Katalog

MÜZE Tl P ODAK >ırları ize kendl kendinize deneyler pebilir, iyodu katı durumdan nlında Avrupa'da menenjit hortladı İngiltere'de iki yılda 276 kişinin ölmesi üzerine aşı çalışmaları hızlandı O Muzede yapay volkanik patlama da seyredeblliniyor bağlı olan 'Buluşlar Sarayı', 1940 yılında Parıs Unıversıtesı'ne bağlı bır enstıtu şeklıne dönuşturulmuş, 1972 yılında da bağımsız bır kuruluş halıne gelmıştı Sarayda 15 metrelık bır kubbenın altında, basıt bır kasete doldurulmuş guzel bır muzığın eşlığınde gecenın, Parıs uzerıne yavaşça ınışı ızlenıyor Burada yıldızların hareketlerı elle kontrol edılıyor Kuyruklu yıldızları, evrenden guneş sıstemının görunuşunu, Jupıter ıle 4 önemlı uydusunu bıze yansıtma ya yarayan çeşıtlı projektörler de bulunuyor Burada, bır saat boyunca gökkubbe içınde, bır yıldızdan otekıne yolculuk edıyormuş hıssıne kapılıyorsunuz Çocuksu bır zevkın yanı sıra, astronomının temel kavramları da bu gösterı sırasında verılmeye çalışılıyor Doğabılım Muzesı, Insanlık Tarıhı Muzesı gıbı muzeler ıle bıriıkte restoras yonuna başlanacak 'Buluşlar Muzesı' ıçın 1988'e kadar 17,5 mılyon frank ayrılmış llk adımda eskıden mekanık bolum olarak kullanılan yer şımdı halkın kendı kendıne yapabıleceğı deneyler ıçın yenıden duzenlenmış Eureka adı verılen bu bölumde zıyaretçı, sesının hızını ölçebılır, 50 m boyunca bır borunun ıçıne konuşur, kendı sozlerını sanıyenın 1/6'sında duyar ve sesın sanıyede 340/metre hızla gıttığını bulabılır Bır tupu ısıtarak lyodun katı durumdan gaz durumuna geçtığını gozleyebılır Gençlerın ınanılmaz derecede ılgısını çeken bu deneylerın sayıları gelecek yıllarda daha da arttınlacak Yapılacak yenı bır değışıklık de hayvanlar dunyasını yıne çeşıtlı deneyler ıle goz onune seren bolumun restorasyonu Saray içınde buyuk bır sorun yara tan yer ouzenlemelerı de artık yenı bır anlayışla ele alınacak Şımdıye kadar yenı bır sergının kurulması, bır dığerı nın ıptal edılmesı ıle gerçekleşebılıyordu Orneğın bılgısayar sergısı kurulunca 'yaşayan dunyanın keşfı' adlı salon, astronomı bölumu kurulunca meteorolojı salonu ıptal edılıyordu Şımdı sarayın genışletılmesı gundeme geldı D lumcul sonuçlar getırebılen menenjit hastalığına doktorlar tam yok oldu gozuyle bakmaya hazırlanırlarken, son ıkı yılda en gelışmış Avrupa ulkelerinde yenıden hortlayan bu hastalık, tıp otorıtelerını bu konuda yenı çalışmalar yapmaya yonelttı 1986 yazında, 15 yaşındakı Danımarkalı turıst kız Jeannette Petersen ıkı ar kadaşıyla birlıkte gemıyle ulkesıne dönerken, tatıide kaptığı bır hastalık sonu cu bırkaç saat içınde hayatını kaybettı Oysa Jeannette bır Uçuncu Dunya ulkesınden değıl sadece dıl oğrenımı ıçın gıttığı Ingıltere'nın Brıghton kıyı kentınden donmekteydı Beraberındekı ıkı kız arkadaşı da aynı hastalığı kapmışlardı Ancak doktorlar dığer genç kızları ölumun eşığınden dondurmeyı başardılar Hastalık derhal menenjıt olarak teşhıs edıldı 1987 yazında Antıbes Adaları'na tatıle gıden Hollanda Kralıçesı Beatrıce de donuşunde aynı hastalığa yakalandı Ancak tedavı gorerek bır sure sonra lyıleştı öncelerı sıcak ve kurak ıklım kuşağında yer alan Uçuncu Dunya ulkelerıne özgu bır hastalık gözuyie bakılan menenjıte son yıllarda Danımarka, Fınlandıya, Norveç gıbı soğuk ulkelerde rastlanması ılgınç bır gelışme olarak nıtelendırılıyor Orneğın Norveç te son 10 yıl içınde, her yıl ortalama 400 kışının bu hastalığa yakalandığı bıldırıldı İngiltere'de ıse menenjit zaman zaman salgın şeklını alabılıyor Istatıstıklere göre İngiltere'de 1985 yılında 549 menenjit vakasının 94'u, 1986'da 873 vakanın 140'ı, 1987'de ıse 1037 vakanın 136'sı ölumle sonuçlandı Bu rakamlar Şılı ya da Kuba'da rastlanan menenjit vakalarından daha korkunç değıldır Ingılız tıp otorıtelerı bu beklenmedık duruma şımdılık hıçbır akla yakın açıklama getıremıyorlar Mıkrobıyolojı uzmanı Terry Rıordan, ulkesındekı son menenjit vakalarıyla ılgılı olarak özetle şunları soyluyor Yaptığımız ıncelemelere göre, İngiltere'de görülen menenjit tıpı vırutık değıldır ve bılınen bır bakterıye dayanmaktadır Menengekok adı verılen bu bakterının, alfabenın harflerıne göre adlandırdığımız en az 9 değışık turu var Bazı vakalarda B grubu menengekoka rasladık Bu da çok hızlı değışkenlık gösterebılen bır turdur ve en onemlı ozellığı, yenı doğmuş bebek lerle ılkgençlık çağındakı msanlarda ortaya çıkmasıdır Bazı vakalarda 1224 saat içınde anı ölum gorulebılır " Işte bu aşamada, en az yuz yıldan berı bılınen bu hastalık karşısında tıbbın ne kadar çaresız olduğu bır kez daha ortaya çıkmış oldu Bu konuda nufusun yoğun olduğu yerleşım bolgelerınde ınceleme yapan bılım adamları, halkın yaklaşık yuzde 20'sının bu hastalığı ta şıyıcı olduğunu fark ettıler Ancak taşıyıcılarda, henuz bılınmeyen bır neden le hastalık gorulmuyordu Boğazın gerısıne yerleşen ve zararsız bır şekılde bekleyen soz konusu bakterı, ancak açıklanamayan bır nedenle, kan dolaşımına karıştığında hastalık şeklınde ortaya çıkıyordu Avrupa'da menenııtın bır ınsandan dı Reşıt Canbeylı Biyoteknoloji: Biyolojinin 'Nükleer5 Sorunu E ğerıne geçmesını önlemek amacıyla "Cıprofloxacına" adında bır antıbıyotık kullanılıyor Ancak bu ılacın hastalığı önleyıcı e'kısı yok Ayrıca A ve C grubu bakterıler ıçın aşı uretılmesıne karşın soz konusu B grubu ıçın aşı bulunamamıştır Şu gunlerde Ingılız ve Norveçlı bılım adamları Amerıka'da menenjit aşısı konusunda haylı denemeler yapan Carl Frasch'ın ızınden gıderek guvenlı bır koruyucu aşı uretmeye çalışıyorlar Menenjit İ çınde bulunduğumuz ılkbahar ayları pnomokok ve menıngokokların neden olduğu menenjit vakalarının artış gosterdığı aylardır Çeşıtlı vırus ve bakterıler menenjıte neden olabılır ancak bunlar içınde yalnızca menıngokok menenjıtı saıgın yapar Menenjit, bılındığı gıbı beyın ve omurılığı çevreleyen zarların ıltıhabıdır Çocuklarda menen jıt etkenı olan mıkropların başında menıngokoklar gelır Menıngokoklar yutağın en ust kısmında (nazofarınkste) çogalır ve buradan dolaşıma geçerek kıl cal damarlarda ınfeksıyon etkenını ıçeren pıhtı tıkaçları oluşturur Bu tıkaçların beyın zarlarına gıtmesı ınfeksıyonu oluşturur Ayrıca ortakulak veya sınus enfeksıyonları da komplıkasyon olarak menenjıte yol açabılır Verem kabaku lak vırusu gıbı etkenler de menenjıte neden olabılır Bu farklı etkenlere karşı uygun tedavının belırlenmesınde ayırıcı tanı ve testler onem taşır Esas olan menenjıtın daha ılk belırtılerıyle en erken donemde anne baba tarafından fark edılıp çocuğun bır an once sağlık merkezıne göturulmesıdır Hastalık genellıkle ateş, tıtreme kus ma ve baş ağrısı ıle başlar Bununla birlıkte hastada kasılma, huzursuzluk ense sertlığı olabılır Çocuk yatakta başı arkaya çekılmış bacaklan toplanmış bır bıçımde yatar Bu yatışa ' tufek tetığı pozısyonu" denır Hastada daha onceden kronık akıntılı bır kulak ıltıhabı da bulunabılır Bırçok çocukta ateş ve kasılmalar karın ve sırt agrıları ılk belırtı ler olabılır Ozellıkle yenı doğan ve sut çocuklarında 6 12 aylar arasında menenjıt sık gorulur ateş kusma huzur suzluk yuksek sesle ağlama doktora başvurmayı gerektıren bırer belırtıdır Antıbıyotıklerın kullanımı menenjit olumlerını azaltmıştır ancak geç kalınan hastalarda gerek olum oranı gerekse kalıcı beyın hasarları yukselır Geç kalınan vakalarda zekâ gerılığı davranış kusu ru kalıcı sağırlık yerleşebılır U 1930'hrda atom çekırdeğı parçalanmış, 1940'larda bu parçalanmanın kendı kendını yınelemesını sağlayan zıncırleme nukleer (çekırdeksel) iepkıme gerçefcleştırılmıştı Boylelıkle, Pandora'nın kutusu açılmış, o gune kadar bılınmeyen yenı bır guç kaynağı doğmustu Nukleer ener/ Hıroşıma ıle bırlıkie urkutucu yuzunu / osteren zıncırleme çekırdek tepkımesı ıle ırlıkte yalnız fızık değıl, ınsanlık da gerıye donuşu olmayan bır yolda ılerlemeye başlamıştı Bıyolojideh gelışmelen ızleyenler, olumlu ve olumsuz etkılen ıle buyuk potansıvelı bulunan rekombınant DNA ieknığının btltmsel çalışmaları ve ınsan yasamını efkıleme açısından nukleer teplcıme ıle benzerlıklerını gorebılırler Isın ılgınç yanı, kalıtsal malzemenın bır canhdan başkasma akfarılması, ondan sonra da kuşaktan kuşağa geçmesını sağlayan rekombınant DNA teknığının bır anlamda bır fur zınc/r/eme 'çekırdek' o/oyı bıçımınde gelısmesı Hucre çekırdeğıne yerleştırılen yabancı kalıhal malzemenın kendı kendını coğaltması, sayılarını arrtırarak yaygınlasması sbz konusu Bugun bırçok yararları bulunan bu ieknıkle yaratılacak zararlı bır organızmanın hızla çoğalarak yayılması ıle ortaya çıkabılecek sorunun boyutlan açısından nukleer ener/ı kadar potansıyel tehlıkeye sahıp olduğu soylenebılır Nıtekım bu tur araştırmaların yoğun bıçımde yapıldığı ulkelerde bu tehlıke goz önunde bulundurularak çeşıtlı onlemler alındığı gıbı, kamuoyunun bu konuda uyarılması ıçın buyuk çabalar da harcamakta Geçen aylarda da rekombınant DNA yonetımının AIDS araştırmaları ıle bırleştırıldığı bırkaç pro/eye karşı ABD'de bır dava açıldı Rekombınant DNA araştırmalanna karşı çıkan bır çevreyı femsıl eden Jeremy Rıfkın, olan bır AIDS salgınına karşı, uyan amacıyla ABD Ulusal Sağlık Enstıtüsu'ne (NIH) karşı bır dava açfı (Rıfkın'ın goruşlerı ıçın bkz BılımTeknık s 48) Bu davada uzerınde durulan konulardan bırı, ılk kez bır organızmanın (bır tur farenın) hücre/enn/n tumune AIDS vırusunun rekombınant DNA yontemıyle deneysel amaçlarla yerleştınlmıs olması Cok sıkı denetım altında tutulsa da bu farelerden bırının laboratuvardan kaçması, ya da başka araştırmalarda kullanılan AIDS vıruilu bucrelerden bazılarının laboratuvar dışına çıkarılması durumunda orfaya cıddı bır sorunun çıkabıleceğı açık Bu davayla en azından bu tur araştırmaların kıtlelerın sağlığını tebdıt edebıleceğını vurgulamak ve ılgılı kurumları kamuoyuna karşı daha duyarlı davrannaya zorlamak amaçlanmakta Kamuoyunun duyarlılığı arttıkça ve kalıtsal mekanızmalara yönelık teknıkler gelıştıkçe, rekombınant DNA yontemının iehlıkelerının azalacağı duşunulebılır Ne var kı yenı bılgılerm ışığında bu alanda daha gozupek pro/eiere gırışıldığı de bır gerçek Nıtekım, Harvard Unıversıtesı'nın yopay yollarla kalıtımı değtşttrtlmış bır tur fare ıçın patent almıs olması, temel araştırmalara vonelmış koklu kurumların bıle bıyoteknoloıı yarışı içınde olduğunu gostermekte Prestı\ ve kâr amacıyla da koruklenen bu yarışta krıtık bır hatanın sonuçları, bır nukleer kazanınkınden daha az cıddı olmayabılır D