Katalog

BİLİM NOTLARI TIP Ağrı, beyinde asimetri ve sağlaklık flzerine Üner Tan yaşam öyküsüyle birlikte anlatbğı bilimsel öyküsünü, Atatürk Üniversitesi'ndeki çalışmalarıyla sürdürüyor Prof. Dr. Uner Tan Atatürfc Üni. Tıp Fak. Flzyolo|i Böl. Enurum 197375 yılları arasında Eskışehır Hava Hastanesınde askerlık gorevını tamamla yan Üner Tan eşıyle birlikte Ataturk Ünıversıtesı ıçın anlaştı Burada fızyoloıı doçentlığı açıktı Tıp fakullesı Dekanlığına başvurdu O zamankı YÖK'e başvurması gerektığı bıldırıldı Onlar da doğrudan Fakulteye yazması gerektığını bıldırdıler Bu ılgınç yanıtlardan sonra yenıden Ataturk Ünıversıtesı Tıp Fakultesı Dekanlı ğına başvurdu Nıhayet 1975 yılı ocak ayında goreve başladı Tıp Fakultesı henuz Numune Hastanesınde bulunuyordu Orada bır odada kaldılar Üner Tan ın ıkıncı oğlu Utkan burada doğar Tan şoyle anlatıyor "Doğum esnasında elektrıkler kesıldı Bır muddet sonra yenıden aydınlandı karanlık ve bebek aydınlık dünyaya gelebildi. Enurum herkese uğurlu geldl Eczacıbaşı Tıp ödülünü kazandım. Blr kokteyl ile kuUadık Rektör Prof Dr Kemal Bıyıkoglu da katıldı. Ayrılırken dekan beye "Üner Bey bızım medarı ıltıharımızdır. Ne ısterse alınız" direktHıni verdı Kendisinin bu anlamlı jestini hiçbır zaman unutmadım." Erzurum da olanaksızlar nedenı ıle tek noron araştırmalarıma son vermek zorunda kaldım Epılepsıyı araştırmaya karar verdım Çocuklardan deney hayvanı olarak kedı satın alıyorduk Beyıne bazı ılaçlar uygulayarak beyın kabugunda epıleptık aktıvıte oluşturduk Ilgınç sonuçlar elde edıyorduk Örneğın 100 Hz'lık seslerde epıleptık aktıvıtenın sona erdığını gordum Bu arada mıkroelektrot sıstemını de TUBİTAK ın yardımı ıle kurmaya çalışıyordum Beyın kabuğundan tek ağrı noronlarından kayıtlar yapabılıyordum Ağrı deneylerı ıkı yıl surdu Ancak benzer sonuçların başka bır araştırıcı tarafından yayınlandığını gordum Ağrı deneylerım orıjınalıtesını yayınlandığını gordum Ağrı deneylerım orıjınalıtesını kaybetmıştı Bılımsel yaşamının en zor gunlerı ıdı Ikı yıl sure ıle gece gunduz çalışmıştım Sadece bu deneylere ait dosyaları saklamakla yetınmek kalmıştı bana Geçen gun sekreter hanım bu kâğıtları atmak ıçın ızın ıstedı Hayır dedım Bu sonuçları arayacağım bır gunun geleceğını duşunuyorum olan ınhıbıtor etkısı ıle açıkladım Benzer bır deneyın başka bır araştırıcı el tercıhı ıle bacak kasları arasında bır ılışkı bulamamıştı Kuçuk bır yontem farkımız vardı Farklı bulguların nedenı bu olabılirdı Ben el tercıhı yerıne el becerısını olçmuştum O ise sadece el tercıhını saptamıştı El terclhi kışinın söylediklerine gcre subjektıt verılerı ıçerıyordu El becerısı ıse çıvı takma yontemı ıle daha objektıf olarak olçulebılıyordu AIDS aşısı: Zararsız ama yararlı mı? AIDS aşısının koruyucu etkisi henüz kesin değil. Deneysel aşı şimdilik gönüllülerde sınanıyor. £ Ik deneysel AIDS aşısı ABD'de Igonullulere yapıldı ve 21 ay sonra I yapılan araştırmada hiçbır kotu etkısının bulunmadığı aşılananların bazılarında potansıyel olarak koruyucu bağışıklık tepkllerını harekete geçırdığı belırlendi AIDS hastalığına yakalanma rıski düşuk gruplardan sağlıklı kadın ve erkekler uzerınde yapılan bu araştırma, aşının yararından çok, zararının olup olmadığını gormek ıçın yapılmıştı Bu nedenle bılımadamları henuz bu aşının AIDS virusu olan HlV'a karşı koruyucu bır etkı yapıp yapmadığı konusunda kesin bır şey soyleyemıyorlar Gene de araştırmacılar, bu uygulamanın AIDS aşısı konusundakı onemlı bazı sorunların aşıldığını göstermesı bakımından başarılı bır çalışma olduğu goruşundeler Rockvılle'dekı National Instıtute of Allergy and Infectıous Dıseases AIDS Clinıcal Trıals Netvvork ın yonetımı altında, yedı Amerıkan unıversıtesınden ve ıkı ozel şırketten dokuz bılımadamı deneysel aşıyı sınamak uzere ışbırlığı yaptılar Bu aşıda HlV'ın dış yuzeyınde bulunan gp160 adı verılen bır proteını taklıt eden sentetık bır proteın parçası bulunuyor Araştırmacılar, 18 aylık bır donemde dortdoz aşı yapılan gönüllülerde hiçbır zehırlenme belırtısı gozlemlemedıler Çok duyarlı kan testlerınden, 33 gönulluden 30 unda uçuncu aşıdan sonra (ilk aşıdan altı ay sonra) gp160'a ozgu antıkorlar oluştuğu göruldu Ancak bu antikorun tepkıleri çok zayıftı Farklı bır çözumleme yontemi kullanınca, gp160 antıkorlarının yalnızca 9 kişıde bulunduğu saptandı Ne yazık kı ertesı yıl antıkor duzeyler duzenlı olarak duştu,' ılk aşıdan 18 ay sonra yalnızca dort alıcıda antıkor kalmıştı Ustelık bu antıkorların varlığı o ınsanın HlV'a karşı direncinın oluştuğunu gostermiyor Kaygı verıcı bırgelışmede bazı araştırmacıların aşılanmış altı kışıden aldıkları kan örneklerınde "antikora bağımlı artış' olarak nıteledıklerı, başka deyışle vırusun etkısını daha tehlıkelı bıçımde arttıran bır durum gozlemlenmesıdır Bu bulgu henuz yalnızca test tuplerınde elde edıldığı ve klınık bır sonuç olmadığı ıçın şımdılık kaygılanmaya gerek olmadığı belırtilıyor (Kaynak.Sci«nc*N*wM:31991) Insanda sağlaklığın evrimsel kökleni Epilepsi ve ağrı araştırmaları Insanda sag kolun ve sol bacagın domınant olduğu örnekler 2424 Bu araştırma dığer araştırıcıların da ilgısını çektı El tercıhı yonunden ınsanların % 901 sağlaktı Hayvanlarda ıse el tercıhının şansa bağlı olarak dağıldığı ılerı surüluyordu (% 25 sağlak, % 25 solak ve % 50 ıkı el eşıt) Yanı sadece ınTek nörondan çoklu nöron sissanlar sağlak bır toplum oluşturuyordu temine geçiş: Beyinde asimetri Ancak bunun nedenı halâ bılınmıyor Evrimsel açıdan da dığer hayvanlarda bu Sanatta olduğu gıbı bılımdejte ıçe d o durumun kalıntılarığuş (sezgı) onemlına rastlanmıyor kladır Tek noron sık bılgılerimize göaraştırmalarının re dunyada çok ılerı Son yıllarda bazı duzeylere ulaştığımaymun turlerınde nı bılıyordum Busolaklığın baskın olna karşıhk oğrenduğu ılerı suruluyor me, bellek insanda bacak kasduşunme, bılınç, larında bulduğum zekâ gıbı beyının durum aslında bu bılışsel ışlevlerı bulgulara uygunluk hakkındakı bılgılegosterıyor Boylece rımiz oldukça yeevrimsel açıdan ıntersizdl öğrencılık san toplumundakı yıllarımdan (1960sağlaklığın deney1966) 1982 yılına sel bır yaklaşım elkadar tek noronları de edılmış oldu araştırmıştım GeÇunku ınsanlarda rek nörofızyolojık sol bacak dayanak yontemler gerekse olarak kullanılıyor, tek nöronlar haksağ bacak ıse ınce kında çok şey oğhareketlerı gerçekrenmıştım Artık bu Insanda el hareketlerlnl düzenleyen motor leştırebılıyor genel noronların etkıleşım kontrol. Ellerden beyne giden duyusal Infor olarak Maymunlarlerını ınceleyebılır masyon ve beyinde 91lere gelen motor inda ıse aynı durum dım ön bacaklarda götormasyon yolları Şekılde görüldüğü gibt Nasıl sezınledığı eller karşı taratta bulunun beyin yarım küre ruluyor mı anımsamıyorum si Ile bağlanblıdır Sağ beyin sol ell, sol beSağa kayma teoMotor asımetrıyı yin sağ ell yönetır. rısıne gore çunku araştırmaya karar sadece ınsan beyverdım Her araştırıcının her beş yılda bır nınde konuşma merkezı vardır Bu meraraştırma konusunun değıştırmesı yararlı kez genelde sol beyinde bulunur Çapraz olur kanısındayım öğrencılere Hoffmann olarak sol beyın sağ tarafın hareketlerinı refleksını gosterıyordum Bu refleks bayonetır Konmuş çok hassas bır motor ışcak ekstenor kaslarında (gastrocnemlus levdır Sağ elde buna bağlı olarak ınce gıbı vucudu yer çekımıne karşı dık tutan motor ışlevlerı yerıne getırır ve sağlaklıkaslarda) kolaylıkla elde edılebılıyordu ve ğa neden olur bu teorıye gore Insana yaaynı kası çalıştıran motor noronların aktıkın olan memelılerde bulunan solaklığa vıte durumunu gosterıyordu eğılım ve ınsanda bulduğumuz sol baSağlak ınsanlarda (yazı ve dığer ışlerde caktakı yuksek motor nöron aktivitesı bu sağ elını tercıh edenlerde) sağ bacakta onemlı teorıyı desteklemlyor Son araşmotor noron aktıvıtesının yuksek olmasını tırmalarımıza gore ınsan toplumunun beklıyordum Çunku sağ ellı kişıler aynı sağlak oluşu çelışkılerle dolu olan bır tarzamanda sağ ayaklı oluyorlardı örneğın tışma ortamı yarattı Bu bana keyıf verıtopa sağ ayakla vuruyorlardı Bu deneyyor Çunku bılımı kana kana yaşıyorum lerde bekledığımın tam tersı ıle karşılaşboylece Bilimsel yontem olarak bır teorıtım Sağlaklarda sol bacak motor noron yı destekleyen değıl aksını gosteren buaktıvıtesı sağ bacaktakınden daha yuksek luşlar önemlidır Acımasız gıbl görunubulunuyordu Bu surprız durumu beyın yor bu sayım Ne yapalım kı bilimsel kabuğunun ekstensor motor noronlara gerçeğe ancak boyle yaklaşılabılıyor