Katalog

Cumhuriyet C U M A R T E S İ S A Y I : P A R A S I Z E K İ 5 5 1 9 M A R T 1 9 8 8 Yapay göz ve kulak üretlmi hangi aşamada? Isı, kanser hücrelerini öldürüyor? Ev kadını, ıspanağı nasıl saklamalı Transistör mikrop boyutlanna indi Denizlerimiz dosyasına yanıt Beynin sırlarının çözümü Hayyansal protein mi bitkisel protein mi? Bir insan, günde alması zorunlu amlno aslt mlktarını yarım litre sütten veya 4,5 kg. ekmekten sağlayabilir. Terclh slzin. Doçent Dr. Sevinç Türker Veteriner Hekim ünya Sağlık örgütu (WH0), ınsan sağlığını "flzlkMl, zlhlnavl v* sosyal yöncton tam blr lylllk hall" şeklınde tanımlamakta, ınsan sağlığında rol oynayan etkenlerı de kalıtım ve çevre koşulları olarak ıkı ayrı başlık altında değerlendırmektedır Bıreylerın kalıtım öruntusu değıştırılemez Ancak çevresel koşullar, özellıkle beslenme gıbı ınsan sağlığı dolayısı ıle ınsanın beylnsel ve bedensel gelişimi uzerınde etkılı olan konula rın doğru bır şekllde yonlendırılmesı mumkundur Yukarıda da belırtıldığı gıt», çevresel koşulların başında yer alan en önemh oğeler den bırı beslenmedır Nedir beslenme? Gunumuzde beslenen beslenemeyen, sağlıklı, hasta, genç yaşlı herkesın enıne boyuna tartıştığı beslanme "buyüme, gellşme, sağlığı koruma Içln beslnlerln rasyonel bir şekilde kullanımıdır " Tanımda belırtılen amaçlar ıçın uygulanacak olan "besınlerın rasyonel kullanımı' da vucut pın gerekli olan enerjı goreksınımı karşılayacak besın ögelerının, yeterlı şekılde tuketımı ıle sağlana bılir Daha açık bır ılade ıle besın maddelerınde bulunan protein karbonhıd rat, vltamin vb öğelerin kışının yaşına ça lışma koşullanna melabolızma özellıklerıne gore yeterlı ve dengelı bır şekılde tuketımıdır Ancak her alanda olan rekabet besın öğelerı arasında da ınsan sağlığı ıle ilgılı olarak surmektedır Eşler yaşlandıkça birbirlerine daha çok benziyor D S osyal bılımcıler, ınsanların bırbırlerıne benzer kışılerle eşleştıklerını çok uzun süredır bılıyorlardı Şımdı uzun suredır evlı olan çıftlerın gıttıkçe daha çok birbirlerine benzedıklerı, aynı duşüncelerı paylaştıkları ve hatta matematık yeteneklerının blle aynı olduğu ilerı surüluyor Pennsylvama Ünıversıtesi'nden (ABD) K VVarner Schaıe, genış çaplı bır çalışrna sonrasında bu sonuca ulaştı Verıler, kadınların erkeklerden daha çok değıştıklermı gosterıyor Zekı ve başa rılt erkeklerle evlenen kadınlar zokıleşırken başarısız erkeklerle evlenenler daha kötuleşiyor Schaıe, bu durumun çıftlerın yaşıyla ılgılı olabıleceğını belırtıyor Araştırılan tum çıftler, 1970yılıon cesınde evlenmışler ve erkekler ya çok başarılı ya da yalnızca ekmek paralarını kazanan kışıler Schaıe, eşlerden bırının evi terk etmesının ötekı ustunde çok etkısı olduğunu belırtıyor Ayrıca kadınlar çalışıyorlarsa karşılıklı etkıleşım çoğalıyor Verıler, eşlerin birbırlerınin kışılık çızgılerını ve entelektuel yeteneklerım ılk yedı yıl ıçınde kazandıklarını, daha sonrakı yedı yıl ıçındeyse bu etkının azaldığını gosterıyor Eşler yaşlanınca ve çpcuklar evı terk edınce, daha çok birbirlerine benzıyorlar Çıftler, Schaıe'nın genış çaplı çalışmasının bır parçası olarak, 1991 yılında da ızlenecekler Schaıe, 1956 yılından berı 3000 klşıyı her yedı yılda bır ızleyerek çalışmalarını sürduruyor (M.A. • Omnı, Ocak 88) Birincl: Protein Besin öğcteri arasındakl yarışın gallbl İM, kımyasal bıleşımı nedenıyle, beslenme de temel oğe olduğu bılımsel olarak kanıtlanmış olan ve adını da Latınce "birincl" anlamına gelen ' protos" kelımesınden al mış olan protelnlerdlr. Bu rakıpslz besln öğesı, hemen hemen tum besın maddelerınde bulunmaktadır Protein konusunu ve daha sonra beslenmenın yonlendırılmesı ıle protein, hububat, hayvansal bitkisel olayını şoyle ozetleyebılırız Proteınler amıno asıt adı verılen yapı taşlarından oluşurlar Amino asttlerde merkezı bır karbon atomu vardır Çevresınde ıse baz faktörunu oluşturan bır amıno grubu ıle asıt taktörunu oluşturan bir karboksıl grubu mevcuttur Yanı amıno asıtler, hem asıt hem de baz nrtellğındedır Amıno asıtler peptıd bağları ıle bağlanarak proteınlerı yaparlar Peptıd bağı ıse, bır amı no asılın karboksıl grubunun, aradan bır su molekulu çıkarak kaynaşması ıle meydana gelen bağdır Ancak amıno asıtler, vucut tarafından sentezi yapılabılenler ve yapılamayanlar olarak ıki gruba ayrılırlar Toplam otuz cıvarında olan amıno asıtlerden seklz tanesl, normal büyume ve gelışme ıçın besın maddelerı yolu ile ahnması gerekli, buna karşılık vucut tarafından sentezı yapılamayan, şart olan temel amıno asıtler grubunu oluşlururlar Bu grubun dışında kalan amıno asıtler ıse şart olmayan, vazgeçılebılır nıtelıkte, temel olmayan amıno asıtlerdır Bır protein kaynağı temel amıno asıtlerden yana ne kadar zengın ıse o kadar değerlldır Gelışme, buyume, bedensel ve beyınsel sağlığın yerınde olması ıçın temel amino asitlerden olusan protoinlerin yoğun olduğu besın maddelerının, ınsan beölenmesınde ağırlık noktasını oluşturması şarttır Bunlar Ise et ve et ürünleri, süt ve süt urünleri ve kanatlılar olmak uzere sınıflandırabıleceğımız besın maddelerınde bulunur ve genel olarak hayvansal besln maddelerl olarak adlandırılır Hayvansal besın maddelerındekı proteınlerı oluşturan temel an T«O asıt, bitkisel besın maddelerınde ve tahıllarda yok mudur? Vardır elbetie Ancak eser mıktardadır Besın maddeleTinın bileşımlerıne gore yapılan hesaplamalarda, hayvansal b»aln maddelarl olarak sütü, yıne Içınde bır temel amino asıt bulunan dığer grup bır besın maddesi olan ekmeğl örnek aldığımız takdırde, blr ınsanın alması gereken amıno asıt mıktarını (tabıı vucut tarafından sentezı yapılmayanlar açısından) günde ortalama 1/2 lltr» süt lcerok veya 4.5 ad«t skmek tüketerek kartılamak mümkündür. Pratık olarak gunde 1/2 litre süt Içllebılır, ama 45 adet ekmek yenemez Ekonomlk olarak ıse soz konusu mıktardakı sütun en ucuzu 200 TL en pahalısı 420 TL Bugunku değerlerle 4 5 ekmeğın ederı ise 675 TL 'dır Daha bırçok hayvansal besın maddelerı ıle bitkisel besln maddelerı arasında gerek besın değerı ve gerekse ekonomık açıdan benzer örnekler verılebılır Yeteri kadar tüketeblllrlz... Konu kısaca bağlanacak olursa toplumun öncelıkle mercımek nohut, bulgur vb gıbı maddelere ıtılmeyıp yeterlı ve dengelı beslenmesı gerçekleştırılıp daha sağlıklı daha uretken bır hale getırılmesı sağlanmalıdır Turk toplumunda gelışmış toplumlar duzeyınde hayvansal protein tuketılebılır • Ulkemız mevcut, buyuk baş ve kuçuk baş hayvan adedı açısından dunya ulkelerı arasında ılk on sıraya gırerken • Gelışmış bır sut endustrısine (kamu ve özel sektör olarak) sahıpken, • 8272 km 'lık sahil şerıde ve 1 5 mılyon hektardan fazla iç su gıbı son derece guçlu su urunlerı potansıyelını değerlendırecek hayvansal protein tuketımıne bu yolla da katkıda bulunmak olası ıken, neden hayvansal besin maddelerı tuketemeyelim? Bu konuda doğru bılgılerledonatılmış, yeterlı ve dengelı beslenmış, guçlu ve yaratıcı bır toplum, dunya çapında hllım adamları polltikacı, sanatçı yetıstlren blr toplum ola bılırız Ama bız etı unutalım, çalışan nufusun tarım hayvancılıkla uğraşan yuzde 59 24 oranındakı kesımını daha da mağdur edelım buyuk baş hayvan potansıyelı ıle su urunle rinı heba edelım sadece basın yayın organlarında, semıner sempozyum ve toplantılarda llle de hububat edebıyatı yapıp, be densel ve beyınsel olarak çarpık bır toplum olalım dıyorsak bu da kendı bıleceğımız ış tir P