Katalog

BİLİMDÜNYASINDAN HABIRLER Tehlikeli mantar dönemi Kır mantarları ölümle sonuçlanabilecek zehirlenmelere yol açıyor. En iyisl kır mantarı yememek Hülya Peker S onbahar, yağışların başlamasıyla birlikte kır mantarlannın oluşmasına ve büyümasine çok uygun bir mevsim. Kırsal kesimlerde doğa ile iç içe yaşayan insanlar çam, meşe gibi ağaçların dlbinde hemen her koşulda yetişen mantarları yemek veya satmak amacıyla topluyorlar. Kırsal bolgelerde mantar toplamada yaşlıların deneyimlerine çok güveniliyor. Uzmanlar, "Şu ağacın altındaki mantarlar zehirsizdir, daha önce buradan toplayıp yemiştik. Süslü kırmızı renkli mantarlar zehirll olur" gibi inanışlarını büyük yanlışlara neden olduğunu belirtiyorlar. Oysa aynı ağacın altında yetişen mantarlar bir önceki yıl zehirsiz olmasına rağmen, bir sonraki yıl zehirli olabiliyor. Çünkü ikllm koşullarının daha çok da rüzgârın etkisiyle sporlar sağa sola savrularak yer değiştirebillyorlar. Ziraat mühendisi L*yto Erol bazı kişilerin yaşlıların deneyimlerinin yanısıra çeşitli kitap broşürler aracılığıyla mantar toplamaya kalkıştıklarını söylüyor ve devam ediyor: "Kitaplar ve broşürler konunun uzmanlarını bile çok kolay yanıltabilir. Bazı mantar türlerinde zehirli olanla zehirsizi ayırmak neredeyse imkansız Amenita grubu mantarlarından pantherina, rubescens ve spissar birbirine çok benzerler. Ama amenita pantherina zehirli, diğerleri ise zehirsizdir. Mantar zehirlenmelerine yol açtığı ölümler daha çok amenita türü mantarlardandır. En zehirli mantarların başında halk arasında sinek mantarı olarakta bilinen amenita muccara geliyor. Bu mantardan kaynaklanan zehirlenmeler çok ağır gelişiyor ve ölümlere neden olabiliyor. 12 ile 24 saat süren kuluçka dönemi sonucunda ortaya çıkan artış, terleme. gözlerde sulanma ve zihin bulanıklığı sayılabilir Amenita phalloidestenin ise kuluçka dönemi kısa, yendikten 612 saat sonra şiddetli karın ağrısı, kusma ve kanlı Ishal görülüyor. Bu tür mantarlardan zehirlenme olaylarının yüzde elliye yakını ölümle sonuçlanıyor. Uzmanlar geçen yıl ekim ayında Istanbul'da yedikleri kır mantarlarında ölen 25 kişinin amenita phallodisten türü mantardan zehirlendiklerin söylüyorlar. Meantar zehirlenmelerine karşı alınabilecek en önemli önlem doğada yetişen kır mantarlarından uzak durmak ve ne sebeble olursa olsun yememek. Zehirli ve zehirsiz mantarları birbirinden ayırmak uzmanlık işi olmasına rağmen, yanılma olasılıgı her zaman çok büyük. Mantar ile ilgilenen herkes kır mantarları yerine özel olarak mantarhanelerde st'ril ortamlarda yetişen kültür mantarlarını öneriyorlar Behekler ve koku Doğumdan hemen sonra kokudan annelerlni tanıyoriar oğumdan sonraki ilk günlerde bebekler anneleri ile başka kadınların kokusunu ayırt edebiliyoıiar. Kısa süre öncesine kadar birçok araştırmacı çocukların bellrli bir kokuyu tercıh etmesl için o kokuyla hoş bir yaşantıyı birbirine bağlamasını gerektiğini düşünüyorlardı. Bu ise ancak 45 yılda gerçekleşiyordu. Monell Kimyasal Ouyular merkezinden psikolog Hilary Schmldt bebeklerin bile kokular hakkında kesin yargıları olduğu görüşünü savunuyorlar. Schmidt, sırayla üç adet çıngırakla oynayan kız ve erkek bebekleri videoya kaydetmiş. Çıngırakların aynı olmasına karşın biri meyve kokulu, biri bütrik asit kokulu (kusmuk kokusu) biri de kokusuzmuş. Sonra Schmidt sekiz kadına videoya izleterek beğeni, tiksinti veya Ikisinin arasında olan bebek reaksiyonlarına karar verilmesini istemiş. (Videoyu izleyen kadınlar çıngırakların kokularını bilmiyorlarmış.) Kadınlar çocukların meyve kokulu çıngıragı beğendiklerine karar vermiş L RU486 başka bir etkin madde ile alındığında çok iyl sonuç veriyor. Düşük ilacı üzerine ler: Bebeklerin bir kısmı meyve kokulu çıngıragı alınca gülümsemiş, ağzına götürmüş veya burnuna yaklaştırmış. Buna karşın izleyiciler kötü kokulu çıngırağın bebeklerde iğrenme uyandırdığına karar vermişler: Bebekler bu çıngıragı fırlatmış veya hiç ellerlne almamtşlar Schmidt bu deneyin, koku tercihlerinin doğuştan belirlendiğini gösterebileceğini ya da bunların sanıldığından daha erken öğrenildiğini düşünüyor. Schmidt ayrıca kız bebeklerin kokulu çıngıraklarla erkek çocuklara göre daha çok ilgilendiklerini saptamış. Erkek bebekler kokulu ve kokusuz çıngıraklara eşit derecede ilgi göstermlşler. Başka çalışmalarda ise erişkin kadınların koku duyusunun erkeklerden daha hassas olduğunu ortaya çıkarmış. Araştırmacılar bunun öğrenildiğini veya hormon düzeylerine bağlı bir fark olduğunu öne sürüyorlar Schmidt bebeklerde da rastlanan bu koku duyarlığı farkının cinse bağlı oluşunu genetik bir eğilim olarak yanıtlıyor ( D a u w w TrtOM < • • IMHMII Muıat) ?» Tekerlekli örümcek E vrım sürecınde tekerlek kullanan İlk canlının ınsan oldugu sanılırdı. Oysa doğa tekerleği insandan çok orıce ıcat etmıştı Güneybatı Afrıka nın Namib Çölunde yaşayan bazı örümcek turleri; düşmanları eşek arılarından kaçmak ıçin tekerlek kullanıyorlar. Namibya Devlet Müzesi zoologlarından Johannes Henschel. Carparachne aureolava adlı "tekerlekli" örümcek türü üzerinde üzerinde calısıyor Çöl güneşı altında ışıldayan parlak sarı tüyleri nedeniyle bu örümcek türüne "altn tekerlek" adı verllmiş Bir bucuk santim boyundakı örümcek eğımli yerlerde bacaklarını toplayarak yuvarlanıyor. Henschel'in yaptığı ölçümlere göre örümcek saniyede bir buçuk metrelik hıza erişebılıyor Tekerlikli örümcek saniyede 44 defa donebıhyor Bu maksımum dönüş hızıyla örümcek, şayet bir otomobil tekerleği olsaydı saatte 200 mil hız yapabılirdi! Tekerlekli örümceklerin llginc bir özellığı, avlanma sırasında değil de düşmanlarından kaçarken "hız yapmaları" Eşek arısı, tekerlekli örümceklerin can duşmanı. Eşek arıları örümceklerin kumun altındaki yuvalarını kazıyorlar Bu sırada orumcek yuvadan çıkmaya vakit bulursa bırkaç adım koşarak hız kazanıyor ve sonra tekerlek durumuna gecerek kendinı yokus aşagı bırakıyor. Eşek arısı, örümceği yakalarsa sokarak öldürüyor ve yumurtalannı örümcek cesedıyle gömüyor. Örümcek böylece yumurtadan çıkan an larvalarının ilk yemeö,i oluyor örumcekler bu korkunç akıbetten kurtulmak Içın yuvaların kum tepeciklerinin üzerinde yapıyorlar. Böylece yuvadan kaçıldığında aşağı yuvarlanmak kolaylaşıyor Tekerlegin avantajı, eşek arısından kaçıncaya kadar enerjı harcamadan kaçılabılmesi. Çoğunlukla onlarca metre uzunluğunda bir eğımi olan kum tepecığınden ındıkten sonra arazı duzleştığinde örümceğin hızı bir süre devam ediyor Gerçi altın örumcekler tekerleksız de hızlı koşabılıyorlar ama koştuklarında her 2 metrede bir durup dınlenmeleri gerekıyor. Bazen de tekerlekle giderken bacaklarının açıp bırkaç parende atarak duruyorjflr. RU 486 ilacıyla düşük yapmanın, kürtajla çocuk aldırmaktan çok daha az tehlikeli olduğu konusunda tıp adamları birleşiyor BugünekadarFransada düşük ilacıyla bebeğini düşüren 60 bln kadın üzerinde yapılan araştırmalar bunu gösterdi llaç Roussel Uclat fırması tarafından gelıştirildi ve Fransa'da klinjklerde uygulanıyor. RU 486 ilacı, hamilelik için çok gerekli olan ve kadında salgılanan progesteron hormonunu bloke etmekte ve cenin rahimde tutunamayarak düşmektedir Ceninin rahimden dışarı atılması, bu konuda yapılan yeni araştırmaların sonuçlarına göre, anti progesteron ilaçların bir Prostaglandin ilacı ile birlikte kullanılırsa, kolaylaşmakta Bu şekilde ilaç verilen kadınların yüzde 96'sına başka bir müdahale yapılmasını gereksiz kıldığı bildirilmekte Singapur'da yapılan Dünya Jinekoloji ve Doğum Yardımı Kongresi'nde ilacı bulan Fransız doktor Etienne Baulieu, Misoprostol adındaki Prostaglandin hormonunun birlikte kullanılması halinde, başarı oranının çok daha yükseldiğini bildirdi. Misoprostol ilacı dünyanın bir çok ülkesinde mide rahatsızlıklarına karşı kullanılıyor. Ağrı yaptığı için hamile kadınlara verilmesi tavsiye edilmiyor. isotrospol ilacını bugüne kadar 350'den fazla kadında denediğini ve bugüne kadarki uygulamalara kıyasla daha iyi sonuç aldığını bildirdi. Yan etkileri daha az, karın krampları daha zayıf ortaya çıkmakta ve (kalp krizine yola çabilecek) kalp bölgesindeki kramp benzeri sıkışmalar ise gözlenmemektedir.. Bu saydıklarımız, RU 486 nın ilk kullanımlarında yan etkiler olarak bilinmektedir Buna karşılık Misoprostol kullanımında, ceninin dışarı atılması 12 saat kadar daha geç olmaktadır İlacı bulan doktor Baulieu, yan etkilerinin daha az olması başarı oranını yüksek olması, daha ucuz ve hap şekliyle alımının daha kolay olması nedeniyle Misoprostol kullanılmasını tavsiye etti. RU 486 ilacı temmuz aylından beri ingiltere'de de kulanılıyor. Almanya'da ise ilaca izin verilmedi. Anti Progesteronlar (RU 486, bu etkinlikteki gurup içinde ilk ilaç haline gelmiş olanı) sadece düşük etkisi yapmıyor. Bazı hastalıkların tedavisinde de yararlı sonuçlar doğurabileceği belirtiliyor. Bu maddelerin rahimdeki hücrelerin iyi huylu çoğalmaları demek olan Endometriose'nin tedavisinde ve meme kanserinin tedavisinde de kullanılmasında başarı vaadediyor.Bu maddenin, beyin zarındaki iyi huylu tümörleri (Meningiom) gerilettiği biliniyor. 5 hastadan iyi sonuç alındı. 24113