Katalog

G Ö KY Ü Z Ü amanyolu'nda uo ~>anyıldızı'nı (Arcturus), ükayı'nın (Ursa Major) uyruğundan çizilecek 30 derecelik bir yayı ızleyerek bulabilirsiniz. Çizim ni.tan akşamlan için kuzeydoğu ufku ve Çobanyıldızı'nın konumunu göstermektedir. . URSA MAJOft CANIS VHNATICI DBACÛ COMA KRINICES Yerçekimi nedir? Elma, dalından koptuğunda neden doğrudan yere doğru düşer? Bu soru yıllar önce ünlü bılim adamı Isaac Nevvton'ın da ak lına gelmiş ve meyve bahçesın de otururken düşünüp durmuş. Newton elmanın da yeryüzünün de görünmeyen bir çekme gücü olduğunu ve bu sayede dığer maddeleri kendilerine doğru çektiklerini ileri sürmüş. Ancak yeryüzünün bir elmadan çok daha büyük olmasından dolayı onu kendisine doğru çekebileceği sonucuna varmış. Maddelerin bu gücü "yer çekimı" olarak adlandırılıyor. Düşüşü inceleyelim Gökyüzündeki tüm yıldızlat uzayda devınim içindedir Gorebildiğimiz Güneş benzerı yıldızlar ise Samanyolu Gokadası'nın diski And üzerinde yer alır ve bir nehrın akıntıs'ındakı yapraklar gıbı aşağı yukarı aynı yönde su rüklenerek Gokada merkezı çevresınde dönüp dururlar Böylece bız ancak yıldızların bırbirlerine gore yaptıkları devinımlerı ayrımsayabılırız (Çünkü bız de yapraklardan bırının üzenndeyızdır) Özdevinim denen bu görelı yer değıştirme, uzaydakı uzaklıklar göz onune alındığında çok küçüktür. Çoğu zaman yıldızlar oldukları yere çakılı, bırbırıne gore konumlarını değıştırmıyor olarak düşünülür. Öte yandan Arcturus Gokada dıskınde değil, halo denılen Gökadanın ortasına yakın, şışkın, göbeklı bölgede yer alır Halo (göbek) yıldızları Gokadayı ortadan kesercesıne, dısYüzyıllar önce, 1590lı yıllarda, bılım adamı Galileo, tüm maddelerin ağırlıkları ne olursa olsun, aynı hızla yeryüzüne doğru çekildıklerini ileri sürmüş. Gelin, Galileo'nun teorisini ispatlayalım. Bu deney içın ağır bir top, bir mermer parçası, teneke bir tepsı ve sandalye gerekiyor. Teneke tepsiyi yere koyun, sandalyeyı de yanına yaklaştırın ve üzerine çıkın. Bir elinizle topu, diğeriyle mermer parçasını tutun. Kollarınızı olabildiğince yükseğe kaldırın ve topla mermer parçasını tepsinın içine doğru bırakın. (Bu işlemi yaparken, iki maddeyi de aynı zamanda bırakmaya dikkat edın) Düştükten sonra tepsiye çarptıklarında ne ses çıkarıyorlar? Hangisi önce tepsiye temas ediyor? '. Ori Metkiir Q Venüs V Mers A lupıter C Ccl t SatDrn ^ Uranüs 0 Neptün Q GOntt, © Nasıl oluyor? Gerek topun gerekse mermer parçasının aynı anda tepsiye düştüklerini gözlemleyeceksiniz Ağırhkları birbırinden farklı olmasına rağmen yerçekimi her ikisinin de aynı hızla aşağı doğru düşmesine neden olur. 6" 0tan sonra görüş alanımızda ve tüm gece boyunca izlenebıiır. Jupiter'i 21 nisanda saat 20.00 dolayında Ay ile birlikte izleyebilirsınız Gezegen ılk dördun evresindekı Ay'ın hemen sol ustiinde yer alacak. Ay ve Jupiler'ın batışı bir sonrakı güne sarkacağı içın iki cisim 22 nisan saat 3:00 dolayında birlikte batarken de izleneblır. Satürn, Oğlak (Caprıcora) takımyıldızında, sabah gokyüzünde yer alacak. Gezegen Ay'ın ilk günlerınde 3.30'da doğarken ayın son günlerınde 2:20 dolayında doğacak. Satürn'ü 4 nisanda Güney ufkunda Ay'ın solunda ve Uranüs'le birlikte izleyebilirsıniz. Neptün ve Uranüs 16 nisanda bırbirlerine 3 dereceye kadar yaklaşacaklar. Ayrıca Satürn'u 11 nisanda Ay'dan yaklaşık 15 dakika önce doğarken ızlemek olanakh. Uydumuz Ay 7 nisanda Sondördün, 14 nisanda Yeni ay, 2' nisanda İİkdördün ve 28 nisanda Dolunay evresinde olacak. Ay 4 nisan 6 OO'da ise Akrep (Scorpion) takımyıldızının ünlü Antarosı'ni öriecek. (Bkz. Şekil) Başka deneyler yapalım 19 nisan ve 21 nısan tarihlerinde Mars ve Jupiter'in Ay'a göre konuklan kin altından üstüne ve üstünden altına yüzlerce mılyon yıllık dönemlerle hareket ederler. Arcturus şu anda (Guneş'e göre) yolculuğunun ortasında ve yaklaşık sanıyede 150 km'lık bir hızla dıski geçmeye çalışıyor. Bu hız, yıldızın gökyüzündeki konumunu 70 yıl ıçınde dolunayın onda bırı kadar değıştırdiği anlamına gelıyor Yanı yarım milyon yıl onco gokyüzüne bakmış olsaydık bu çağdaş ziyaretçıyı çıplak gözle göremeyecektık Arcturus'un bir gezegenı olsaydı ve orada yaşasaydık, gonış bir zaman ölçeğınde, gokyuzü birden bire parlayıp sonen sinema yıldızları gıbı yıldızlarla dolu olurdu. Kımı geçmışte kalmış, kimı henüz gelmemiş. I l Galileo'nun teorisini kanıtlamak için daha başka deneyler de yapabilirsiniz. Örneğin, hafif sünger bir topla tenis topunu, bir zarla bir parça kesmeşekeri kullanabilirsiniz. Bu deneyleri yaparken aynı ölçülerde, ancak farklı ağırlıklarda olan maddeleri seçmeye dikkat edin. 2119