralındakı kazada da, çevre halkına bu haplardan bol mıktarda verıldığını bıldıren Dr Ruprecht, hapların ıçerdığı DMPS' adlı maddenın, radyoaktıf zehırlenmeye karşı da tedavı edıcı etkısı olduğunu kaydettı Öte yandan gunluk yaşamda alınan zehırlı metaller doğal yollardan da dışarı atılabılıyor Kurşun borulardan akan ıçme suyu nedenıyle vucutta biriken kurşunu kalsıyum ve C vıtamını ıçeren besınlerle, sıgara ıçenlerde gorulen kadmıyum bırıkımı de çınko ıçeren tahıl sut ve patates gıbı gıda maddelerıyle atılabılıyor Balık ve sakatatların yanı sıra dış dolguları ıle vucuda geçen cıvanın ıse selen ıçeren buğday, soya fasulyesı gıbı besınlerle vucuttan atılabıleceğını kaydeden uzmanlar sarmısağın da vucuttakı zehirleri atmakta yararlı olduğunu bıldırıyor Çevre hapı vücuttaki zehirleri atıyor I Solaklığın derecesi ve beyin iliskisi Beklenenin tersi buluşlar: Solaklarda solaklık ve nonverbal zekâ beyinle ilgilidir. Üner Tan* Sarhoş oldum da Seni hatrladım yine Solellm, Aceml elım, Zavallı elim! Orhan Velı Kanık ıkı sıra delıklerı bulunan bır tahta bıze bu konuda onemlı ıp uçları verebılır Ben de bunu yaptım Solaklarda daha az araştırma yapılabılıyor çunku nadır bulunuyorlar Solaklar yuzyıllardan ben sağlak ınsan toplumunun dıkkatını çektığı halde ve bılımsel olmayan çeşitlı yakıştırmalar yapıldığı halde, ne yazık kı bılınmeyen ınsanlar olarak kaldılar Solaklardakı sol el becerısının ustunluğunun sağ beyın motor ustunluğune bağlı olması açık olarak beklendığı halde bu konuyu yenıden araştırmaya değer buldum Deneyler gonullu oğrencılerde yapıldı El tercıhı on soruluk bır anket ıle değerlendırıldı Solakların aldığı puanlar 5 ıle 100 arasında değışıyordu El becerısı Ise çıvı takma yontemı ıle basıt olarak saptanabılıyordu Denek 20 delıkte duran 20 çıvıyı sağdan sola sağ el ıle ve soldan sağa sol el ıle en çabuk şekılde takmak zorunda ıdı Çıvı takma zamanı bır elektronık O Yaşlılık ve meme kanseri emen hemen butun karsınomlar gıbı meme kanseri de daha çok ılerı yaşlarda ortaya çıkıyor Meme kanserine yakalanan kadınların yuzde 45'ının yaşı 65 ın uzerınde llerlemış meme kanseri olan yaşlı kadınlar kemoterapıden gereğı kadar yararlana mıyorlardı 65 yaş uzerındekı kadınlarda kemoterapının yan etkılefının yaşlılığa ılışkın sureçlerı hızlandırdığı belırtılıyordu Şımdı bu durum değışıyor Kemoterapımn yaşlı kadınlarda da tıpkı daha gençlerde olduğu gıbı yaşam beklentılerını uzattığı ve tedavının sanıldığı gıbı toksık olmadığı goruldu ( Journal Amerıkan TıpBırlığı cılt 268 S 57 ve96) Yasları 50 nın altında olan kadınların yuzde 40 ı tedavıye tepkı gosterırken yasları 70 ıle 82 arasında olan kadınlarda ıse bu oran yuzde 29 Ortalama yaşam suresı de 14 ve 18 ay Tedavının 7 ayından sonra ıse hastalık kontrol dışına çıkıyor 2934 rhan Vall'nın bu şıırı hem şıirdır hem bılım Çunku alkol once sol beynı uyuşturuyor ve sağlak ınsan solaklaşıyor Karamsarlıkla karışık bır duygusallık buruyor ınsanı Bunu ben değıl sen değıl sadece Orhan Velı anlatabılıyor onbır kelıme ıle Pekı bılım adamı ne yapıyor? Şıırsız ınsan mı olur kı Orhan Velı de olduğu gibı şaır tum sezgısel gucunu kullanarak bıze gerçeğı soyleyebılır Bunun kanıtı ıse bılım adamına duşüyor Bundan oncekı yazılarımdan birinde, sağ elımı sol beyın, sol elımızı de sağ beyının yonettığını belırtmıştım klasık fızyolojık bılgılerımıze gore O halde sağlaklarda scl beynın baskın olduğu, solaklarda ıse sağ beynın baskın olduğu açıktır Bu nedenle solaklarda sol elın sağ ele göre ustun becerısının sağ beyne bağlı olduğu rahatlıkla soylenebılır Yukardakı saptamaların aksıne, solaklarda nonverbal (sozel olmayan) zeka ıle sağ el becerısı arasında doğru ılışkı bulmuştum Yanı sola gore daha lyı olan sağ el becerısı nonverbal zekada ustunluk gosterıyordu Insan solak olduğu halde sol el becerısı ıle nonverbal zeka arasında blr ılışkı yoktu Bu bıze solaklarda sol beyın yarısının norverbal zekayı doğrudan etkıledığınıgosterıyor Solaklarda sağ eldekı motor oğrenme yeteneğının de nonvermal zeka ıle ılgılı olduğunu sol el motor oğrenme yeteneğının ıse bu tur zeka ıle ılgılı olmadığını da daha once bulmuştum Bu bulgular solaklarda sol beynın nonverbal zeka içın bır ındeks olabıleceğını gosterıyor Dığer bır deyımle, solaklarda sol beyın bılışsel ışlevler yonunden plastık ozellıkler gostermektedır, sağ beyının ıse boyle bır ışlevı yoktur Ingılız kadın araştırıcı Marıan Annett (1989) gorecelı olarak daha az zekı olan ço cuklardakı kuvvetlı sağlaklığı gorecelı olarak daha az olan sol el becerısıne bağlıyor Sağlaklarda sağ el becerısı farklı zeka duzeyındekı çocuklarda fark etmemektedır Gorulduğu gıbı sağ el becerısl, sol el becerlsl ve zeka duzeyl arasında onemlı ılışkıler vardır Bu ılışkıler hangı beyın yarısının zekayı baskın olarak etkıledığını gostermesı yonunden ayrıca onemlıdır Bu nu da araştırmak kolaydır Uygun bır zeka testı bır avuç çıvı ve bu çıvılerın takılacağı kronometre ıle belırlenıyordu Sağ ve sol eller 10 defa aynı şeyı yapıyordu Boylece ıstatıstıksel olarak hangı elın becerısının daha yuksek olduğu saptandı Denekler solak olduğundan genelde sol elın becerısı sağ elden daha yuksek bulunuyordu Bır anket formu ve bır çıvı takma tahtası ıle onemlı sonuçlar elde ettım Solaklık derecesi arttıkça sağ el becerısı ıstatıstıksel açıdan onemlı derecede azalıyordu, ılgınç olarak sol el becerısı ıle solaklık derecesi arasında hıçbır ılışkı yoktu Solaklık derecesi arttıkça sağ eksı sol el becerısı arasındakı fark da artıyordu Sağ el sol el becerısı sağ el becerısı arttıkça azalıyordu buna karşılık, sol el becerısı sağ eksı sol el becerısinı etkılemlyordu Bu bulgular oldukça onemlıdır En basıdınden, el tercıhı Me el becerısı arasında bır ılışkının olmadığı sanılıyordu Şımdi artık bılıyoruz kı el becerisi Ue el tercıhi arasında ılışkı vardır Ancak bu Ilışkı beklendığı gıbı solaklarda sol el yanı sağ beyın değıl, beklenenin aksıne, sadece sağ el yanı sol beyın ıçın gecerlıdır Bu ılışkı çok yuksek derecede anlamlı değıldı, çunku el tercıhı ve el becerısı sosyokulturel olarak etkılenmektedır Sunduğum bu çalışmada gorulduğu gıbı sol beyın motor olarak ne kadar zayıfsa sağ el kullanımı o kadar zayıf olmakta ve bu da gorecelı olarak sol elın daha kuvvetlı ve becerısının yuksek oluşuna, yanı ılerı derecede solaklığa neden olmaktadır Geschwlnd ve Behan (1982) erkeklık hormonu olan testosteronun sol beynı baskı altına aldığı ve bunun da solaklığa yol açtığını ılerı surmuşlerdı Bu duşunce sunduğum çalışmanın sonuçları tarafından desteklenıyor Ancak aılede solaklık yanl kahtsal faktorler bu ılışkıyı etkılıyor Çunku aılede solaklık sağ elın becerisinın ve sağ el tercihının daha duşuk olmasına neden oluyor O halde hormonal etkenler daha çok kahtsal temeldekı yapılanma uzerınde etkılı oluyorlar Makalemln başında belırttığım gıbı, el becerısı ıle zeka arasında dnemli bağlantılar vardır Daha oncekı çalışmalarımda başka bır yontemle saptanan el becerısı ıle nonverbal zeka arasında doğru ılışkı bulmuştum erkek ve dışı solaklarda sağ el becerısı ne kadar lyı ıse nonvermal zeka o kadar yuksek bulunmuştu Bundan başka sağ ve sol eller arasındakı becerı (arkı ne kadar az ıse nonverbal zeka o kadar yuksek ıdı özetle sağ el yuksek IQ'lu ınsanlarda sola gore hem daha çabuk yanı yuksek becerılı ıdı hem de sağ elın motor oğrenme yeteneğı sol elden daha yuksektı O halde sol beyının gelışımının gerı kaldığı durumlarda hem sol ellılık çok daha kuvvetlı oluyor hem de nonver mal zeka daha gerı kalıyor Başka bır deyışle sol beyının ıslevsel gucu solaklarda sol el kullanma derecesını ve beynın bılışsel çıktısının derecesını belırleyen bıretkendır * Prol. Dr., Ataturk Ünıversıtesi Tıp Fakultesı, Fızyoloji ABD Başkanı, Erzurum