Katalog

RÜYA VE RENK Körlerin rüyalarında, görenlere kıyasla daha az mantıksız, tuhaf ve sembolik unsurlar var. Körlerin rüyaları ne kadar renkli? O ISAAC ASİMOV YAZIYOR Dünyamn ikiz eşi R uyalar ınsanları, özellıkle fantastık göruntu ve renklerden oluşan bıtmez tukenmez zengınlıklerıyle buyulurler Ancak doğuştan kör olanlar rüyalarında hangı göruntulere rastlarlar? Ruyaların Tanrıların beyanları olarak değerlendırıldığı antık çağda, göz ışığına sahıp olmayan ınsanların rüyalarında "otekı" dunyaları görebıldıklerıne ınanıhrdı Tartışmalı parapsıkolojıde de körlerin doğaustu boyutlara oncelıkle gınş hakkına sahıp oldukları ılerı suruluyor Ancak çağımızda, körlerin ruya tecrubelerı "gerçekçı" bır bakış açısı ıçınde ıncelenmeye başlandı Doğuştan kör ıle goz ışığını sonradan yıtırmış ınsanların ruyaları bırbırıyle kıyaslandığında, belırgın farklılıklar ortaya çıktı Doğuştan kör olanların rüyalarında gerçek vızuel ızlenımler yok Bunların rüyaları daha çok akustlk ya da dokunarak ortaya çıkan duyulara dayandığı gıbı hareket, koku ya da tat da önemlı bır rol oynuyor 57 yaşlarından sonra kör olanların ruyalarına zaman zaman göruntu artıkları serpıştırılmış durumda Yalnızca, görme guçlerını yıllar sonra yıtırmış ınsanların rüyalarında duzenll olarak göruntulere rastlanıyor Hatta körleşmeden sonra aradan 50 yıl geçse bıie Ancak zamanla ruyalarda rastlanan göruntüler soluklaşıyor Once çızgıler kayboluyor, sonra renkler, sonra da tasarlanabılecek olaylar sınırlı olduğundan, ruyalar yoksullaşıyor Başka gezegenlere göre dünyaya en çok benzeyen Venüs hakkında elde edilen yeni bilgiler, dünyamn yapısına ışık tutacak. Çeviri: Fatma Artunkal cak ayında, Venus'tekı volkanların doğası hakkında yenı bırtakım sonuçlara varıldı Belkı de bu bulgular, bızım kendı gezegenımıze, dunyaya ışık tutmaya yarayacaktır Bundan 35 yıl öncesıne kadar, hıçbır şey bılınmıyordu hıçbır şeyl Otekı dunyalann yapısının ayrıntıları hakkında hatta şu bızım kendı Ayımız hakkında bıle hıçbır bılgı yoktu O gunden bu yana, radar astronomısı ve fuzeler sayesınde pek çok şey öğrenebıldık, ne kı hâlâ en çok merak ettığımız gezegen, Venus'tur Bu merakın nedenı, Venus'un Dunyaya, başka gezegenlere göre, çok daha fazla benzemesıdır Dunyanın çapı 12 740 km, Venus'un çapı ıse 12 450 km'dır Venus'un kutlesı, Dunyanınkının yuzde 81'I, yoğunluğu ıse Dunyanınkının yuzde 94'udür Venus'un yapısı da Dünyanınkıne benzer Kayalardan oluşan blr dış tabaka ve sıvı metalık bır çekırdek Neredeyse Venus bızım tek yumurta ıkız eşımızdır dıyebılırız, ancak Dunya ekseni etrafından batıdan doğuya doğru 24 saatte döner, Venus ıse doğudan batıya 244 gunde döner Venus'un atmosfen, Dunyanınkınden 90 defa daha yoğundur, yuzde 95 cıvarında karbon dıoksıt ıçerır ve oksıjenı yoktur, oysa Dunyanın atmosferınde sadece yüzde 0 03 cıvarında karbon dıoksıt ve yüzde 21 oranında oksıjen vardır Dunyanın yuzey ısısı, mutlak 300 derece kadar ıken, Venus unkı mutlak 700 derecenın uzenndedır, yanı kurşunu erıtecek kadar sıcaki Venus'un yuzeyınde su yoktur, Dünyamn yuzeyınde ıse okyanuslar dolusu su vardır Ve elbette, Dunyada zengın bır yaşam var, Venüs'te ıse yok Eğer bu ıkı gezegenın nıçın bazı bakımlardan tek yumurta ıkızı kadar benzedığını , başka bakımlardan ıse benzer hiçbır yanları olmadığını bulabılırsek, hem Vunus hem de Dunya hakkında çok daha fazla şey anlayabılıriz hızla reaksıyona gıreceklerini ve böyle bır reaksıyonun Venus'un atmosferındekı sulfurık asıtı ne kadar zamanda temızleyeceğını araştırdılar Elde ettıklerı bulgular ve yaptıkları hesaplardan Venus'un atmosferının 2 mılyon yıl ıçınde butun sulfurık asıtını yıtıreceğı sonucunu çıkardılar Insanın, yaşam suresı ıle karşılaştırıldığında bu, uzun bır suredır, ne kı gezegenlerın yaşam surelerı ıle karşılaştırıldığında hıçbır şeydır, çunku Venus (tıpkı Dunya gıbı) aşağı yukarı 4 600 mılyon yaşındadır Bu hesaba göre Venus'un sulfurık asıtı çoktan kaybolmuş olmalıydı Gelgelelım sulfurık asıt gıtmemıştır Hâlâ oradadır Bu ise, bır yandan eskı sulfurık asıt yok olurken, öte yandan aynı hızla yenı sulfurık asitin oluştuğu anlamına geliyor Yeni sulfürik asitin oluşması ıçın en muhtemel neden, volkanık faalıyettır Prınn ve Fegley, bunun uzerıne, Venus'un atmosferındekı sulfurık asit mıktarının sabıt kalması ıçın Venus uzerınde ne mıktarda volkanık faalıyet olması gerektığını hesapladılar Vardıkları sonuca göre, Dunya'dakı volkanık faalıyetın ancak yuzde 5'ı kadarlık bır volkanık faalıyet, Venüs'te bu ışı görmeye yetecektır Aldatıcı dünyayı yoklamak Yalnızca gözlerın hızla hareket ettlğı uyuma aşamasında (REMrapıd eye movementaşaması) ruya görduğumuzden gözlerın tıtreşmesı, "aldatıcı dunyayı" yoklamak şeklınde yorumlanabılır Ancak bundan, vızuel göruntulere sahıp olmayan doğuştan körlerin hızlı göz hareketlerıne rastlanmadığı sonucunu çıkarmak yanlış Doğuştan korler de gozlerını hareket ettırıyorlar, ancak onlardaki bu hareket daha zayıf ve bellı bır yöne yönelık Körlerin rüyalarınm açıklanması konusunda öncelerı tarklı göruşler vardı Bır kısmı bu ruyaların "daha derlnlemeslne ruhaal bir lcerlk" taşıdığını ve "daha büyük blr yaretıcı zenglnllğe " sahıp olduğunu ılerı suruyordu Çoğunluk ıse bu ruyaların olaganustu büyük bir korku, baskı altına alınmış bır saldırganlık, suçluluk duygusu ve tedlrglnllk ıçerdığıne Inanıyor ve tum bunlardan, "ışığa duyulan acılı özleml" sorumlu tutuyordu Ancak bugun görenlerın rüyalarınm yüzde 60'ına da üzüntü ve korku gıbı sevımsız duyguların egemen olduğu bılınıyor Tum bunlara rağmen körlerin rüyaları Ile ılgılı bazı karakteristık özellıkler saptandı Venüs daha az volkanik Bunu destekleyen bır nokta daha vardır Şayet Venus, Dunya kadar volkanık olsa ıdı, yuzeyındekı kraterlerın çoğunun ıçı lavlarla dolmuş, uzerlerı de gene lavlarla kaplanmış olurdu Oysa kraterler lavlarla dolu değıldır ve bu hesaba göre de Venus, dunyaya göre ancak yuzde 5 kadar volkanıktir Ama bu da ortaya yenı bır bılmece çıkartıyor Dunya, oldukça ınce ve yavaş yavaş sağa soia hareket eden levhalara bölunmuş bır kabuğa sahıptır Dunyanın ıç sıcaklığı, hem bu levhaların bırbırlerıne ek yerlerınden hem de volkanlar vasıtasıyla dışarı sızar Venus'un kabuğu ise hem daha kalındır hem de levhalara bölünmemıştır Dolayısıyla Venus'un ıç sıcaklığı, sadece volkanik faalıyet sonucu dışarı vurabılır Dunya ve Venus hemen hemen eşıt buyuklukte olduklarına göre, bunların ıç sıcaklıklarının da aynı olduğunu ve bunu aynı hızda kaybettıklerını varsayacak olursak, o zaman Venus'un dunyadan çok daha fazla volkanık olduğunu, belkı de yuz defa daha fazla volkanık olduğunu kabul etmemız gerekır, çunku Venüs'te sıcaklığın dışarı sızabıleceğı levha ek yerlerı yoktur Son araştırmalara göre ıse bu mumkun değıldır, dolayısıyla gezegenlerı ınceleyen bılım adamlarının varacağı sonuç, Venus'un ıç sıcaklığının Dunya'nınkınden çok daha az olduğu ya da bu sıcaklığın levha ek yerleri ve volkanlar dışında bır yoldan dışarı atıldığıdır Bu ıkı olasılık da akla yakın gelmıyor, ama ışte bilımı heyecan verıcı kılan ve olaylara yepyenı bir bakış açısı getırmeyı vaat eden de bu gıbı bılmeceler değıl mıdır< Bu bılmeceler çözuiduğunde, dunyanın kendı yapısı hakkında da yenı bilgiler kazanacağımız kuşkusuz (Copyrlght LATS.) Körler "aktör" görmüyor Körlerin hareket serbestlılıklerı sınırlı olduğundan, rüyaları da genelınde açık havada geçmıyor Ancak ruyaların odak noktasını ahşılmış çevre de oluşturmuyor Çeşıtlı yorumlara açık sahneler söz konusu Dokunarak akıllannda tuttukları kuçük objelere, buyuk obıelerle kıyasla daha sık rastlanıyor Ayrıca körlerin ruyaıarındakı "aktorlerın" sayısı dıkkat çekıct derecede az Munıhlı psıkolog Franz Strunz'un göruşune göre, bu ılışkı kurabıldıklerı Insanların sayısının sınırlı olduğundan kaynaklanıyor Körlerin rüyalarında gösterışlı dostluk açıklamalan karşısında bellı bır ıhtıyatlılık dıkkat çekıyor Onlar genelınde dostça hıtaplar gıbı pasıf ılışkı bıçımlerını tercıh edıyor Bu da gunluk ılışkl blçımlerıne denk düşuyor Körlerin rüyalarında ayrıca görenlere oranla daha az mantıksız, tuhaf ve sembolik unsurlara rastlanıyor Bunun yanı sıra körler rüyalarında glyim kuşama daha az önem verırken, buna karşılık kendilerı için her zaman bir sorun olan vücutlan ön plana çıkıyor Tüm bunlar uyanıkken suren yaşarmn, ruya görurken suren yaşama doğru bır geçışe atıf yapıyor Demek ki körlerin rüyaları görenlerinkiyle aynı olamaz, ama onlarınkınden tumuyle farklı da olamaz Böylece ruyanın sır dolu buyüsünden hem görenler, hem körler payını alıyor (s n ) Venüs'ün kayalık yüzeyi Venus hakkında bıldlklerımızın bırı, kayalık yuzeyınin doğası ıle ılgılıdtr Bu hıç de davetkar olmayan yuzeye Sovyet luzelerı bırkaç kez ınmış ve yuzeyı oluşturan başlıca kımyasal maddelerden bırının kalsıyum karbonat olduğunu saptamışlardır Bu, pek şaşırtıcı değıldır Çunku kalsıyum karbonat, çok ısındığında ayrışır ve karbon dıoksıt serbest kalır, dolayısıyla yuzey kayasında çok mıktarda kalsıyum karbonat bulunan sıcak bır gezegenın atmosferınde de çok mıktarda karbon dıoksıt bulunması Venüs'te olduğu gibıdoğaldır Venus hakkında bıldlklerımızın bır başkası da onun bulutlarının Dunyanın bulutları gibı saf su damlacıklarından oluşmadığıdır Venus'un bulutları, çurutucu sulfurık asıt damlacıklarından oluşurlar Ne kı, Massachussets Instıtute of Technology'den Ronald Prınn, kıreçtaşının sulfurık asıtle bırleşerek kalsıyum sulfat ve karbon monoksıt oiuşturacağına dıkkat çekmıştır Prınn ve meslektaşı Bruce Fegley, bundan bırkaç ay önce yaptıkları deneylerde kalsıyum karbonat ıle sulfurık asitin Venüs'ün yüksek yuzey ısısında hangı