Katalog

PS İ KO LOJ İ Analık duygusu nereden geliyor? Beş anneden dördü, bebeklerlni sol kollarında taşıyor. Kalp atışları, bebekler üzerinde sakinleştirici etki yapıyor. Ismail Murat unden gune hoyratlaşan bır dunyada yılda bır kez analar gununu kutlamak olayın, pıyasayı hareketlendıren tuketıcı lere yönelık bır tuzak durumuna donuşmesını paranteze aldığımızda kötu bır alışkanlık olmasa gerek Bız artık yılda bır gunu 'anneler gunu 1 olarak kabul etsek de kuşkusuz Yontma Taş Devrı nde yaşayanlar ıçın unlu Ingılız deneme ya zarı Aldous Huxley'ın dedığı gıbı her gun anneler gunuydu Bu olağanustu durumu yırmı bın yıl once atalarımıza tapınak ışlevını gören mağaralardakı ka zılardan çıkarılan Ana' ybntuları kanıtlıyor Huxley'den dınleyelım ' Ana fı zıksel yaşamın kaynağı, verımlılığın ılke sıdır Ana tumuyle bedendır (yontma taş çağı yontularındakı ana tasvırı) korkunç buyuk goğuslerıyle bol bol karın kalça varltklığı ıçındekı bu beden tek bır ananın betımı değıl, verımlılığın görkemlı bır sımgesıdır maktaydı Sol kol tercıhının nedenı bilinçsız bir Içgudusel iğilım olmalıydı. Araştırmalara devam edıldı ve anne kalbının vuruş rıtmının sut çocuğu uzerınde sakınlestıncı etkı yaptığı gösterıldı Bu ıçgudusel eğılımın başka bır ılgınç yanı da doğumdan sonrakı ılk yırmı dort saat ıçınde ortaya çıkmasıydı Eğer bu sure ıçınde anne ve çocuk ayrı kalırsa annelerın çocuğu sol ya da sağ kolla taşıma tercıhlerı eşıtlenıyordu Bılım adamları analık olgusunun gızle rının peşını bırakmaya pek nıyetlı değıldı Davranışbılımcılerın çalışmalarının ardından analığa ılışkın nörokımyasal duzeydekı değışımler merak konusu oldu Soz konusu davranışsal değışımın kımyasalanatomık temelı şımdılık ana farelerın beyınlerınde gösterılmış durumda Fareler bır kez anne olduklarında beyınlerınde gerıye donuşu olmayan yapısal değışmeler meydana gelmekte ve daha sonra bu fareler yavrularına karşı hep 'bır anne gıbı' davranmakta dırlar G Dişı fareler Bu olayın ortaya çıkışı beş yı önceye deyanıyor Anne olmayan dışı farelere oksıtosın adındakı hormonun verılmesınden sonra bu hayvanların annelığe ozgu davranışlar gosterdığı sozgelımı yuva yaptıkları, yavru farelere karşı ılgı duydukları, onları emzırdıklerı gorulmuştu Oksıtosın hormonunun doğum sonrasında ınsan ve hayvanlarda rah mın kuçulmesını sağladığı ve emzırmeyı başlattığı bılınmekteydı, ancak aynı maddenın analığa ılışkın kımı davranışlardan en azından farelerde sorumlu olması yenı ve ılgınç bır bulguydu Doğumdan hemen sonra anne farenın rahmınde ve memelerınde oksıtosının bağlantı yerlerınde, yanı reseptorlerınde olağanustu bır artış meydana gelıyordu Benzerı bır reseptor artışımn ana farelerın beynınde de gorulmesı davranış değışımlerının açıklanmasında onemlı bır adımdı Beynın hıpotalamus bölgesındekı bu oksıtosın reseptorlerı kalıcı nıtelıkteydı bır kez anne olunduktan sonra reseptorler varlıklarını omur boyu surduruyordu Bundan sonrakı adım hıpotalamustakı reseptorlerın hasarlanmasının ana farelerın davranışlarım nasıl etkıleyeceğı? Acaba bu bolgenın hasarlandığı fareler, doğumdan sonra anne gıbı davranacak mı? Vanıtı merakla beklenen bır başka soru da oksıtosının nasıl olup annelığe ozgu davranışları başlattığı Oksıtosının beynın hucrelerı (nöronlar) arasındakı bağlantıları değıştırdığıne ılışkın varsayımlar mevcut Kımbılır belkı pek yakın bır gelecekte hıç anne olmadan basıt bır hormon ığnesıyle 'analık duygularını' tatmak mumkun olacak II nsan, bırkaç yıl ıçınde kan kanserıne, anemı dahıl çeşıtlı kan hastalıklarına yakalanabıleceğını, bunların sonucu olarak sakat kalabıleceğını, dahası öltimle kucaklaşabtleceğını bıle bıle sağlıksız bır ışyerınde çalışır mı7 Çalışıyorsa ya çareiızlığınden ya kaderalığtnden, ya da bılgısızlığınden ve bılınçsızlığmdendır tşveren de, ışyerınde kullandırdığı kımyasal maddelerın, ışçılerının sağlığı açısından cıddı sonuçlar doğuracağını bıldığı halde, ek yenı yalırımlar gerektıreceğı ve kârından özverıde bulunacağı ıçın Önlemler almaya yanaşmaz tşçı Ahmet hastalanır, ölıir gıder; dışarda bekleyen yenı Ahmetler vardır Ayrıca yasal bır zorunluluğu da yoktur Nıçın mümkün olduğu kadar ucuza üretım yapmasın 9 Pevlet, hukumet ne gtine duruyor? Halkın genel sağlığını da "koruma ve kollama" yıikıimlıiluğıi getıren anayasa, genel ve özel yasalar nıçın uygulanmaz? Aslında uygulanır, ama tersınden uygulanır örneğın, Ankara meslek hastalıkları hastanesı "ortadan kaldırılır" Türkıye'de ışçı sağlığı ve meslek hastalıkları gıbı bır sorun yoktur kı' Bu tutum ve görüştekı devlet burokrasısı şımdı de Kartal meslek hastalıkları hastanesını etkısızleştırme ve asıl görevınden ve kuruluş amacından soyutlama operasyonunu surduruyor Pekı, ışçının asıl guvencesı olması gereken sendıkalar, "ışçı ve ışyerı sağlığı" gıbı hayatı bır konuyu, toplusözleşmelerde göstermelık "yoğurt ve süt hakkı" ıle geçıştırmekten ne zaman vazgeçecekler ve "ücret artışı" ıle aynı düzey ve önemde ele alacaklar7 Işçı sağlığı, meslek hastalıkları denılınce, Prof.Dr Muzaffer Aksoy ve benzen konusunda yaptığı, tıp dünyasında genış yankılar yaratan bılımsel çalışmaları akla gelır hemen Prof Muzaffer Aksoy, çeşıtlı sanayı dallarında ucuz bır çözeltıcı olarak yaygın şekılde kullanılan benzenın, lösemı dahıl çeşıtlı kan hastalıklarına kaynaklık ettığını kanıtlamış ve yaşamın ılgınçlığıne bakın kı, Türkıye'de değıl, ama Amerıka'da ışyerlerınde kullanılan benzenın havadakı yoğunluğunun 1 ppm 'e ındırılmesını sağlamıştır Bır Türk bılım adamı, Amerıkan ve dunya ışçılerının sağlık koşullarının lyıleştırılmesıne katkıda bulunuyor da, kendı ülkestnın ışçılerıne yardımı dokunamıyor, bütün çabasına rağmen bılımsel bır gerçeğı Türk hukümetlerıne kabul ettıremıyor' Ne acı' Prof Muzaffer Aksoy ve Doç. Dr Turhan Akbulut'un daha 1979'da benzenle ılgılı olarak zamamn çalışma bakanma gönderdıklerı, önlemler önerdıklerı ve bugüne dek asla yanıt alamadıkları bılımsel raporu, ülkemızın durumunu, ıktıdarların tutumunu yansıtan bır ıbret belgesı olarak sayfalarımızda yayımlıyoruz Belkı bugünkü Çalışma Bakanı Sayın tmren Aykut merak eder, arşıvlerde arar, bulur da yanıt verır, belkı sendıkaların elınde bılımsel bır verı olur düşüncesıyle ve umuduyla. Sağlıklı günler dıleklerımızle.. i H AFTAN I N GÜNDEMİ OKURDAN İçtenlikle yöneltilen eleştiriler Bır bıyolog ve Doğal Hayatı Koruma Derneğı yonetım kurulu uyesı bır doğa korumacı olarak, dergınızde, ozellıkle doğa bılımlerı uzerıne çıkan yazılan yakından ıziemeye çalısıyorum Bılım Teknık ektnın "dort dortluk" bır yayın olabılmesı ıcın okurlardan gelecek eleştırılere onem verdığınıze ınandığım ıçın bu kısa mektubu yazmak ıstedım Çoğunlukla cevırılerın yer aldığı Zoo/o/ı kosesınde yayımlanan yazılarda (hele 5/ sayınızdakı yazıda) gorduğum ıkı onemlı aksaklığı belırtmelıyım llkı su Yazılann bılımsellığı konusunda cıddı kuşkulanm var Hangı kaynaktan alındıklannı bılemedığım ve aslına sadık kalınarak çevrıldıklerını varsaydığım bu yazılarda bılımsel gerceklerden uzak bılgıler verılmektedır Örneğın "Vasak, postunun kurbanı oluyor" başlıklı yazıda, asıl vasağın Latınce adı relis l y n x yerıne "felıdae lynx" seklınde venlmış, bu turun ınsanlardan kaçmadığı, "konutların yanıbaşına gelerek yerlesım bölgelerı yakınlarındakı hayvanlara saldırmaktan" kacınmadığı gıbı gercelc dısı ıddıalarda bulunulmuştur Yıne aynı yazıdan ornek verecek olursam, ulkemızde ıkı vaşak Bİ ZE turu vardır ve ıkısının de soyu tehlıke altındadır Bu turlerden bın Vasak, dığerı de Karakulak'tır Yazıda col ya da iran vosoğı "(F lynx varacal)" olarak gecen ıkıncı turun Latınce adı (F. caracal) Turkçe ısmınden turetılmıstır Ozellıkle Zoolo/ı kosesınde yayımlamayı dusunduğunuz yazılarda, bu ıkı konuda (bılımsel gerceklere sadık kalınması ve ulkemıze ozgu gerceklerın de aktarılması konularında) daha duyarlı olmak ıstıyor, ancak sozkonusu alanda bılgılı kısılere ulasmada zorluk cekıyorsanız, hem sahsen hem de ılgılı kaynakları kısı ya da yayın onermek yoluyla elımden gelenı yapmaya hazırım Daha kapsamlı bır onerım de su "Denızlenmız Dosyası" dızısı benzen, Turkıye'dekı bellı bır doğal ortamın ya da canlı grubunun korunmasına ılışkın bır dızı yayımlamayı dusunursenız, bu yonde kısı ve dernek olarak katkılanmız olabıleceğını belırtmek ısferım C CAN BILGIN Cumhurıyet Bılim Teknık • No 63 June 14 • Publıshed by Cumhurıypt Matbaacılık and Gazetecıtık T A S Founded by Vunus Na dı 19?4 • Pubhsher • Nadır Nadı • Fdılor n Ch ef Hasan Cemal • Gen^ral Manager Emıne Uşaklıgıl • Managıng Edıtor Okay Gonensin • Ed tor Orhan Bursalı • Parr Edıtor Tules Hasdemır Kadında analıkla bırlıkte kımı degişımlerın meydana geldığı ve bu değışımlerın bır kısmının norolojık değışımler olduğu bır sureden berı bılınıyor Bılım dunyası analık olgusunun nörokımyasal temellerını merak edıyor Kuşkusuz soz konusu merakı, olayın molekul duzeyındekı soğuk ılışkılere ındırgenmesı ola rak kabul etmek mumkun değıl Analık duygusu "biyokımyasal bir olgu' olsa bıle, bu durum ancak analığın evrensellığını ve gucunu kanıtlamaz mı? Güçlü bir ipucu mu? On yıl kadar önce Amerıkalı bir çocuk ruhbılımcısı 'analık Içgudusu'ne ılışkın guçlu bır ıpucu ele geçırmıştı Beş ar neden dordu yenı doğan çocuklarını sol kollarında tutmaktaydı yanı çocuğun başı annesının kalbıne denk gelıyordu Ustelık bu orantı annenın solak olup ol mamasına bağlı değıldı Ardından sanat tarıhçılerı ışe koyuldu, altı yuzu aşkın anneçocuk konulu resım değerlendırıldı Sanat tarıhının çeşıtlı donemlerınden olan bu yapıtlarda, annelerın buyuk bır bölumu çocuklarını sol kollarında taşı