Katalog

BİYOTEKNOLOJİ * H A F T A N I N G Ü N D E M İ Örümcek ağı sanayiine doğru Çeviri: Füsun Yasar ir örümcek ağının teli, çelikten yapılmış benzeri bir ağtelinden beş kat daha fazla ağırlık taşıyabilir. Denoyler, örümcek ağının dünyanın en güçlü maddelerinden biri olduğunu ortaya koydu. Bu ipeğimsi tel aynı zamanda son derece esnektir. Şöyle ki dört milyonda bir inç (1 inç = 2.5 cm) çapında bir ağ teli, kopma noktasına gelmeden llk boyunun Ikl katı uzunluğunda •sneyeblllr. Bu da gösteriyor ki, yapay yollardan aynı tür ağ üretmek pratik yoldan mümkün olsaydı, elde edilecek bu hafif fakat güçlü madde, sanayinin birçok dalında ideal malzeme olarak kullamlabilecekti. Cambridgeli mikrobiyoloji uzmanı Nlck Ashley, bu materyeli toptan üretmek amacıyla bir teknik gelişmekte olduğunu ve bakterilere bu tür bir ipek üretecek genleri veren gen mühendisıığinden yararlandığını açıkladı. Bugüne kadar çalışmalar, daha önceleri üzerinde bazı temel araştırmaların yapıldığı ipekböceği larvalarının genleri üzerinde gerçekleştirildi. Ancak ipekböceğinin ördüğü ağın örümcek ağının teii kadar güçlü olmadığı anlaşıldı. Bu konuda yeni teknik gelişmeler kaydedlldikten sonra çalışmaların örümcekler üzerine kaydırılacağı bildiriliyor. Bu konuda ilk adım olarak, belirli bir ipek türündeki proteinlerin amino asit düzenini saptamak ve böylece ip«k uretlml1 tslleri, zartf ve narln görünumune rağmen, son Mlnlk küreclklerdon oluşan örümcek ağının cterece dayanıklı bir maddedir. Genetik muhendisliği sayeslnde bu maddenin yapay olarak üretllmesine çalışılıyor. Dünyanın en güçlü maddelerinden olan örümcek ağı, gen teknelojisi lle üretilecek. ilimin kendine özgü bir dili vardır. Bilimin binlerce disiplininde çalışan araştırmacılar, kendi alanlarına özgü deyimleri, kavramları, sözcükleri, kısaca kendi terminolojilerini kullanırlar. Bu kavramlardan birinin açıklanması, bazen bir sayfa yazı tutar. Bu "dil" araalığıyla, meslektaşlarıyla, ulusal ve uluslararası ölçekte haberleşirler. Bu "dil", onlar için kaçımlmazdır. Ancak bu noktada geniş kamuoyu için başka bir kaçmılmazhk devreye girer. Araştırmalann, bulguların, sonuçların aktarılmasında kullctnılan güniük yazı, hatta konuşma diline başvurmak. Bu da yetmez: Bilim araştırmalanm güniük yaşamla yoğurmak, yorumlamak, kurgulamak; tarihle, gelecekle birleştirmek, özetle "renklendirmek", onlara dufamizm kazandırmak gerekir. Bilimin içinden bazı arkadaşlar, "bilim habeıritiğinin" kolay olmayan bu zorunluluğuna, "bilim magazinleştiriliyor" gerekçesiyle karşı çıkıyorlar. Üstelik, bunu başaran "bilim yazarlannı" kınıyorlar da. Herkes bilim adamı olamayacağına göre bilimin geniş kitlelere iletilmesinin başka bir seçeneği henüz "keşfedilemedi". Ne yazık ki bu konuda, "biyoteknolojik" bir seçenek de henüz ufukta gözükmüyor. Bu durumda geriye, geniş çoğunluğu bilimden habersiz bırakmak kalıyor. (Devletin âli menfaatleri uğruna, araştırmalara/gerçeklere yasak koyarak, bütün milleti radyasyon karşısında önlemsiz, çaresiz bırakanlar ne kadar sevinirler!) Gerçi "bilimin magazinleştirilmesinin" bazı tehlikeleri de yok değildir. Ama bu konuyu başka bir gündemde ele alacağız. Burada dergimize yöneltilecek temel bir eleştiri varsa, konulanmızm bir kısmını geniş çoğunluğun izleyebileceği bir sadelikte, dilde henüz aktarmayı başaramayışımızdır. "Bilim dünyası ile bilim dünyası dışında kalanlar arasmda bir köprü görevini üstlenen, üstelik yüzbinlerin eline geçen bir dergi, bunu gerçekleştirmek zorundadır. • •• Bu sayımızda 4. cildimizin indeksini bulacaksımz 4. Cilt kapağının da hazırlanmakta olduğunu duyurmak isteriz. Gelecek cumartesiye kadar, hoşçakalın!.. B B nl saglayan genlarin hanglleri olduğunu belirlemek hedef alındı. Söz konusu genler bir laboratuvarda toplanabilir ve örneğin E. coli bakterisı türünden bir mikroba aktarılabilir. Her bakteri küçük bir ipek parçacığı üretir. Bu parçacıklardan yeterli miktarda elde edildiğinde bu bakteri hücrelerin açılarak sonradan tuzlu bir solüsyonda eritilecek ipek parçacıklarını ortaya çıkaracak bazı kimyevi maddelerin reaksiyonuna maruz bırakılır. Elde edilen kanşım, çok ince ve içi boş iğnelerden geçirilir. Bu işlem bir örümceğin memeciklerinin iplik salma sırasındaki hareketini taklit eder ve ağ ipeği incecık boşluklardan geçmeye zorlanarak sıkışır ve tel haline gelir. Tek tek teller istenirse dokunur veya çeşitli üretim alanlarında kullanılmak üzere gruplaştırılır. Bu maddenin kullanım alanları ise, Ashley tarafından, kurşun geçirmez zırh yapımı ile otomobll ya da havacılık sanayii olarak belirtiliyor. örümcekler beş ayrı tür ipek üretirler. Her birinin özellikleri ve amacı farklıdır. Nick Ashley bu türierden ilk önce en güçlü olanının kimyasal bileşimini çözmeyi ve daha sonra diğer türlere yönetmeyi amaçlıyor. Genlerle denemelerini inatla sürdüren Nick Ashley, belki de sonunda, örümceğin bile doğal yoldan yapamayacağı türden salam ipek tellere sahip olacak... OKURDAN Gerçek basının görevi Modem felsefi öğ etilerine bağlı olarak düşünen, /arafan ve sosyal yönü olan canlı /arafığa insan denmis ve buno göre değerlendirilniftir. insanlar vardır, insan diye ttnımlanır, mantıklı duşünsel ho eketler yaşamına yön verir. Her :oman. Birçok modern demokratik toplumların gelişmesini ve temelini bu çağdaş düşünce be/ırlemışrır. Kitisel ihiirasların yarattığı tekbencılik fonksiyonu bu toplumlarda etkin olmamıştır. Ne zaman ki pragmafik düşünce/er kişiye hâkım olmuş, onun beynini yıkamış, işte bu toplumlarda geniş sosyal yaralar açılmıştır. Davranışlarına çıkarlanmn yön verdiği, ropluma yararlı değil de, bireye yararlı olanı gerçek sayan bı'r insanın önder olduğu bir toplum düşünebi/ı'yor musunuz? Bu BİZE toplumlarda insan, insan benliğini yitirmis ve kişiler arasında derın uçurumlar yaratmıştır. Halkın yararına olan bir hizmetin, halkın takdirinden yoksun olduğunu iddia etmek mümkün değildir. Gerçek yargıyı verecek olan tarih ve onun yarattcısı balktır. Demokratik ve hukuka saygılı toplumlarda basın halka açılan bir penceredir. Gerçek basın/n görevi de bu pencereyi sonuna Kodar açmaktır. Tıpkı Cumhuriyet Gazetesi'nin yoptığı gibi... Hamzc Aslan Cumhuriyet Bilim Teknik • Sahibi Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilik Türk Anonim Şirketi adına Nadir Nadi • Genel Yayın Müdürü: Hasan Cemal • Müessese Müdürü: Emlne Uşaklıgll • Yazı işleri Müdürü: Okay Gönensin • Yayın Yönetmeni: Orhan Bursalı • Grafik Yönetmen: Tüles Hasdemir •