Katalog

SORUN YANITLAYALIM BİLİM YAYIN Kum tanecikleri arasında magnetizma mevcut mu? Istanbul, Bakırköy'den yazan okurumuz Flkrl Hatız, ilkbaharda toprağı kazarken kumun bir araya toplandığını fark ettığini belirtiyor ve kum tanecikleri arasında "Magnetizma mevcut mu, maddelerin blrbirini çektiğinl zaten blllyoruz lakat kum tanecikleri arasında daha fazla çekim olduğunu düşünüyorum, bu hususta fikirleriniz nedir?" diye soruyor. Okurumuzun sorusunu I.T.Ü Maden Fakültesi'nden Yrd. Doc. Or. All Haydar Gültekin yanıtlıyor "Doğada yaygınca rastlanan ve geniş alanlar kaplayan kumlar dokusal olarak boyutları 0.062 mm ile 2 mm arasında değişen, birbirleri ile kenetlenmemiş tanelerden oluşmaktadır Tanelerin sahip olduğu fiziksel ve diğer özellikler kumların genel özelliğini yansıtır. Büyük çoğunlukla bulundukları ortamlara uzak mesafelerden taşınarak geldiklerınden, aşınmaya ve ayrışmaya dayanıklı mineraller esas bileşimlerini oluşturur Bu nedenle kayaçların yapısında bol miktarda bulunan ve oldukça sert olan kuvars bütün kumların en yaygın minerelini teşkil eder. Özel amaçlarla kullanılan bazı kumlarda kuvars miktarı %99'lara yükselır. Ancak kumların bileşiminde kuvars dışındadaha az olarak rastlanan, zaman zaman ekonomik değerlerde olabilen ağır mineraller yer alabilir ki bunlardan bir demir minerali olan ve mıknatıstaşı olarak da adlandırılan magnetit (FeoO,) çok belirgin manyetik özelliğe sahîptir. Magnetitçe zengin kumlar baskın şekilde siyah renk gösterirlerse de bu mineralin kumlar içindeki miktarı ekseriyetle küçük değerde kalır Bazı uygun koşullar altında (özellikle hareketli ortamlarda) magnetit taneleri birbirleri ile birleşerek kümelenmeler ya da topaklanmalar oluşturabilir. Kumların magnetit içermesı durumunda belirgin bir magnetizma oluşturması mümkün olabilirse de, büyüklüğü doğrudan doğruya kum içindeki miktarı ile orantılıdır. Tersi durumlarda kumlar bir kütle halinde davranarak manyetik alan oluşturmazlar (ancak çevre kayalara göre farklı manyetik değerlere sahip olabilirler). Kayaçlarda eser miktarda yer alan manyetik özellikli diğer tüm minerallerin kumlar içinde yığışım yapabilme şansı yoktur. Diğer yandan kum taneleri ortamda bulunan kil gibi bağlayıcı bir madde ile birleşerek topaklanabilirler ki bu olay magnetizma ile ilişkili değildir. Keza, rüzgar veya sularla kumların hareket etmesi ve bir araya toplanması mümkündür." 23514 Kıkırdak romatizması hakkında bilgi Ankara, Demetevler'den yazan okurumuz Erhan Berber, 33 aydır uğraştığı ve kendisinde "sierold tedavlsl İle kontrol albna alınan relapsing polikondrlt (kıkırdak romatizması)" hakkında bilgi istediğini, en son hangi ilaçlarla hastalığın durdurulduğunu, kıkırdak yıkımının önlendiğini soruyor. Okurumuzun sorusunu Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Iç Hastalıkları Anabilim Dalı Romatoloji Bilim Oalı Başkanı Prof. Dr. Hasan Yazıcı yanıtlıyor "Tekrarlayan polikondrit nedeni bilinmeyen bir bağ dokusu hastalığıdır. Isminden de anlaşılacağı üzere kıkırdak dokusunda tekraralyan iltihaplı hecmelerle seyreder. Tek başına bulunabildiği gibi kimi kez sistemik lupus, periteritis nodosa, Behçet hastalığı gibi yaygın damar iltihaplanması ile seyreden hastalıklara eşlik edebilir. Tedavisinde çoğu kez kortizon yanında diğer bağışıklık iltihap baskılayıcı ilaçlar (siklofosfamid gibi) kullanılır. Okuyucumuzun hastalığı ve tedavisi hakkında daha fazla bilgi almak için Cerrahpaşa Tıp Fakültesi veya Istanbul Ünıversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dallarına başvurmasını öneririm." Okurumuzun sorusunu Beyoğlu Çocuk Hastanesi Kln. Şef. Yrd. Dr. Saml Hatipoğlu yanıtlıyor: "Bu ölçümler yaklaşık iki yaşındaki bir çocuğun ölçümleri olup, büyüme geriligi ile gelen bir çocukta, öncelikle buna yol açan bir rahatsızlık olup olmadığı tespit edilmelidir. örneğin kronik akciğer, karaciğer, böbrek ve kalp hastalıkları buna neden olabilir. Ayrıca doğumdan itibaren agırlık ve boyun seri halinde ölçümleri, hatta çocuğun anne karnındaki gelişimi ile ilgili detaylı bir öykü ve çocuğun klinik değerlendirmeleri şarttır. Eğer tüm bunlarda bir özellik saptanamazsa, çocuğun büyüme hızı değerlendirilmeli, ki bu da belli arahklarla boy ölçümleri ile yapılıp, büyüme hızı eğrileri dediğimiz eğrilerle takip edilir, bunda bir duraklama olursa, o zaman büyüme hormonu eksikliği yönünden araştırılır. Eksiklik bulunanlara hormon tedavisi uygulanır. Yoksa bu hormon iğneleri rastgele kullanılamaz. Tabii ki tüm bu tetkik ve takipler büyüme ve gelişmeyle ilgili bir departmanı (pediatrik metabolizma ve endokrinoloji bölümü) olan bir merkezce yapılabilmektedir." Kozmokomik Üyküler KO/MOKOMtK ÖTCÜLKR Italo Calvino Italo Calvino, Çeviren: Eren Yücesan, Can yayınlan, 1990 Büyüme geriligi nasıl giderilir? Viroloji ile ilgili kaynak istiyorum Elazığ'dan yazan okurumuz Cafer Doğan'ın sorusu şöyle: "Ben Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesi 5. sınıf öğrencisiyim. Virolojiye büyük ilgi duyuyorum. Viroloji ile ilgili son bilgileri içeren kaynak kitap isimlerini verebilir misiniz?" Okurumuzun sorusunu Istanbul Üniversitesi Istanbul Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Bilim Dalı'ndan Dr. Salih Türkoğlu yanıtlıyor: ' 1990, New York, Ravent, Virology. (Fields, B.N , Knipe, D. M editörler), lngilizce 1990, Prof. Dr. Eral Akan, özel ve Genel VlroloJI enbn çocukhıOımKta bütün evrende hldI rojen atomlanndan başka, oynayacak bir) fey yoktu, biz de, yanl ben ve ben yaşlardakl arfcadaşım Ptwfp, bunlarla oynamadan edemezdlk." dıye anlatıyor yaşlı Qh*fq "Nasıll bir oyun muydu blzlmkl? Şlmdl anlatacagım. Uzay egri oldugundan, atomlanmızı mlaket gibi onun egrisi üzerinde yuvarlıyorduk, atomu en lleıi alan, kazanıyordu. Atoma vururiıen etmenlerl, yörüngeleri, manyetik alanları ve çeklm alanlanrn ly kullanmayı Ulmek gerekllydl, yoksa mlsket plstin dıştna kayar, yanctan atahrdı." SONSUZ OYUNLAR öyküsü, Calvinonun o herşeye başka bir açıdan, başka bir boyuttan bakan tarzının en uç düzeyindekı 12 kozmokomik öyküsünden bir tanesi. Henüz galaksilerin oluşmadığı, kavramların, düşünülecek birşeylerin olmadığı zamanlardan ben yaşayan Qtwfq'nun başından geçen olayları anlatıyor Calvino. Bilinmezlikte, referanssızlıkta, canlıların yenı ortaya çıktığı dönemlerde geçiyor olaylar. CMwlq evrenlerin oluştuğu dönemlerden bugüne dek olan herşeyin şahidi, herşeyi yaşayan, herşeyı deneyen ve uzaya ilk işareti koyan kişi, yaratik "Gece gündüz onu (İşareti) düşüraiyordum; baska Wr şey düfünemez olmuatum, ya da İlk kez olarak düsünecek bir •eylm vardı, en dogru•u, »Irndlye dek Wr fey düşünmek mümkün olmamışb." Calvino bılımsel gerçeklere de dayanan fantazı öyküler yaratıyor kitabında. Bilımsel fantaziler de diyebileceğimiz bu öyküler herşeye bambaşka bir boyutta bakabilmeyi ve düşünmeyı sağlıyor. Q M q herşeydir. Mesela aşık olduğu için ilk sarmalı yaratan yumuşakçadır " ..ben kabu0u üreterek, aynı zamanda görüntüyü de üretlyordum... önemll olanın görael görüntüler oluşhırmak oldugunu düşünüyordum ve gözler arkadan da ortaya çıkablllrierdl." Sonra bir dınozor: ..belll Mr dönem İçin ben de bir dlnozordum, haydl bir elll mllyon yıl kadar dlyellm; bundan Mr pişmanlık duymuyonım, o zamanlar dlnozorlugun onurlu bir Mllncl vardı ve kendini •aydırablllyordun." Daha sonra balıklıktan evrımleşen ve balık kalmakta dıreten amcasından utanan bir ilk sürüngen. "Yüzbln yüzyıl atlında aonsuzluk demek deglkll, ama bana sankl hlç geçmlyormuş gibi gellyordu." Uzayın sonsuzluğunda bir anız belki, yalnızca bir nokta. hatta nokta bile değiliz. Ama sonsuzluğu sonsuzlaştırarak bir anlamda kendlmizi de sonsuzlaştırıyoruz. Uzayda ve zamanda degil, ama bugünde ve bu anda. Tıpkı Calvino gibi. Isveç, Haninge'den yazan okurumuz Nimet Attınkaynak'ın sorusu şöyle: "Türklye'de tanıdıgım bir ögretmen alleslnln dört yasındaki kızlan 82 cm. boyunda ve 12 kg. ağırlıgında. Kücukken sık sık bronslt, grlp glbl hastalıklar geclrmis, annebaba çocuğu hastanelerde dolastrmış, doktorlar çocuğa antlblyotlk tedavlsl uygulamış, gerekll llglyl gfirememlfler, acaba çocuğun hormon tedavlslne IhUyacı var mı?" National Geographic'in adresi Bu kitapları, özellikle tıp fakültesi çevresinde bulunan tıp kitapçalarından elde edebilirsiniz." Samsun'dan yazan okurumuz U£ur Türe National Geographic derglsine nasıl abone olabileceğini soruyor. Derglnln adresi şu: (Membership Application), The Executive Vice President, National Geographic Society 17th and M Streets N. W. VVashington, D.C. 20036 U.S.A. Zeynep Tümer