Katalog

SORUN, YANITLAYALIM BİLİM KÜLTÜR Teleskop hakkında bilgi Bır okurumuz, "Teleskopların flyatları ve nltellklerl hakkında bana bilgl varablllr mlslnlz? " diyor İ.Ü. Fen Fakültesl Flzik Bölümü'nden Doç. Dr. Aynur Erglnsav, teleskoplar hakkında şu bılgıyı verdı Teleskop, uzaktakı bır cısmın yakın göruntusunu meydana getırecek şekllde düzenlenmış bır optık sıstemdır Teleskop, objektıf ve oküler adları verılen ıkı yakınsak mercekten oluşur Objektıf odak uzakhğı bırkaç metreye varan büyuk odak uzaklıklı, okuler ıse odak uzaklığı kuçuk olan bır yakınsak mercektır Cısım çok uzakta olduğundan objektıfle göruntusu objektıfın odağında meydana gelır Okuler o şekılde yerleştırılır kı, objektıfle elde edılen göruntu okulertn odak uzaklığı ıçınde kalır Okulerın hareketı ıle cısmın net göruntusu elde edılır Türkıye'de satılan teleskopların fıyatlarını ıse ıthalatçı fırma Pan Fılm Tıcaret'ten bır yetkılı, şdyle sıraladı Danobıa marka 60 x 415 teleskop 190 bın Danobıa marka 60 x 3000,215 bın (ikı tane Barlovv lens ıle bırlıkte) Red 30 76 x 600 fotoğraf makınesı bağlanabılıyor, 495 bın Danobıa 4,5 ınç 114 x 900, 630 bın lıra Savat nedir? Istanbul'dan Burak Karabel'ın, "Savat nedlr?" sorusunu, gumuş ustası Payal Gulludere, şoyle yanıtlıyor Gumuş ışleme teknıklerınden bırısı olan savatlamanın kokenı Van'dır Savat yapmak <çın gumuşle bırlıkte bakır, kurşun, kukurt ve boraksa gerek duyulur Gumuş, bakır ve kurşunla bellı oranlarda karıştırıldıktan sonra ergıme noktası sabıt tutularak erıtılır Sonra da kukurte doyurularak bır potaya dökulur Havanda dovuldukten sonra kömur gıbı malzeme kırılarak elenır ve yıkanır Savatlanacak zemıne boraks karıştırılarak surulur Ancak bu karışım gumuşun ergıme noktasının altında tutulur Daha once hazırlanan kalıpla çeşıtlı desenlerı hazırlanan gumuş levhaların çukurlarına savat dolar Işlem bıttıkten sonra asıtle temızlenır Savatlama teknığı ıle tepsı gıbı buyuk parçalar yapılmaz Savat teknığı ıle yapılan parçalar arasında, kılıç ve tabanca kabzaları, hançer, at koşumu ve kamçısı, kadınlarda takılar, muska kabı, tutun tabakası, ağızlık, enfıye kutusu, gıbı gumuş eşyaiar yapılabılır D Beynin sırlarımn çözümüne doğru Vehbı Belgil ucudun en az bılınen organı beyındır Bunun bırkaç nedenı var Bılgısayarların en harıkası olan bu organ uzerınde deneyım yapılamıyor, başka hayvanların beyınlerı uzerınde yapılan ıncelemeler ınsan beynının anlaşılmasına sınırlı ölçude yardımcı olabılıyor Beynin sırlarımn çoğu karşısında ınsan uzaktan seyırcı durumda Yabancı bır ulkede dağ başında gıderken karşınıza, bırden, görkemlı bır bına çıktı dıyelım Butun odalarda ışık var Perdeler kapalı olduğu halde, uzerlerıne duşen golgelerden, ıçerde çok önemlı ışlerındönduğunu anlıyorsunuz Bınanın kapıları kapalı olduğundan gıren çıkanları da goremıyorsunuz An cak, kımı odaların ışıkları bırden sonuyor, kımı odalarınkı bırdenbıre daha çok parlıyor Bınada neler oluyor, neden oluyor? Ancak tahmınlerde bulunabılıyorsunuz Bazen bır perdenın ucu aralanıyor, bır şeyler göruyorsunuz, fakat bu da sıze fazla bır ıpucu vermıyor Işte ınsanlığın beyın karşısındakı durumu bu Beynimlz önce dışa karşı savunmalı: Vucudun en uzerınde duruyor, sert kemıkten bır muhafaza ıçınde Kemık tek parça değıl, geçme bırçok parçadan oluşmuş Budurum, vurma ve çarpmalara karşı esneklık sağlıyor Beyfn Içe karşı da savunmalı: Hucrelere besın ve oksıjen taşıyan kana karşı hemen butun hucrelerın kapıları ardına kadar açık olduğu halde beyın hucrelerınde durum boyle değıl Kandakı bazı maddelerın beyne gırmesı yasaklanmış Buna karşılık, beyın de, urettığı kımı hormonların kana gıtmesını ıstemıyor Boylece, gırış ve çıkışta adeta sıkı kontrol var Kısaca, beyın, alışverışlerınde "nazlı" bır organ Beynin saği' Oı ve dengelı çalışması ıçın böyle bır ayrım gereklı Kuvvetlı bır yemekten sonra kanda bazı kımyasal maddeler bırden çoğalır Bu maddeler beynin çalışmasını onler Suya bırden atlayan bır yuzucunun veya soğuk nehre, göle, denıze duşen bır ınsanın vucudunda, stres hormonu olan adrenalın (epınephrıne) mıktarı bırden artar Bu hormon kalbı daha hızla çalıştırmaya başlar Bu sayede kan dolaşımı hızlanır, adaleler daha çok oksı|en alır Sonunda yolları açılır Adrenalın, vucutta glıkoz uretımını arttırdığı gıbı glıkoz tuketımını de arttırır Glıkoz tuketımının artması demek vucudun daha çevık, daha hareketlı hale gel mesı demektır Bu durumda, vucuttakı bu değışıklıöın beyne yansımaması gerekır Bu da bu maddenın beyne gıtmesının dengede tutulması ıle olur Kandakı her kımyasal cısmın beyne gıtmesını onleyen mekanızmanın başında beyne kan goturen kılcal damarların çok sık dokulu olması rol oynar Kılcal damarlar beyne zararlı şeylerın geçmesını bır dereceye kadar onluyor V DÜŞÜN Rakamlarla kareli bulmaca Aşağıdakı bulmacada kelımeler yerine sayılar tanımlanmış Sayıların nerede bıttığı, siyah kareler yerine kalın sıyah çızgıyle gösterılmış Soldan Sağa 1 Bırbtrını ızleyen dört rakamlı bır sayı ile bunun tersı arasındakı fark 4 Bırbırını ızleyen dört rakamlı bır sayı 6 "Soldan Sağa 8 dekı sayının "Yuka rıdan Aşağı" 3'teki ıle çarpımı 8 Blr asal sayı 9 13 e bolunebılen bır sayı Yukarıdan Aşağıya 1 "Sdldan Sağa" 1 'dekı bır hanenın BUL kubu 2 Iklnln kübü, sonra da Soldan Sağa 1 Ile "Yukarıdan Aşağı" 7'nın çarpımı (son uç hane) 3 "Soldan Sağa" 6 bölu ' Soldan Sağa" 8 5 Bırbırını ızleyen uç rakamlı bır sayı 7 "Yukarıdan Aşağıya" 3'un bır faktöruyle ' Soldan Sağa" 1 'ın bır faktörunun çarpımı 1 Ama, kanser, AIDS, kan kanserı (leukemıa), Alzheımer hastalığı (aşırı unutkanlık) gıbı hastalıkların vıruslerının gırmesını önleyemıyor Işın kötusu, bu hastalıkJarı lyıleştırmek ıçın alınan ılaçlar da beyne gırmıyor, gıremiyor incelemeler, yağların (lıpıd'lerın) kılcal damar engelını aşabıldıklerını gosterıyor Buna gore, yağda erıtılmış olan ılaçlar da engelı aşıyor "Pharmatec" adlı bır Florıda bıyotek nolojı fırması yağda erıyebılen, bu yuzden de beyne gırebılen ılaçlar uretıyor Başka bır fırma, on kapıdan değıl de yan kapıdan sokuyor ılaçlarını ıçerı Yanı, kılcal damar engelını butunuyle kaldırıyor Yöntem, Oregon Sağlık Bılımlerı Uriversitesı'nden Dr Edward A Neuwelt ıle Ulusal Sağlık Enstıtulerı'nın bır kolu olan Ulusal Yaşlanma Enstıtusu'nden Dr Stanley I Rapoport tarafından bulunmuş Şöyle ışlıyor Laboratuvar hayvanlarının şahdamarlarına "arabınose" denen bır tur şeker (C, H1(l Os) şırınga edılıyor Madde hangı yandakı şahdamardan verılmışse beynin o yan dakı kılcal damarları genışlıyor Yanı, boynun sağ şahdamarından verılmış olan madde sol tarafta etkı göstermıyor Yağda erıyebılen maddelerın kılcal damarlardan kolayca geçtığını soylemıştık Atkol ve nıkotın bu maddelerden olduğundan beyne rahatça gırebılıyorlar Serbest geçış pasoları varmışçasına Buna karşılık, suda erıyen maddeler ıçın boyle bır kolaylık yok Bunlar, başka bır maddenın yardımı ıle ıçerı geçebılıyorlar Morfın ve eroın bu maddelerden ıkısı Morfın, suda eroıne gore daha guç erıdığınden, beyne, onun kadar kolaylıkla gıremiyor Fakat eroın, kılcal damar engelını bır kez aşıp ıçerı gırdıkten sonra kımyasal bazı değışıklıklere uğradığından çıkışta aynı kolaylıkla karşılaşmıyor, bu yuzden, beyınde daha uzun sure kalıyor ve tabıı tahrıbatını daha uzun surede yapabılıyor Bu noktada şu soru akla gelıyor Suda erıyebılen maddeler beyne hıç mı gıremıyor? Gırıyor, ancak, ozel bır refakatçı ıle Glıkoz bunlardan bın Glıkoz, enerjı kaynağı olarak beyın ıçın yaşamsal onem taşıyor Bu nedenle, kolayca ıçerı gırmesı lazım Fakat suda erımesı, bu ımkânı elmden alıyor Bu durumda, o da, "transporter" denen bır refakatçı buluyor Transporter, taşıyıcı demek Kılcal damar engelını her zaman kolaylıkla aşıyor Işte glıkoz, bır tur 'proteın olan bu taşıyıcının ıçıne saklanarak ve onun koruması altında, gırış yapıyor Taşıyıcı proteın mınik bırsımıt bıçımın de Ozel bır kımyasal yapısı var, ozel bır elektrık yuku var Bu durumdakı maddeler, anahtarın kılıde uyması gıbı, taşıyıcı proteıne uyarak ıçerı gırebılıyor Şunu hemen ekleyelım kı, beyne gırış ve beyınden çıkışların guçluklerı 100 yıldan berı bılınıyordu Fakat ışın mekanızması son zamanlarına kadar anlaşılamamıştır Bılımde onemlı olan şey ışleyışın "nasıl"ıdır 1 i 1 4 t 1 » 7 Bılmeceyi doğru olarak çözen 15 okuyucumuza "Camut" kıtabını Tmağan edeceğız bırgun lutom yaııııtı j ' Ltrö| nJj cemr OyM (mthcu odamlft ptfc ıym/* Yııu. u ftu.L MtL.an h ı (k uC, Uır rklfı uîii/ı ku}itto anıa •"V ti>ildarıty y Arno admkırtn tUttn nwı boyurtfm uzun oldu. doidurdutları kapkhrı ayztanno gSKırtmyvlarmış. /<\anwaay Geçen haftanın çözümü Farklı Işlemler, aynı sonuç Dort sayıyla da tek çözum vardır 1 + 1 + 2 + 4= 1 x 1 x 2 x 4 Beş sayıyla ıse uç çozum söz konu Kazanan okuyucular C«mll Ulu, Edırne Serdar Değirmencioğlu, Ankara, Olcay özkaplan, Ankara Cehennem vs. Cennet. su 1 + 1 + 1 + 2 + 5 = 1 x 1 x 1 x 2 x 5 1+1+1+3+3= 1+1+2+2+2= 1x1x1x3x3 1x1x2x2x2 Cehennemdekıler kaşıkların boyu kollarından uzun olduğu ıçın kaşıktakı yemeğı ağız larına göturemıyorlardı Cennettekıler ıse kaşıklarını yemekle dolduruyor ve kendı ağızlarına göturmeyıp dığer arkadaşlarına uzatıyorlardı Böylece herkes yemış oluyordu Fark, cennettekılerın yardımlaşmayı öğren mış olmalarındaydı