Katalog

BİLİM DÜNYASINDAN HABERLER Bilim ve teknoloji halka acılıyor E ğıtım sıstemımızın bılgi uretmekten çok bılyı aklarılmasına, bır başka deyişle araşlırtnaktan çok ezbere dayanması. toplumumuzla bilımsel araşlırma arasında adeta görunmez bir duvar ormuştur Genelde halk arasında bılımsel araştırmaların olağanustu koşullarında çalışan ınsanların alışılmışın dışında yeleneklere sahıp, toplumsal ılışkilerın dışında kışıler oldugu konusunda yaygın bır kanı vardır. Dılımsel ve teknoloıık araşlırmalar ıse bır çoklarımıza gore düşünmesı bıle guç karmaşık gızemlı çalışmalardır Dunyada bılımsel ve leknolojık gelışmelerin başdbndürucu bır tııza ulaştığı bır donemde Turkıyenın bu alanda gelışmış ulkeler arasındakı farkı kapatması ıçın bilımsel ve teknolojık araştırmalara sağlarıan parasal desteğin artırılması ve araştırmacı sayısının çoğaltılması oncelıkli koşullardır Bu konuda oluşturulacak pohtakaların başarı koşulu ıse toplumumuzun dosteğı olacaktır Bu desteğı sağlamanın yolu ıse ulkelerın ekonomısı ıle toplumların refah ve mutluluğunda buyuk etkısı olan bılım ve teknolojiyı yaratan araştırma ve gelıştırme faalıyetlerının yaşamsal öneme sahip olmasının yanı sıra basıt ve anlaşılabılır de olduğunu anlatmak ve konuya toplıımıın ılgısını çekmekten geçmektedir Bilimkurgu etsanesin den ameliyat salonuna: Robot doktor gerçek Daha çok sayıdadişi süpüngen oğada yaşam savaşı vermekte olan kbır kısım varlıkların nesillerini de'vam ettirmek için akla gelen ilk çare dişilerin çoğaltılmasıdır. Ancak bu söylenildiği kadar kolay değildir. Austin'deki araştırmacılar sürüngenlere uygulanabilecek şaşırtıcı derecede basit bir yol buldular. David Crews, James Bull ve Thane Webber gelişmekte olan bir yumurtaya bir damla östrojen hormonu uygulayarak dişi embriyo elde etmeyi başardılar Daha önceleri ekibiyle birlikte timsah, tatlı su kaplumbağalan ve kertenkeleler üzerıne çalışmaları yapan Crews "yok olma arifesindeki espeslerin kurtarılabileceğini zannetmeyin" diyor ve şu sıralarda Meksika'da nesli tükenmekte olan yeşil deniz kaplumbağalarının yumurtalarının tümünden dişilerin üretilip üretilemeyeceğini araştırıyor. Uzun bir süreden beri biyologlar kuluçka döneminde uygulânan sıcakhğın cinsiyeti tayin ettiğini bilmektedir. Bazı espesler de daha sıcak ortamda daha çok dişi, bazılarında ise daha fazla erkek üretiliyor. Yeni teknik, en ücra yerlerdeki yuvalarda bile kolayca uygulanabilmekte Sıcaklık, cinsiyeti nasıl tayin etmektedir? Araştırmacıların inancına göre sıcaklık, embriyodaki hormon üreten enzimleri harekete geçirmekte. llk denemelerde daha direkt bir yol olduğu için yumurtalara östrojen enjeksiyonu denenmişti. Bu metotla dişiler üretilmiş. Ancak ölümcül enfeksiyonlar sonucu yarı yarıya kayıp verilmişti. östrojen alkolde eritildikten sonra yumurta kabuğundan geçerek absorbe edilmesı ise basit, güvenilir ve hatasız bir yol olarak gerçekleşmiştir. (F.S.Geo, 7/91) Robodok hazırL. er şey yolunda giderse 120 kılo ağırlığında ve 1 metre boyundakı "Robodok" isimlı doktor robot, bu ay, bir insan üzerınde cerrahlık yapan ilk robot olacak. Daha önce beyin biyopsilerinde ve diz cerrahisinde kemiklere pozısyon vermek için robotların kullanılmasına karşın Robodok ilk defa amelıyatın kritik bir bölümünü yardımcısı olmadan gerçekleştirecek. Bu bakımdan Robodok, ameliyat salonunda gerçek anlamda aktif rol üstlenen ilk robot Kaliforniya/ Sacramento'da robotun yapımcısı ve ortopedist Dr. Wllllam Barger, Robodok'u bir kalça kemiği operasyonunda kullanacak. Şu anda Robodok, Sacramento Veterinerlik Hastanesinde artritli köpekleri ameliyat edıyor Robodok protez yerleştirilmek üzere kemiklerin içini oyuyor. Kemik protezleri, ucunda eklem başını oluşturan yuvarlak kısmı olan büyük bir çiviye benziyor. Protez, kemiğe ınsan cerrah tarafından yerleştirilen plastik kılıfın içine sokuluyor. Robodok, insan cerrahlardan daha hızlı çahşmıyor ancak onlardan on kez daha dikkatli ve titiz. Bu kesinlik ve titizlik derecesi kemik ameliyatlarında önemli. Bu tür protezlerde kemik dokusu ile protez arasındaki boşlukları doldurmak için özel çimento kullanılmıyor. Kemik dokusu çoğaldıkça gozenekli protezin içine doğru ilerliyor. Robodok'un titiz oymacılığı, protezle kemik arasında %96'lık temas yüzeyi sağlıyor. Oysa bu oran kemik insan eliyle oyulduğunda % 20'de kalıyor Hasta için protezin daha lyi uyması, operasyonun başarısı. daha az ağrı ve hastanede daha kısa kalış süresi anlamına geliyor. Robodok, becerisine karşın, bir bilimkurgu android'i değil: Robodok aslında IBM fırmasının elektronik devre üretiminde kullandığı montaj hattı robotunun akıllı bir akrabası. Yine de Robodok kendi başına düşünemiyor. Operasyondan önce ilk cerrah robot, "Robot doktor" kalça kemiği operasyonuna hazır. insan cerrah bütün planlamaları bilgisayar ekranında yapıyor. önce Robodok'un bilgisayarına hastanın kemiğinin bütün tomografileri yükleniyor. Cerrah, ekranda simülasyonu yaratılan üç boyutlu kemiğin içine çeşitli boylarda protezleri sokmayı deniyor. Sonunda bu protezler arasında uygun boyda olanını seçiyor. Şimdi Robodok operasyona hazır. Kemiği nasıl deleceğine ilişkin bilgi daha önce Robodok'un belleğinde depolanmış. Robodok'a nereden başlayacağını söylemek yeterli. Robodok'un gözleri olmadığından, bilgisayarlı tomografi çekilmeden önce kemiğe yerleştirilen üç çelik çivi yardımıyla yolunu buluyor. Robotun kolundaki sensörler (duyargalar) bu çivilere göre kemiğin uzaysal konumunu belirliyor. Ayrıca robotun ilerlediği doku içindeki basıncı sürekli izleyen sensörler, yumuşak dokuyla karşılaşıldığında robotun matkabını durduruyor. Barger'a göre Robodok gerekli adaptasyonlarla plastik kılıfın takılması gibi öteki ameliyat bölümlerini de gerçekleştirebilir Ancak cerrahlar işsiz kalmaktan korkmasınlar. Çünkü kemiğe ulaşmak için derinin kesilmesi, kasların ve kirişlerin ayrılması ve kemik başının delinmek üzere hazırlanması gibi aşamaların yine eskisi gibi ınsan cerrahlar tarafından yapılıyor. Ama Robodok'un beceri alanı kalça protezleriyle sınırlı kalmayabilir. Dr. Bargar, küçük bir programlamayla Robodok'un göz cerrahisinde, orta kulaktaki küçük kemiklerin onarımında ve beyln tümörlerinin çıkartılmasında kullanılacağını umuyor. Ayrıca bilgisayarlı tomografi altında meme ve yumuşak dokulardan biyopsi alabilir. Robodok, üzerinde deneneceği gönüllü hasta bulmakta güçlük çekmiyor: Barger'ın söylediğine göre daha şimdiden Robodok'un becerisini duyup "ilk olmak" isteyen ve sırada bekleyen 2030 hasta var. (I. m. Dls.7/a1) TÛBİTAK Marmara Araştırmı Merkezl Kalkınma planları dogrultusunda, ulkenın bılımsel ve teknolojik gelişmesine katkı sağlamayı, bılımsel araştırma ortamı yaratmayı ve yaratıcılığı teşvık etmeyı kendisıne ılke edinen TUBÎTAK Marmara Araştırma Merkezı, halkla doğrudan ılişkı kurarak bılımsel ve teknoloıık gelişmelerin temelınde yatan araştırma gelıştırme çalışmalarını onlara göstermek amacıyla 16 Kasırn 1991 Cumartesı günü llk defa kapılarını halka açacaktır Bu gun boyunca ziyaretçiler laboratuvarlardaki çalışmaları ızleyebılecekler, broşürler ve vıdeo gosterılerı yardımıyla yurutulen araştırmalar hakkında bılgı sahıbı olabıleceklerdlr Turkıye Bılımsel ve leknık Araştırma Kurumu'na (TUBİIAK) baglı olarak 1972 yılında Gebze'de kurulan Marmara Araştırma Merkez'ının 20 araştırma bölümünde toplam 84 pro|e yurutulmekte ve 700'ü aşkın personel bu Merkezde gorev yapmaktadır. Robotları, elektron mıkroskobunu, sismo metreyı, lazerle olçumlerı, çevre ıçın zehırlılik testlerını, uydu fotoğrallarıyla gorunlu ışlemının, tumor hucrelerınden bıyoteknolojide yararlanmayı ve daha bırçok teknolojik çalışmanın nasıl yapıldığını merak edenler 16 Kasım 1991 Cumartesi günu saat 9.0015 00 arası Gebze'de Beledıye önü, tren istasyonu ve E5 TUBİTAK sapağına geldıklerınde servis araçlarıyla Marmara Araştırma Merkezi'ne götürülecekler ve hlç kuşkusuz değışık bır tatil günü geçireceklerdır. ERS 1' den ilk resimler A riane raketi ile dünya yörüngesine yerleştirilen, yeryüzü coğrafyası üzerine bilgi toplamakla gö • revli ERST1 uydusu ilk fotoğraflarını gönderdi. ERST1'in özellikle önümüzdeki yıllarda okyanusları ve denizlerdeki buzulları, buz dağlarını gözleyeceği belirtiliyor. Bunlar, dünya iklim değişikliğinı etkileyen önemli etkenler. Kutuplar üzerinden geçen yörüngesi boyunca uydu 785 km uzaklıktan bilgi topluyor. Uydu üzerindeki en önemli cihazın, sisli havalarda olsun, geceleri olsun bugüne kadar erişilmemiş kalitede resimler çeken mikrodalga dedektörü (SARSynthetik Apertur Radar) olduğu açıklandı. ERS1'in gönderdiği bilgilerin bilim adamların hizmetinde olduğu belirtiliyor Ayrıca ESA'nın bu bilgileri ticari amaçlar için kullanımına da izin vereceği belirtildi. 2432