Katalog

SAĞLIK gözlem kalsiyum karbonat içeren tum yapı malzemelerı ıçın geçerlıdır örneğin Ankara'da bulunan tahmmen M.Û 2530 yılları arasında ınşa edılen Ogüst mabedl de Turkıye'de bulunan diğer anıtlar gıbı hızlı bır bozulma surecıne gırmiştir(2). Bu bozulmayı durdurmak şüphesiz hava kirlılığının ortadan kaldırılması ile gerçekleşecektır fakat kısa donümdG bu olanaksız gozukmektedır Bu durumda, alçılaşı oluşumunu azaltmak için en etkili önlemlerden bırisi anıtların yakın çevresındekı kukurt dıoksit yayılmasını kontrol altına almak olabilir. Anıtların yağmur sularından korunması, yapıda nemı kontrol altında tulmakta sorunu buyuk ulçüde azaltabılir Bunun yanında alçıtaşı oluşumunda katalizor olarak davranan organık kirleticıler ve azot oksıller laşıt egsozlarından dışarıya verılmekledır Trafığın anıtlar çevresınde azaltılması, mümkünse kaldırılması, alçıtaşı oluşum hızını azaltacaktır Bu oluşumu önlemek için taş yüzeylerin polimer malzeme İle kaplanmatı da çözüm degildlr, ustelık duşunulenın tersıne bozulma surecının hızlanmasına yol açmaktadır Gerek taş malzemeden farklı özelliklere sahip olması gerekse kükürt dioksitin taşın içine gırmesıne engel olamaması kısa sürede daha buyuk problemlere yol açmaktadır Hava kırliliğinın tarıhı yapılara olan etkıleri ve bu etkılerin ortadan kaldırılması için tüm dünyada araştırmalar sürmektedir. Bu araştırmalar henuz haboratuvar olçeğınde olup, uygulamu aşamasına gelmemıştır Elektromanyetik dalgalar sağlığımızı nasıl etkiliyor? Çok değişik özelliklerdeki dalgalardan vücudumuzu etkileyenler ve henüz etkileri sapatanamayanlar hangileri ? Doç.Dr. Murat Yurdak ök, Hacettepe Ün. Tıp. Fak. eryüzündeki canlılar çok değişik özelliklerdeki elektromanyetik alanlar içinde yaşar. Bu elektromanyetik dalgaların frekansları atmosferik ve jeomanyetik alanlardakı gıbi sıfıra yakın veya kozmik radyasyon ve doğal radyoisotopların iyonizan radyasyonlarında olduğu gibi çok yüksek frekanslı olabilmektedir. Bu ışınlardan bazılarının, özellikle ga Y canlılar üzerindeki etkileri oldukça iyi bi ma, röntgenX ve ultraviyole ışınlarının linmektedir. Buna karşılık çok düşük frakanslı elektromanyetik dalgaların canlılar üzerindeki etkileri pek bilinmemektedir. Ancak göçmen kuşlar ve balinalar yerin elektromanyetik alanlarına çok duyarlı olduklarından, göç sırasında yönlerini bulmada bu özelliklerinden yararlanırlar. •üinıt Yağmurdan korunan bölgelerdeki slyah kabuklaşmalar Bununla birlikte anıt çevresinde nem, ısı ve hava kirliliği gazlarının kontrolü ile ilgili çeşitil yontemler gelışmekte ve anıta dokunmadan bir çok sağlıkh onlemler alınabılmektedir Turkıye'de anıtlara olan mudahaleler onların omurlerini kısaltmakta ve kayıplar artmaktadır Bu konulardaki sağlıkh çözümlere, üniversitelerın ılgılı bolumlerınde bulunan araştırmacılar ve anıtları korumakla gorevlı uzmanların ışbirliği ile oluşlurulacak yenı duzenlemeler ve planlamalarla varılabılır Releranslar 1) Böke, H.. 1987. Effects of Air Pollution on Travertınes. Yüksek Lisans Tezi, Kimya Bölümu.ODTÜ, Ankara. 2) E N Caner, E.H. Göktürk, A.G. Türkmenoğlu, G. Eseller 1988 "Effects of Aır Pollution on the Monuments ın Ankara Case Study: Temple of Augustus" Durability of Buildıng Materıais, 5, pp. 463473. Çok düşuk frekanslı elektromanyetik dalgaların frekansları 0 ile 300 Hz (1 Hz: 1 siklus/sn, 1kHz 103 Hz, 1 MHz : 106 Hz, 1 GHz : 109 Hz) olan dalgalardır. Dalga boyları binlerce kilometre uzunluğunda olabilir. Enerjileri çok düşük olduğundan, biyolojik sistemler üzerinde lyonizasyona neden olmazlar, yani noniyonizan özelliktedirler Ayrıca dokularda birikici (kümülatif) özellik göstermezler. örneğin radyodalgalarından AM frekansına düşen 1 MHz'lik enerji, hücrelerde iyonizasyon için gereklı enerjiden üç milyar kez, FM frekansına düşen 100 MHz'lik enerji otuz milyon kez, mikrodalgalardan 300 GHz'lik enerji on bin kez zayıftır Doğada atmosfer ile yer arasındaki elektriksel boşalmaltir (örneğin yıldırım) sırasında açığa çıkarlar. Bu yolla açığa çıkan elektromanyetik alanların enerjileri, evlerde bulunan çfeşitli elektrikli aletlerden yayılan enerjinin binde, hatta milyonda biri kadar Bazı durumlarda insanlar vücutlarında biriken bu enerjiyi kıvılcım atlaması şeklinde hissedebilirler. Hem elektriksel, hem de manyetik alanlarda ortaya çıkan çok düşük frekanslı elektromanyetik canlıların vücutlarındaki dağılımlar farklı dokuların absorpsiyon özelliklerinin değişik özelliklerde olması nedeniyle çok düzensiz olur. Bu dalgaların canlı dokularda neoplastik değişıkliklere neden olabilecekleri ileri sürülmüşse de kanıtlanamamıştır. Çok düşük frekanslı dalgalar de noniyonizan radyasyonlardır. Atmosferin üst kısımlarında yer alan iyonosfer, uzaydan gelen radyo ve mikrodalgalara karşı koruyucu özellik taşır. Yıldırım gibi doğal olaylar sırasında yayılan radyo dalgaları ile mikro dalgaların ise etkileri çok azdır. Buna karşılık el radyolarından ve telsizlerınden yayılan radyo dalgalarının şıddeti daha fazladır. Canlıların vücutlarındaki dokuların elektriksel iletim özellikleri çok farklı olduğundan, radyasyona verilen cevap da değişik özellikler taşır. Hayvanlarda muhtemelen derin dokulardaki termal etkileri nedeniyle hematopoietik, hormonal ve immünolojik değişiklikler görülebilmektedir. Hatta 5 mW/cm'lik bir alanda küçük hayvanlarda konvülsiyonlar görülebilmektedır Bu dalgaların bitkilerde ve hayvanlarda teratojenik etki yapabildikleri, büyüme ve spermatogenez üzerinde olumsuz etkilerinin olabileceği gözlenmiştir. Insan vücudunun elektromanyetik dalgaların 7080 MHz özelliğinde olanlarına en yüksek absorpsiyon özelliği gösterir. Çocuklarda bu değer 100 MHz'i geçebilir. Bu nedenle standart bir mikrodalga fırınından yayılan 2450 MHz'lik enerjinin % 50'si absorbe edilirken 70 MHz'de bu absorpsiyon yedi kat daha fazla olur. Bununla birlikte elektromanyetik dalgaların insan vücudundaki etkileri henüz kesin olarak bilinmemektedir. Akut karşılaşmalarda gözde değişik şiddetlerde dejeneratif değişikliklerin olabileceği belirtilmektedir. örneğin kornea ve lens Psikosomatik etki var mı? özellikle 1300 GHz'lik dalgalara çok duyarlıdır 150200 mW/cm2 bir alanla birkaç saatlik karşılaşma, özellikle bunun sık sık tekrarlanması durumunda katarakt gelişebileceği ileri sürülmüştür. Elektromanyetik dalgaların insanlarda çeşitli psikosomatik belirtilere neden olabilecekleri ileri sürülmüşse de kanıtlanamamıştır. Her ne kadar 6 mW/cm'lik bir ortamın insan vücudunda zararlı etkilerinin olmadığı gösterilmişse de, mikrodalga fırınlar için yayılan enerjinin 5 cm uzakta 1 mW/cm 'den az olması zorunluluğu getirilmiştir. Ancak çok güçlü mikrodalgaların yerel yanıklara yol açabildikleri bildirilmiştir. Gebelikleri sırasında elektrikli battaniye kullanan annelerin çocuklarında beyin tümörü ve lösemınin nisbeten daha sık görüldüğü ileri sürülmüşse de kanıtlanamamıştır. Televizyon ekranlarından yayılan elektromanyetik dalgaların da, gebelerde fetüs üzerinde olumsuz bir etki yaptığı gösterilememiştir. Bunun yanı sıra bu dalgaların kalp pillerinın çalışmalarını etkileyebıldiği belirtilmiştir. 1 Blackwell R, Chang R. VDT's and pregnancy A revıew. J Ob8tet Gynecol 1988;9544653 2 Cartvvrıght RA Low Ireguency altornatıng olectrornagnelıc ftelds and leukemıa: The saga so far Br J Cancar 1989,60 649 51 3 Cox RAF Hoalth effects ol electromagnetıc lıelds J Hoy Soc Med 1990.83 6364 4. Jauchem JR Electromagnetlc tields Is there a danger'' Lancet 1990,2 894 S Savıtz DA. John bM Kleckner RC Magnetic field exposure from electnc applıances and chıldhood cancer. Am J Epıdemıol 1990,131 76373. 6. Shore RE. Eledromagnettc radlalıon and cancor Cause and preventıon Cancer 1988 62 (suppl!). 174754. 7. Sıbbıson JB. Danger trom electromagnetic fields Lancet 1990,2106 8 Wılmenıng GM, Sutton CH Mealth etfects of nonıonızıng radıatıon. Med Clin N Am 1990;74 489507 KAYNAKLAR Radyo dalgaları ve mikrodalgalar Elektromanyetik spektrumun 100 KHz300 GHz arasında yer alan radyo dalgalarından radyo, televizyon ve radarlarda yararlanılır. Mikrodalgaların frekansları ise 300 MHz 300 GHz kadardır Her ikisi 2357