Katalog

KASIMAYINDA GÖKYÜZÜ Pegasus ve Auriga'yı nasıl bulacağız? Takımyıldızları tanımanın çeşitli yöntemleri... Jüpiter, Ay'ın hemen altında gözlemlenebilir. Bülent Uyamker ODTU Fizik Bölümü anatlı At (Pegasus) amatorlerce en ly bılınen takımyıldızlarından bırıdır Bunun nedenı unlu "kare" ve elbette bu kareyı oluşturan parlak dort yıldızdır Kasım ayı akşamlarında takımyıldız neredeyse tepemızdedır Eğer yuzunuzu guneye dönup başucunuza bakarsanız kareyı gokyuzundekı yıldız kargaşası ıçınde kolayca tanıyabılırsınız Bulamadıysanız uzulmeyın ve hemen ıkıncı yontemı deneyın Büyük Ayı (UMa) takımyıldızı bu mevsımde cezvesı başaşağı gelecek şekılde ve kuzey ufkundan (ufuk, gokyuzu ve yeryuzunun bırleştığı çızgıdır) oldukça yukarıdadır Çevrede daha parlak yıldız olmadığı ıçın kolayca bulunabılır Çızımde gosterıldığı gıbı buyuk ayı yardımıyla Kutup Yıldızını bulun Cezve ıle sapının bırleştığı koşedekı yıldızlar K Capella ve Epsllon Arabacı Dıkkat, Epsılon ozel bır ısım değıl, Yunan abecesinden bır harf Her takımyıldız ısmı bulunmadığı surece bır yıldızı anlatmıyordur Epsılon arabacı, 3 3 ve 4 1 parlaklığı arasında değışen ve bılınen en buyuk yıldızlardan bırı Çapı Guneşın ıkı katı kadardır Aynı zamanda da tayfsal bır çift yıldız Nath, hem Arabacı hem de Boğa (Taurus) sınırları ıçınde ve 2 1 parlaklığında Capella ıse "ayyuk" anlamına gelıyor Dedıkoduların ayyuka çıkması, yanı Capellaya ulaşması ıçın ıse 50 ışık yılı uzunlukta bır yol katetmesı gerekıyor (Bır ışık yılı Işığın bır yılda aldığı yol) ttoler /•v.*/ 1 / *"" Gezegenlerın kasım ayındakı durumunu görmek ıçin gezegen harıtamıza bakıyoruz Bu harıta dunyadan gorebıleceğimız gokyuzu parçasıntn yalnızca gezegenlerın bulunduğu bolgesını gosterıyor Dunya Kutup Yıldızını gösteren eksenı çevresınde dondukçe değışık yıldızları goruyoruz Guneş ı de aydan aya değışık takımyıldızların onunde goruyoruz Bu durumda pratık amaçlar ıçın Guneş ve yıldızların dunyanın çevresınde donduğunu duşunmekte bır zarar yok Gerçek tamamen tersı de olsa Çunku boylehkle bır çok koordınat Şek. 3: Merkür, Satürn, Uranüs ve Neptün'ün Ay ve takım donuşumunden kurtulmuş yıldtzlanna göre konumu. oluyoruz Bzım de zaten merak ettığımız, Dunya'dan bakınca ne goredan Kutup Yıldızına doğru çizeceğınız çızbıleceğimız Böylece Guneş de gokyuzungı sızı Kralıçe ( Cassıopeıa) takımyıldızına de tutulum (eclıptic) dıyeceğimız bır kadar goturecektır yorungede hareket edıyor olacak Kralıçe yı bulduysanız Kanatlı At'ın kaTutulum denmesının nedenı, tutulmalaresını de buldunuz demektır Kareyı oluşrın hep bu çızgı uzerınde gerçekleşmesı turan yıldızlardan Sirrah aynı zamanda Andromeda takımyıldızına aıt Scheat a ıse dıkkatle bakın 2 6 kadır parlaklığındakı Scheat, oylesıne buyuk kı Guneşın yerınde olsa Venusu bıle ıçıne alabilırdı Markab buyuk bır olasılıkla merkepten gelıyor Anlaşılan takımyıldıza Kanatlı At yerıne kanatlı eşek demeye kımsenın gonlu razı olmamış Arabacı (Aurıga) bu mevsımde hava kararır kararmaz doğu ufkunun uzerınde görulebılenlerden Kolay bulunabılmesının nedenı unlu Capella. Capella, gokyuzundekı beşıncı en parlak (0 2 kadır) ve Guneş benzerı (G tıpı, sarı renkte) Kanatlı atın solunda Pers'ten hemen sonra yer alan Arabacı Buyuk Ayının cezvesı yardımıyla da bulunabılir Cezvenin ust kenarını (bkz. şek. 1) uzatarak çızeceğınız çızgı sızı doğru Arabacıya goturecektır Gezegenler ve haritayı kullanmanın yolu Şek. 1: Büyük Ayı ve Kutup Yıldızından yararlanarak KanaOı At (Pegaaut) ve Arabacı (Aurlga) takımyıldızlannı bulablllrtlniz... (eclıpse) Eşlek (Gok Ekvatoru) ıse dunyayı ıkı eş parçaya ayıran Ekvator'un gokyuzune fırlatılmasından başka bır şey değıl Gezegenler Guneş'ln çevresınde dondugune göre onları tutulum bölgesıne yanı Guneş'e yakın bır bolge ıçınde görmelıyız Amaç gezegenler ve Guneş'ın hangı takımyıldızlar onunde (çunku yıldızlar çok uzakta ve yalnızca fon oluşturuyorlar) olduğunu görup gökyuzunde bulmak olduğu ıçın de yalnızca bu bolgenın haritası yeterlı oluyor (bkz gezegen haritası) Merkur akfam gökyüzünde: Ayın ılk yarısında Terazl (Lıbra) takımyıldızında bulunan Merkur, ayın ıkıncı yarısında Yılancı (ophiucus) takımyıldızında yer alacak Merkur ay boyunca guneşten bır saat sonra batacağı ıçın, gun batımında batı ufkunun hemen uzerınde ızlenebılır Venüs sabah: Venus gıderek daha geç doğmasına karşın hâlâ sabah gokyuzunde Kasım ayında ortalama saat 2 30 da doğacak olan Venus, Başak (Vırgo) takımyıldızında Geçen ay Jupıterden uzaklaşmaya başlayan gezegenı Aslan (Leo) ta Şek. 2: Gezegenlerin yerini belirlemede kullanılan harltaya temel olan sistem . Eşlek (Gök Ekvatoru) ve tutulum (ekliptlk) ayrıca bellrtttmlşUr. kımyıldızı ve Jupıter yardımıyla bulmak mumkun Çunku Başak'ta pek fazla parlak yıldız yok Oığer bır yontem de, saat 3 00 sularında dışarı çıkın ve doğu ufkuna bakın, goreceğınız en parlak cısım Venus'tur Mars Guneş'e çok yakın (fızıksel anlamda değıl sadece baktığımızda birbırıne çok yakın olduğu ıçin) olduğundan bu ay gozlenemıyor JupHer goce yanaından sonra: Aslan takımyıldızındakı korumunu koruyan Jupıter gece yarısından sonra Regulus'un altında gozlenebıhr Satürn'ü kaçırmayın: Oğlak (Caprıcorn) takımyıldızındakı Saturn hava kararır ka rarmaz goruntude Gezegen gıderek daha erken batıyor ve önumuzdeki aylarda gözden yıtecek Kasım ayında ortalama 21 30'da batacak olan gezegenı sakın kaçırmayın Saturn'u ayrıca 12 kasım da uydumuzun hemen altında bulabılırsınız Uydumuz Ay, 6 kasım'da Yeniay, 21 kasımda Dolunay evresinde olacak Merkür Venus Mers Q V A SstDrn Urenüs Neptün 0 Q © Güneş'in 2 bln katı Altıgen şeklındekı grubun unlülerı Nath, 2434