Katalog

SORUN Y A N I T L A Y A L I M BİLİM KÜLTÜR Kanser hücresi nasıl fark ediliyor? Dıyarbakır'dan H. Cesur Kahraman, "Okuduğum bır dergıye göre bılgısayarlı ultrasonografı uzerınde yapılan çalışmalarda ıstenen organlar ıncelenerek ıstenen yönde kesıtler alınabılıyormuş. En önemlisi, bu organın hıstolojık yapısı da ıncelenerek kanser hucresı bulunup bulunmadığı anlaşılabılıyormuş Yanı organdan bıyopsı alınmadan hıstolojık olarak kanser teşhısıne gıdılıyormuş" dedıkten sonra soruyor "Bu kesıtler nasıl verılıyor, kanser hücresi nasıl fark edileblliyor? Türkıye^ de bu bılgısayarlı ultrasonografı var mı?" Bu soruyu INTERMED'den Dr. Hüseyln Soydan yanıtlıyor "Bilgısayarlı ultrasonografı aygıtlarından Turkıye'de*var Tum dunyada kullanılan en gelışmış aygıtları kullanarak son yenilikleri uygulama imkânına sahıbız Bılgısayarlı ultrasonografı aygıtlartyla ıstedığımız organdan ıstedığımız kesıtı alabılmz Bu kesıtlerden tumörel dokuları buyuk bır olasılıkla tanıyoruz Yalnız hıstolojık tanıda göruşumuz sınırlı oluyor Çok tıpık olanlar var O tumorlerdekı tanımız doğru olabılıyor Ama gruplandırmada hıstolojık tanı kesındır dıyemeyız Yalnız tumör olduğunu söyleyebılıyoruz Örneğın bir tumöre ultrasonografıde bakarak böbrek tumöru, karacığer tumoru dıye tanı koyabılıyoruz Ama dokunun yapısını tanımamız çok sınırlı Bu, bıyopsı ve amelıyat sonucu kesınleşıyor" • Yakıta katkı maddeleri katılır mı? Okurumuz Subutay uzsule, "Arabalann daha hızlı gldebllmesl Içln yakıta hangl maddeler katılmaktadır? Bunlan nasıl temin edebiliriz?" dıye sorarken, Burdur Karamanlı'dan Durmuş Mertin sorusu şoyle "Su motorum benzinle ateşlenir, gazyağına çevrllir ve çalısmasını gazyağıyla sürdüriırdu. Benzinle ateştoylp mazota dönüştürmeye karar verdlm. Mühendisten ustaya kadar kime sorduysam 'olmaz' dedller. Karanmı uygulamaya başladım. Sonuç ne olur?" Her ıkı soruya da Motorlu Taşıt Uzmanı Erdoğan Erkan ortak bır yanıt venyor Araştırmalar sonunda dızaynı yapılmış ve pıyasaya surulmuş motorlu aygıtların uzerınde amatörce uygulamalara gırışmek doğru değıldır Araçların hızının arttırılması ıçın, şanzımandan, dıferansıyele ve tekeriek boyutlanna kadar pek çok değışıklık gerekmektedır Yakıtlara katılacak bırtakım katkı maddelerıyle bu hız artışı sağlanamaz Bu yuzden katkı maddelerıyle mevcut boyutlarıyla bır aracın kapasıtesının dışına çıkması mumkun değildir Gazyağıyla çalısan bır motoru ıse durup dururken mazota dönuştüımek gereksız bir çabadır Çunku çalışma prensıplerınden mekanığıne dek pek çok faktör bu sıştemlen etkılemektedır Oncelıkle mekanik olarak mumkun değıldır Degışıklık sonunda motor bır sure çalışsa bıle hem verimi dusecek hem de kolay yıpranacaktır. Bu tur uygulamalar dunyanın her yerınde bır 'hobı' olarak yapılıyor. Ama sonuç olarak bır sey ıfade etmiyor D Çeşitleme K Vehbı Belgil Deniz suyu neden köpürür? öpuk, ıçıne hava karıştırılmış sudur Açık denızde, suyu hava lle karıştıran ruzgâr, ıskeleye yanaşan vapurda gemının pervanesıdır Hava suda mı nık kubbeler halınde gorulur Aynı olaya tatlı su göllerınde de rastladığımız halde buralar da köpuk fazla olmaz Nedenı, hava kubbecıklerının denız suyunda erımış madenler ve görunmeyen böcek kabuklarınca bırbırınden ayrılmalarıdır Tatlı suda bunlar çok az olduğundan kubbecikler bırbırlerıne kolaylıkla yapışır, buyür ve kaybolur Alevli dönüş Havasız uzaydan atmosfere blrden blre giren uzay gemısı önce sarsıntı geçırır Taşa çarpmışçasına Çarpılan bu şey, atmosferı oluşturan gazlardır Gemi, yerçekımı nedenıyle aşağıya doğru hızla ınerken, bu sefer alevden bır tabaka ıle örtulür Buna da, gemının atmosfer gazlarına surtunmesı yol açar Düşen cısmın hızı gıttikçe arttığından, gemının, bu hızla, yerın yuzlerce metre derınlığine saplanması ışten bıle değıldır Bunun önlenmesı ıçın yumusak ınış duşunulmuştur Gemı, paraşutunu açar, hızını normale ındirir Sonradan, uzayla yer arasında mekık dokuyacak olan "Mekık" adlı uzay gemılerınde ınış, planör ınışıne çevrıldı Bılındığı gibı planör uçağı, kendısını havanın etkısine bırakır Duşen kuru yaprak gıbı Bu sayede uzay gemılerının, kalktıkları uzay alanına ınmelerı mumkun oldu Öncelerı Sovyetler, gemılerını doğu steplerıne, Amerıkalılar denı ze ındırıyorlardı Uzay çalışmalan Sovyetlerie Amerikalılar arasında önce kıyasıya rekabet bıçımınde başladı Amerıka, atom ve hıdrojen bomba larını kendısınden başka kımsenın yapamayacağı sanısı ıle kendı kendısını avutuyordu Fakat, "vatanlarını çok seven Amerıkalılarınl" da yardımı ıle Sovyetler her ıkı bombaya da sahıp oldu Uzay çağını başlat ma, Rusun Amerıkalıya ıkıncı yanıtı oldu "O senın çok övunduğun bombaları, ben, uzaydan, senın tepene yağdırırım " Rekabetı körukleyen bu ıdı "Yenılen pehlıvan gureşe doymaz" sözumuze uygun ola rak, Amerıka, önce kendısını toparladı sonra Aya gıderek Rusyayı gectı Ikı dev arasın da uzayda ışbıriığı fikrı de bundan sonra doğdu Bunun somut sonucu Sovyet Soyuz19 uzay gemısı ıle Amerıkan Apollo18 uzay gemısının uzayda kenetlenmesı (15 Temmuz 1975) ve her ıkı ulkeye mensup astronotla rın ortak 'uzay basın toplantısı" duzenlemelerı oldu Işbırlığı surecektı Fakat, Sovyet lerın 1979'da Afganıstanı ışgalı uzerıne Amerıka ışbırlığını buzdolabına koydu Şımdı, ıkı taraf da akıllarını başlarına toplamış olacaklar ki uzay ışbırlığı fıkrı yenıden canlandı Ancak, şımdıkı ışbırlığı "yakın uzay"da değıl, orta uzay da olacak Mars^ ta ve onun uydusu Phobos'da llk açıklama lara göre Amenka, Mars'tan toprak alacak, Sovyetler bunu dunyaya getırecek Ayrıca Amerıka, 1990'da, Mars çevresınde sureklı dönecek bır gözlem uydusu fırlatacak Sovyetler ıse Phobos'u tepeden ınceleyecek (1988'de) Uydu, çok guçlu laser ışıkları lle Phobos'un 30100200 metre derınlıklerıne ınecek Bu derınlıklerde laserın yakacağı topraklardan yukselecek buharlar bılgısayarla ayrıştırılacak Konserve, çabuk bozulan besını dayanıklı duruma getırıp uzun sure kullanılmasını sağ lıyor, hem savurganlığı, hem açlığı önluyor Konserve maddesı olarak önce ' baharat" duşunulmuş Ortaçağda baharatın altından Uzayda dev kucaklaşma daha değerlı sayılması bundandı Baharat kaynaklarını elıne geçırme çabasındakı Avrupa bu yuzden Amerıka'yı bulmuştu Pastırma, o dönemın yadıgârı Konserve maddesı olarak şeker (reçelde), tuz (turşuda), aslt kullanılmış Bunların sakıncası, besının lezzetını değıştırmesı 18 yuzyıl sonunda, konservede, tam tersı bır yöntem uygulanmış Bunda besıne değll, kaba önem verılmlş ve ılk cam konserve kutusu ortaya çıkmış (Ihtılal Fransası'nda) içerde kıtlıkla, dışarda hemen butun Avrupa ulkelen ıle savaşan Fransa besın sak lamada en lyı yöntemı bulana 12 000 franklık (altın) ödul vaat etmış Nıcolas Appert (Nı kola Aper) adlı bır Fransız, suda haşladığı besınlerı cam kavanozlara doldurup hava sızmayacak şekllde kapatmış ve ödülu almış (1809'da) Ertesı yıl yayımladığı bır kıtapta da bu ışın sırnnı açıklamış Kıtabın adı, ' Hayvansal ve Bıtklsel Maddeleri Saklama Sanatı " Kavanoz, Amerıka'da kalay kaplı çelık ku tu (namı dığer teneke kutu) şeklınde 1839'da görulmuş Bunu da Peter Durand adlı bir ingılız yapmış Işın asıl ılgınç yanı şu olmuş Haşlanmış maddelerin hava sızdırmaz kutu larda nasıl olup da bozulmadığını Fransız Appert de Ingılız Durand da bılmıyormuş Sırrın çözulmesı ıçln yarım yuzyıl sonrasını, yanı Pasteur'un mıkrobıyolojıyı kurması beklenmış Bılgın sıcak suyun mevcut mıkrop ları, daha doğrusu mıkro organızmalan öldurduğunu, hava sızdırmaz kabın da yenı mıkroorganızma gırmesını önledığını kanıtlamış Bugun, konserve kutusu olarak daha çok alumınyum kullanıhyor Sut ve meyve suyu ıçın çıkolata yaldızı gıbı alumınyum yaldız kaplı karton kutu kullanıhyor Sıvı, önce 400 derece kaynatılıyor, sonra bırden soğutularak kartona konuyor Ama bu arada, butün bu kapları ortadan kaldırmak, buyuk bır sorun şeklınde karşımıza çıkıyor İstanbul Beledıyesı, şışelerın atılması ıçın bır kaç yere kutular koydurdu Fıkır guzel Fakat gereklı duyuru pek yapılmadığından, vatandaş bunlan kullanamıyor Burada ılgınç nokta besın saklamada uygulanan yöntemler 1) Önce besın, şekerle, tuzla, baharla, asıtle dayanıklı hale getırılı yor, 2) Sonra cam ve teneke kutu bulunuyor, 3) Sonra da mukavva ve naylon kutu veya torba Sorunlar ve çözümler Her canlı bır çözum makınesıdır Karşısına çıkan sorunları çözemeyen veya çözduremeyen canlı yok olmaya adaydır Bu bıraz da 'yasaolay ' ılışkısıne benzer Yasa, soyut bır olaya göre çıkarılır Uygulamada han gı olayın bunun kapsamına gırdığını yargıç belırler Canlı da soyut bır duruma gore yaratılmış gıbıdır Yaşadığı ortam her zaman buna uymaz Kuraktır, sulaktır, ormanlıktır kıraçtır, duşmanı az veya çok bır ortamdır işte canlı, butun bu olumsuz yanları olumluya çevırmek ıçın butun gucunu kullanır Gucun kullanılması demek 'çözum" demektır Benzer olaylara başka başka kımselerce getırılen çözumlerı öğrenmek bızı çok ılgılendirir Birının kolaylıkla çözduğu bır sorunu guçlukle çözen kımse uzulur Tersı olunca da sevınır Bu nedenle, her ınsan somut olaylara bulunan çözumlerı dıkkatle ızler Masal, öyku, roman, seyırllk gıbı yapıtları sevmemız bundandır Bunlan hazırlayanlar önce bır konu bulur, sonra bunu karmaşıklaştırır sonunda da çözume bağlar Bız konuşurken de aynı şeyl yaparız Karşılaştığı mız olayı ve çozumunu hemen söylemeyız dınleyenı merakta bırakırız Tarıh okumayı da bunun ıçın severız Çunku, her tarıh buyuk devlet guçlerını ellerın de bulunduranların, sorunlara buldukları çözumlerın bır tur sergılenmesıdır [ J Akıntıya Karşı Kürek Çekmek Aynı guçtekı ıkı kurekçıden bırı (A), x kılo metre akıntıyla, x kilometre de akıntıya kar şı kurek çeker Dığer kurekçı (B) ıse akıntı olmayan sularda 2x kılometre kurek çeker Bu ıkı kurekçının bıtırme surelerı aynı mıdır? Bilmeceyı doğru olarak çözen 20 okuyucumuza P. Ackerman'ın Çocuğunuzun Sorunları kıtabını armağan edeceğız Geçen haftanın çözümü Karşılaşan trenler Lokomotıfler karşı karşıya geldığınde son vagonlar arasındakı uzaklık 2 x (1/6), yanı 1/3 "kılometredır Trenlerın toplam hızı 120 kılometre/saat olduğuna göre lokomotıflerle son vagonlann buluşması arasındakı sure 10 sa nıyedir ( 3 6 0 0 ) 3x120 mır, Yusuf Mesoğlu İstanbul Betül Turan Dıyarbakır Osman Gergoz Balıkesır Ayşe Behman Ankara, Elif Ergun Bursa Murat Ozmenek Ankara Handan özdemlr İstanbul, Nadir Derrlm İstanbul Alı Kurt Adana LatıfTozlu Manısa Çlğdem Kırmızı Ankara özgur Etnek Yıldırım Isparta Murat Keleşoğlu İstanbul Kazanan okuyucular İKİ KLASİK Konserve ve kutusu Nail Başaran Antalya Burçay Erus Is tanbul Pınar Basak Boyacı istanbul, Erdoğan Öz Izmıt, Yahya Karacan Kayserı Imran Duman İstanbul Ayşe Tufek iz 1 Tabıı kı 30 saat degil 27 saatte kurbağa kuyunun ağzına 3 metre uzaktadır, 28 saatte bu 3 metreyı tırmanır ve kendlnı dışanda bulur 2 1050 ve 50 110 krş