Katalog

ASTRONOMİ Amatör bir deneme Gürler f/i^iıı* Gezegenlenin güneşten uzaklıkları üzerine G ezegenlenn güneşten uzaklıklarını belırlemede Tıtıus Bode yasasının onemı bılınmektedır 1 Bu "ampırık" yasa, Mars ve Jupıter arasındakı boşlukta güneşten 2 8 (AU) uzaklıkta bır gezegenın varlığını ışaretlemektedır Boyle bır gezegen bulunmamasına rağmen astreoıd kuşaktakı astreoıd'lerın bu gezegenın artığı olduğuna ınanılmaktadır Boylece, guneş sistemınde on gezegenın bulunduğu varsayılmaktadır Dığer bır deyışle Merkur bırıncı Dunya uçuncu Saturn yedıncı ve Pluto onuncudur Yenı yayınlarda guneş sıstemının ılk evrelerınde Pluto nun dıstalınde bırkaç Jupıter kutlesıne sahıp gezegenlenn var olabıleceğı de duşunulmektedır 2 Her ne ıse şu anda bılınenler, astreoıdler dahıl on adettır Bunların güneşten uzaklıkları Tablo 1'de sunulmuştur Salt bır amatör çaba ıle Tablo 1 'deki rakam dızısınden aşağıdakı "ampırlk" sonuçlar elde edılmıştır Gezegenın güneşten uzaklığına "a" dıyecek olursak SOFRASAĞLIĞI Palmiye yağı Ayşe Bayscıl kdenız ulkelerının zeytınyağının yerını Malezya ve dığer tropık ulkelerde palmiye yağı almıştır Zeytın ağacı, senede bır kez urun verırken palmiye ağacı 23 kez urun verır Zeytlnın meyvesı ağacın her tarafına teker teker dağılmasına karşın, palmiye meyvesı ağacın tam ortasında bır dal uzerınde yığılmış durumdadır Bır ağaçta 23 tane 2030 kılo gelen mevyelı dallar bulunmaktadır Dal ucunda balta bulunan sırıklarla kısa surede kesılıp ındırılerek fabrıkaya goturulur Malezya urettığı palmiye yağının % 90'ını ıhraç edıyor Palmiye meyvesi çekırdek ve meyve olmak uzere ıkı bolumden oluşur Meyvenın yaklaşık % 1820 sı yağdır Fabrıkada meyve çekırdekten ayrıldıktan sonra ezılır, süzme renk ve kokuyu gıderme ışlemlerıyle ham yağ elde edilır Bu yağın temel ozelliğı yarı katı olmasıdır Bu yağda en çok bulunan yağ asitlerı, teklı doymamış oleık asıt (% 37/41) doymuş palmıtık asıt (% 4147)'dır Daha ilerı sureçlerle katı kısım bıraz ayrılarak Pam oleın denen sıvı yağ elde edılmektedır Bu yağdakı yağ asıtlerının % 4144'u teklı, % 10 514 0'u çoklu doymamış yağ asıtlerınden oluşmuştur Bu ozelliğı ıle zeytın yağına yaklaşmaktadır Zeytın yağında olduğu gıbı palm oleının de soğuk ortamda akıcılığı azalmaktadır Ham palmiye yağı turuncu sarı renktedır B bıieşımındekı A vıtamının on oğesı karotenoıdlerden dolayıdır Rafınasyon sırasında bu renk ayrılmaktadır Bunun nedenı, tuketıcının koyu renkte yağ ıstememesındedır Ancak, karotenoıdlerın sağlık uzerındekı olumlu etkılerı anlaşılmaya başlandıktan sonra rengı ayrılmamış yağ uretme çalışmalarına başlandı Turuncusarı renktekı bu yağ besleyıcı ve sağlıklı olduğu kadar yemeklere renk de verebılmektedır Palmiye yağında dığer bıtkısel yağlarda olduğu gıbı kolesterol yoktur Kolesterol hayvansal yağlarda ve hayvansal yağ katılmış margarınlerde bulunur Palmiye yağının en onemlı ozellıklerınden bırı E vıtamını etkınlığı gosteren tokoferol ve tokotrıenollerden zengın olmasıdır E vıtamınının sağlığı korumasındakı etkınllğl her geçen gun daha çok anlaşılmaktadır Ayrıca palmiye yağında çoklu doymamış yağ asıtlerının azlığı ve E vıtamını duzeyının yukseklığı oksıdıyasyondan koruyucu etkınlık gösterır Bu nedenle doğal zeytın yağında olduğu gıbi, palmiye yağın.ı acımayı onlemek ıçın antıoksıdont katmaya gerek kalmaz Ulkemızde palmiye yağı halen margarın yapımında kullanılmaktadır Margarıne palmiye yağı katmakla hıdrojenizasyon derecesı azalmakta, dolayısı ıle sağlık ıçın olumsuzluğu tartışılan trans yağ asıtlerınin mıktarı azaltılmaktadır Palmiye meyvesının çekırdeğı fabrıkalarda ayrıca ışlenerek "palm kernel oıl' denen yağ elde edılıyor Bu yağın çoğunluğu 12 ve 14 karbon bulunan doymuş yağ asıtlerınden oluştuğundan katı gorunumundedır Bu yağ daha çok tereyağı benzerı ozel yağlarla sabun ve kozmetik sanayıınde kullanılıyor A Gezegenlerin Güneş'ten Uzaklıkları * kı bu ılışkı de dıkkat çekıcı görunuyor Örneğın, bu durum Neptun ve Pluto'nun keşfınden once bılınseydı, bu gezegenlenn yerlerı, onceden tahmın edılebılırdı Ustelık Tıtıus Bode yasasının son ıkı gezegende saptığı duşunulecek olursa bu olay daha çok onem kazanıyor Nıçın Jupıter ın oncesi ve sonrası? Acaba çıft yıldızlı sıstemlerde de böyle m i ' Uçuncu bağıntı Jupiter'ı de kapsamaktadır Olaya gezegen uyduları açrsından da bakmak gerekır duşuncesıyle bağıntının Saturn ve Uranus un uydularına uygulanışından elde edilen verılerı Tablo 2 de "ham" rakamlar olarak sunuyorum Bunun nedenı, 1989 "Astronomıcal Almanac'ta dahı, tum uyduların uzaklığının verılmemesıdır Rakamların Incelenmesınden anlaşılabıleceğı gıbı bırkaç uydu harıç sankı bağıntı geçerlı gıbı gozukuyor n Gezegen a (AU) Hesaplanan Degerler = 357 ±0.17 °n + 6 n / n = 9 39 ± 0.22'dır. a (1) (2) Her Ikı formulde de " n " ıçın, 1,2,3,4 değerlerl verılebilmektedır Diğer bır deyışle Jupıter bır "hudut" kabul edılecek olursa, Jupıter'den oncekı dort ve sonrakı dort geZegen arasında yukarıdakı bağıntılar dıkkatı çekmektedır Jupıter dahıl tum gezegenler ıçın ıse, Güneşten uzaklık bağlamında aşağıdakı ılışkıgeçerlıdır a 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Merkur 0387 Venus 0723 Dunya 1000 Mars 1524 Astreoıd 2 8 Jupıter 5203 Saturn 9 518 Uranus 19176 Neptun 30 028 Pluto 39 616 Tablo 2 0622 1049 1673 2 815 5162 9988 16905 27.562 Satürn'ün uydulan " n = V(an1)(an+1) (3) Adı Satüm'den ortalama Hesaplanan Değerier uzaklık (km) Boyle bir ' geometrık ortalamada" "n" ıçın 29 sayıları kullanılabılır Karşımıza açık bir "lineer" lllşki çıkmaktadır (r 0.99). (Tablo: 1) Ikıncı ve uçuncu bağıntılarda Pluto'dan uzakta bulunması olası "onbırıncı" gezegen ıçın yapılan "extrapyolasyonda" yaklaşık yakın sonuçlar çıkmaktadır (Ikincı içln ^ 1 f 49 745, AU'dır) uçuncu ıçın a Ampirik bağıntı mı? Olanaklarımın elverdığı oiçude bakabıldığım lıteraturde yukarıdakı bağıntıların bılındığıne aıt bır verı elde edemedım Buna rağmen bır amatör olarak "hatam olabılır" kaygısını doğallıkla taşıyorum Bulguları, değerli astronom ve fızıkçılerımızın goruşlerıne saygılarımla sunuyorum Bağıntı geçerlı olmasa dahı durumu oğrenınceye kadar coşkuyla duşunuyorum "Bir gezegenin Güneş'len uzaklığı, bir önceki ve bir sonraki gezegenin güneşten uzaklıklarının geometrlk ortalamasıdır." 1 Akyüz, R ö Ampirik yasalar, Hzik ve amatör billm, Cumhurlyet Bllim Teknlk, 234,12,1991. 2. Shoemaker, E M , Shoemaker, C S The New Solar System, JK Beatty and A Chaikin (eds) Cambıidge University Preas, p. 259,1991 Mımas Encladus Tethys Dıone Rhea Tıtan Hyperıon Lapetus Phoebe 185 000 238 000 295 000 377 000 527 000 1222 000 1481000 3560 000 12930 000 „ 233 612 299 542 394 290 678 744 883 451 2085 000 4 375 000 n = 52 265 Uranüs'ün uydulan Adı Uranüt'den ortalama uzaklık (km) Hesaplanan Değerler Rastlantı mı? Bırıncı ve ıkıncı bağıntılarla verıldığı gıbı, bıryedı, ıkısekız, uçdokuz ve dorton'uncu gezegenler arasında "a" parametresı ıle ılgılı ılışkı "yarıçap" ve "kutle" bağlamında da bıraz farklı olmasına rağmen ozellık göstermektedır Bu, ayrı bır konu olduğu içln burada değınılmeyecektlr Buna rağmen salt uzaklık parametresı goz onune alınsa dahı Jupıter den oncekı dört ve Jupıter'ten sonrakı dort gezegen arasında Mıranda Arıel Umrıel Tıtanıa Oberon 130 192 267 438 586 000 000 000 000 000 186 306 289 993 395 552 1 ObMrve's Handbook 1991, Royal A ı t Soc. of Canadap, 10 2 Uzay AmiklOfMdlsl. Mlllly«l Yayınlan, 1991,». 279 Tablo 1 •Prol. Dr., Kalp Hastalıkları Uzmanı