Katalog

Y ER B İ Lİ M FİZİK Baştarafı 1. Sayfada Prol Kerry Sıeh bu tahmıne bolgede yaşa nan depremlerın kronolojık ıncelemesı sonrasında ulaşıyor 1857 ocağında, Los Angeles ın dnğusunu sarsan 8 25 şıddetındekı depremden bırkaç saat once Parkfıeld'de bır deprem olmuş Deprem sırasında, Chalome'dakı fay 3 5 m kaymış Prof Sıeh'ın hesaplarına göre, 3 5 metrelık bır kırılma ıçın 103 yıl beklemek gerekı yor çunku fay her yıl 34 mm kayıyor Kırılmanın 1960 sonrasında gerçekleşmesı beklendığınden (1857+ 103), Parkfıeld depremı Chalome'da 7 7,5 şıddetınde bır depreme neden olabılır Kerr^ Sıeh bu goruşu kuramsallaştırmak ıçın paleosısmolojı adlı depremlerın tarıh gelışımını ınceleyen bır bılım da!ı gelıştırdı Bugune kadar bılım adamları XIX yuzyılda ıcat edılen sısmografı aygıtlarının kayıtlarından yararlanıyorlar, daha eskı depremler hakkında bılgı edınemıyorlardı Sıeh, kırılmalarla yatağı defalarca değışmış Wallace Creek Nehn'nı ınceleyerek geçış donemlerını belırlemeye çalıştı Sonuçta nehır yatağının 128 metrellk kaymasının 3700 yılda, kırılmalarınsa her 300 yılda bır oluştuğunu ortaya çıkardı ABD, karşımaddenin peşinde Görkemli olduğu kadar korkunç sıfatının da yakıştırıldığı karşı maddenin enerji kaynağı ile askerler de ilgileniyor. Çeviri: Belgin öz arşımadde artık bır bılımkurgu konusu olmaktan çıktı ve ınsan lar onu uretıp bırıktırmeyı başardı Bazıları ıse daha ılerı gıderek onu kullanmayı bıle tasarlıyorlar Bırçok araştırma kurumu, örneğın Cenevre'dekı Avrupa Nukleer Araştırma Merkezı (Cern) bu alana yonelmış durumda Cern artık 'Parçacak Fizığı Laboratuvan olarak anılıyor ' Nukleer" sıfatı tum çekıcılığını yıtırdı Zaten Cern'de nc bomba ne de reaktor vardı Buradakı araştırmacıların tum dıkkatlerı 'çok ufacık'lara yönelmlştı ve atomlar da bu parçacıklardan oluşmaktaydı Oysa bırkac aydan berı, çok nazık bır konunun ortaya atılması barız bır heyecan yaratıyor Karşımadde 'Bız evrenı anlamaya çalışıyoruz Hepsı bu Soz konusu olan temel bır araştırmadr Yanı katıksız bır bılım " Bunlar, karşı protonların bırıktırılmesınde calışan Dıeter Mohl1 un sozlerı Ikı yıl kadar once Sımon Van Der Meer'e Nobel Odulu'nu getıren bu araştırmalar bugun belırgın bır tedırgınlığe neden olu yor Pıerre Lefevre, buyuk bır sınır ıçınde karatahtaya durumun ımkânsızlığını kanıtlayan sayıları sıralıyorsa da "Goruyorsunuz karşı proton uretımımızı arttırmayı başarsak bıle, bırkaç ılerı gerı konuşanın sozunu ettığı gırışımler ıçın gerekecek mıktan elde etmemıze henuz olanak yok" O ve arkadaşları en gorkemlı fakat en korkunç enerji kaynağının geleceğını hazırlamakla suçlanmaktan kurlUİamıyorlar Bu enerji kaynağı ıle ılgılı temel sorun karşımaddenın dunya uzerınde bulunmayışıydı Hatta guneş sıstemı .çınde bıle yoktu Ona Sahıp olmak ıçın, protonları parçalayarak uretmek gerekıyordu Dığer bır sorun Elde edılebılen ender karşıprotonlar sanıyenın ufak bır bolumu kadar yaşıyabıhyor ve madde ıle temas ader etmez parçalanıp dağılı yordu Bu sorunlar bılım adamlarının bır sure ıcın ka^şımadde konusunu rafa kaldırmalarına neden oldu Derken i982yılındaCernde Sımon Van Der Meer ımkânsızı başardı Bır manyetık alan yardımıyla karşı protonları bır halka ıçınde stokladı Haber duyulur duyulmaz ABD Hava Kuvvetlerının destekledığı araştırma merkezı Rand Carporatıon'ı, maddekarşımadde çarpışmasının neden olduğu enerjıyı kullanma olanaklarını arastırmakla gorevlendırdı Bruno VV.Augenstein, hazırladığı raporu hazıran 1984'te acıkladı Burada buyuk mıktarda karşımaddenın uretım ve stoklama sorunları dıle getırılıyor ve bır gelışme programı önerılıyordu Raporda dört temel uygulama belırlenmıştı Fuze ve roketlenn fırlatılması uzay ıstasyonları ıçın ener|i |eneratörlerı, yonlendırılebılır enerjı sılahları ve ' dığer gızlı askerı kullanım" Hava Kuvvetlerı, bu defa Hughes Aırcrafıs fırması araştırma laboratuvan fızıkçılerınden K Yunanistan Yunanıstan'da da bu koruja önemlı gelışmeler kaydedılıyor Yunanlı lızıkçıler, en fazla bırkaç gunluk yanılma payıyla depremlerı tahmın edebıldıklerını ılerı suruyorlar Araştırmacıların ısımlerının baş harflenyle anılan VAN adlı yontem (P Varatsos, K Ale xopoulos, K Nomıkos) bazı çevrelerde şuphelı olarak nıtelendırılıyor Yıne de uç araştırmaçı, toprakta sureklı dolaşan tellurık akımları ızleyerek bır sonuca varılabıleceğını belırtıyorlar Bu akımlar, yerın joomanyetızmı ve lyonosferık akımların etkısıyle oluşuyorlar Toprağın altına bır kılometre uzaklıkta yerleştırılmışjkı elektrotun arasında bır vo1 tun yuzde bırkaçı kadar bır gerılım elde edılıyor Mcskova Yer Fızık Enstıtusu'nden Mıkhaıl Sadovskı ve Valdılene Pıssarenko, laboraluvarda kuçuk sarsıntılar yaratarak sıkıştırılmış kayaların kırılmadan once elektrik sinyallerı yaydıklarını kanıtladılar Yunanlı fızıkçıler laboratuvarda uygulanabılen bırçalışmanın toprağın altında da gerçekleşebıleceğını soyluyorlar Tellurık akımlar ızlenerek kırılmalann habercısı elektrik sınyallerı yaka•anabılır Uç araştırmacı bu engelı aşmak ıçın, Yunan hukumetmden tellurık akımların daha lyı ızlenmesı ıçın bır ıstasyon ağının kuruimasını ıstedıler Boylece her ıstasyonda ayrı ayn toplanan bılgıler karşılaştırılarak yanlışlar azaltılıyor Tellurık akımların kayıtlarında 3 sanıyelık bır guç değışımı gorulurse 6 saatten 6 gune kadar bır deprem olacağı anlaşı lıyor Tectonophysıcs dergısınde yayımlanmış açıklamaiara gore, uç araştırmacı 19 Ocak21 Kasım 1983 tarıhlerı arasında, Kefalonya bolgesındekı 23 depremı şıddette 0 5'lık merkezde en fazla 100 kılometrelık yanılmalarla tahmın ettıler Yıne de bazı araştırmacılar bu açıklamaiara şupheyle bakıyorlar Çunku, açıklamaların doğruiuğu kesın olarak belırlenmış değıl Eldekı kayıtlar yayımlanmadığından, bılım çevrelerınce Yunanlı araştırmacıların çalışmaları doğrulanamıyor Ustelık merkeze yakın bazı ıstasyonlar elektrik sınyallennı alamazlarken, daha uzaktakıler alıyorlar Bu olayın hıçbır mantıksal açıklaması yok Sınyallerın uzunluğu da depremın şıddetıne bağımlı olmuyor Ayrıca, Kefalonya dunyanın en hareketlı bölgesı Sekız ay boyunca yuzlerce deprem gerçekleşmış olması gerekırken, nıçın yalnızca 23 tanesı tahmın edılebılıyor? Yunanlı araştırmacılar Kalamata depremını tahmın edebıldıler m ı ' Uç fızıkçıye göre depre iıden bırkaç gun once oluşan guçlu bır manyetık fırtına Atına harıç butun ıstasyonların cahşmasını engelhyor 6 2 şıddetınde olan deprem Atına'da 5 5 şıddetınde tahmın edılıyor, ancak verılerın yetersız olması dolayısıyla depremın merkezı belırlenemıyor1 Butun bu yanıtsız kalan sorulara karşın, yöntem bazı çevreıerde önemını korumayı surduruyor Q karşımadde ıle fırlatma konusunu araştırmalarını ıstedı Robert L.Forvvard, madde ıle karşımaddenın bırbırlerını ımha etmelerı sırasında doğan ener|inın, fuze ve uzay mekıklerının ısık hızının yarısına denk hızlara ulaşmalarına, balıstık yorungelerden korunmalarına yörungelerı uzerınde yarım tur yapabılecek kadar kumanda edılebılır olmalarına ve uzak yıldızlara ulaşabılmelerıne olanak vereceğını çalışmaları sonunda kesin olarak ortaya koydu Nobel fızık ödülu sahıbı Carlo Rubbia, "Yaptığım hesaplar, karşımaddenın gramının bınde bırı kadarı ile Dunya ıle Mars arasında bir gldişdonuş yapılabileceğini gösteriyor" dıyordu "Dolayısıyla, buyuk mlktarda enerjiye gerek duyulan her tur uygulama ıçın, elımizde akla gelmedik olasılıklar bulunuyor." Oysa gunumuzde her şey değıştı, herkes karşımaddenın hıçbır şeye yaramayacağını, daha doğrusu yarayamayacağını soyluyor Hıçbır zaman yeterlı mıktarda karşımadde uretılemıyecektır "Bırkaç bın karşıproton elde edılebıldığı ıçın. mılyarlarcasının bırıktınlebıleceğını sanmak ve Iddıa etmek sahkekârlıktır Bazıları daha da ılerı gıderek sıvı antıhıdrojen elde etmeyı ve onu lazer yardımıyla yerınde tutabılmeyı planl'yor" Bunlar yıne Robert Klapisch'ın sozlerı Yıne onun ıfadesıne göre bır mılıgram karşımadde uretmek çok buyuk paralara mal olacaktır Za ten onun elde edılebıleceğı de hıçbır şekılde kesın değıldlr Slmon Nfen Der Meer, şımdı 100 mılyar karşıproton uretılebıldığını ve çok yakın bır gelecekte 1000 mılyar karşıprotonun stoklanabıleceğını, fakat bu soz konusu rakamların maksımum değerler o1duğunu soyluyor Oysa bır mılıgram, 100 mılyar mılyar karşıproton edıyor kı, boylesı bır mıktarın uretımıne olanak yok Pekı bu kotumserlık nereden kaynaklandı 9 Fızıkçı Andre Gsponer karşımadde uretımı ve stoklanması konusundakı butun çalışmalara son verılmesını ıstemekle tum dıkkatlerı uzerıne çekmıştı "Durumumuz hiç de Ikıncı Dunya Savaşından farklı değll" diyordu Gsponer, "Uranyum 235 elde edebllmek Içın buyuk masraflarla hızlandırıcılar yapılmış, daha sonra 1946da uranyumun dağıtım yoluyla zenglnleştırılmesl mumkun olunca, bunlar bir kenara atılmıştı. Eğer daha fazla karşımadde uretllmek ısteniyorsa, bu başarılacaktır. Fakat şimdlllk buna gerek yok." Şımdı butun bu temel araştırma deneylerı bılım adamlarının evrenı daha lyı tanımalarına olanak verırken bır yandan da askerı gırışımler ıçın bır on ça lışma nıtelığını taşıyor Andre Gsponer'ın böylesıne heyecanlanmasına neden olan, 1718 Temmuz 1986 gecesınde Cern'de gerçekleştırılen deneydır Gerald Gabrıelse ve Blll Kells burada, karşıprotonları bır "şışede" hapsetmeyı başar CARLO RUBBİA, Nobel fızık odulu "Bır gram karşımaddenm bınde bırıyle bıle Dunya ıle Mars arasında bır gıdışdönuş yapılabilırdı" mışlardı Bu şışe gerçekte 2 metrekupluk bır aygıttı, fakat çok buyuk bır anlamı vardı Artık karşımaddeyı taşınabılır tur bıçımde stoklamak mumkun olacaktı Şımdı çok daha genış ımkânlarla, yenı bır deney hazırlanıyor Los Alamos Askeri Laboratuvan arastırmacıları karşıprotonları bır şışeye sokmaya çalışıyorlar Deneyın resmı amacı, proton ve karşıprotonların kıtlelerını kıyaslamak ve fark olup olmadığını anlamak Fermılab'da Bill Kells, Andre Gsponer'ın bıraz abarttığını duşunuyor "Bızı uyarmakta tabıı kı haklı" dıyor, "fakat, yıne de Bırkaç gram karşıhıdrojenın hemen yarın uretılmesı mumkun değıl Aşılması gereken daha çok teknolojık engel var" Bırkaç aydan berı Fermılab yenı aletlerıyle Cern'dekınden on kat daha fazla, saarte 100 mılyar karşıproton uretebılıyor Ve Van Der Meer'ın modelıne dayanılarak oluşturulmuş stokaı halkası da var Şımdılık1 Los Alamos'un bundan sonrakı adımı, dığer bır parçacık olan Hadron hızlandırıcısı "Karşıhıdronların utetılıp korunabılmesı, karşıhıdrojenın ele gsçırılmesı ıçn önemlı bır adım" dıyor Bruno Augenstein. Rand Corporatıon'dakı odasına ulaşabılmek ıçın geçılmesı gereken korıdorun ıkı yanın dakı odalarda araştırmacılar "gızlı" uçağın, radarlardan kaçabılecek unlu bombardıman uçağınm bıçımlerı uzerınde çalışmaktalar Augenstein karşımadde çalışmalarının bır sır olmadığını savunuyor Bılım tabıı bır sır olamaz, oysa teknolojı çok gızlı kalabılır Atom bombasının prensıplerını butun fızık el kıtaplarında bulabılırsınız Şu kesın kı, bugun herkes bır gram karşımaddenın bıle sahıp olduğu buyuk gucun farkına varmış durumda (Aujourd'hul) 1927'deulu$lararası bır fızık konferansında dönemın önde gelen fızıkçılerı ıle bır arada Max Planck (1 sıra, soldan ıkıncı), Madam Gu ne, (1 sıra, soldan uçuncu), Albert Eınsteın (1 s.ra, soldan beşıncı) ve Nıels Bohr (2 sıra, en sağda) PaulDı rac (ıkıncı sıra, soldan beşıncı)