Katalog

YEŞILSAYFA Bl LİM YAYIN 'Quo Vadis Bosphorus?' M. îlhamArtüz oğazıçınde bırbırı uzerınde yer alan su kutlelerının, halen uygulamaya çalışıldığı gıbı, Istanbul metropolunun arıtılmamış atıklarına ne dereceye kadar alıcı ortam rolu oynayacağı nedense, bu suların bu gunku durumunun ışığı altında tartışılmamaktadır Ana proıe (DAMOC 1971) ve revızyonun (CAMPT EKSER 1975) hazırlanmasından ve bunlara kaynak olan çok daha oncekı yıllara dayanan gözlemlerın derlenmesınden berı, Boğazıçınden çok sular akmıştır Halbukı, bu konuda goze alınan harcamalar, değıl Istanbul'un Turkıye'nın genel butçesı ıçerısınde dahı hıç de azımsanamayacak boyutlara ulaşmakta ve yalnızca bızı ve çocuklarımızı değıl, torunlarımızı bı le buyuk bır borç yuku alına sokacak nıtelık ve nıcelıktedır Denizlerimiz dosyası IX. B Bu satırları okurken "Pekıyı de Istanbul'un kangrenleşmış atık ve kanalızasyon sorununa çare bulunmasına karşımısın?" dıye parladığınızı görur, duyar gıbı oluyorum Belkı de "Zaten atıklar, yuzlerce basıt lağımdan Boğaza akmı yor m u ' 1 dıye karşı çıkmanız da mumkundur Bu sorularda ve hıddetınızde yerden goğe kadar haklı olduğunuzu söylemem gerekır Zıra sorun Istanbul metropolunun kanserleşmış atık ve kanalızasyon sorununa çare bulunup bulunmaması veya boyle bır gııışıme köru körune karşı çıkılıp çıkılmaması değıl, mılyonlarca lıralık ıç ve dış kaynaklı fınansmanı gerektıren böyle bır projenın soruna gerçekçı bır çozum getırıp getırmeyeceğı konusunda duğumlenmektedır 20 asrın getırdığı çevre bılıncı çerçevesınde, atıkların uzaklaştırılmasında en onemlı öğe, "doğal ekosisteml musaade edilmez veya kontrotsuz olçude bozmaksızın, doğanın organik atıkları ozumleme yeteneğinden yararlanmak olmalıdır." Bu ılke göz onunde tutularak yukardakı olası sorularınıza cevap verebılmek ıçın uygulanan projeyı ve Boğazıçı'nın alıcı ortam olarak ozellıklerını bu sayfanın hacmıne uygun boyutlarda özetlemek gerekır Bugunkü uygulama yalnızca bır "onarıtma" duzenıne dayanmaktadır Onarıtma ıse, "Pompalara ve atıksuyu taşıyacak boru sistemlerine zarar gelmesinı onlemek amacı ile pıs sudaki iri maddeleri ve gorulebıien yuzer cıslmlerin birçoğunu ayırmak uzere kullanılan ve 2 cm ıle 7.5 cm arabinda değlşen, aralıklı çubuklardan ibarettir." Baltalımanı, Tarabya, Kuçuksu ve Paşabahçe'de gerçekleştırılecek olan bu onarıtma duzenı yalnızca "kum tutucular, ızgaralar ve pompa slstemlerınden ve bunları blrleştiren boru ve kanallardan" ıbaret olacaktır Bu yapı lar ıse yalnızca kanaltzasyon şebekesının korunmasına yönelık onlemlerdır Yanı bu halı ıle Boğazın dıbıne bırakılacak pıs sular, gerçek anlamda herhan gı bır arıtmaya ugramayacaktır Zaten onarıtma deyımı de ışlemın, arıtmadan once geldığını açıkça belırlemektedır Israrla vurgulamak ıstedığım husus önarıtmanın, pek çok kez ıddıa edıldığı gıbı, arıtma anlamına gelmedığıdır Boğazıçı asırlardan berı ışletılen zengın mıdye yataklarına sahıptır "Atıksu deşarjlarının Boğazdakı mıdye ve dığer kabuklu denız hayvanlarının bakterıyolojık kırlenmesıne yol açacağı göz onunde tutularak" bu sularda bulunan tıfo kolera ve sarılık gıbı hastalıkları yaratabılen patojen organızmaların (bakterı, mantar vb) berta/af edılmelerı ıçın bu duzene klorlama da uygulanabılır, Hatta yonetmelıklerının pek çoğu yıllardan berı yayımlanamayan 1983 tarıh ve 2872 sayılı çevre kanunu hukumlerının ergeç ve defalarca ertelenmeden yururluğe konarak, söz konusu kanalızasyona verılecek atıklarının ıçerdığı toksık maddelerın kaynağından arıtılacağı gıbı varsayımlar da ılerı surulebılır Ancak buyuk bır bolumu organik atıklardan oluşan metropol pıslığının Boğazıçının zaten oksıjence fakır sularına an tılmaksızın bırakılmasının doğuracağı sakıncaları ortadan kaldırmak bu uygulamalar ıle dahı mumkun değıldır Evsel atıkların ıçerdığı organik maddelerın ay rıştırılması ve nıspeten'zararsız hale getırılebılmesı ıçın alıcı ortamın belırlı duzeyde çozunmuş oksıjene sahıp olması gerekır Nıtekım, "Tuzladan Marmara denlzine bırakılacak atıklar için, o bolgedeki çozunmuş oksljen miktarı yeterll bulunmadıgından onarıtmadan sonra biyolojik arıtmaya" da gerek görulmuştur Aynı durum Çekmece deşar|i ıçın de geçerlıdır Normal bır denız hayatı ve "iyi blr balıkçıhk ortamının muhafazası için en az 5 mg/lltre çozunmuş oksıjen gerekmektedir Çozunmuş oksıjen değerinin 1.52 0 mg/litreden az olması, balıkların çoğunun ölumune sebep olacaktır. Çozunmuş oksljen yalnızca balıklar İçin değll, atıksuların doğal olarak denizde çuruyup, zararsız hale gelmesi bakımından da onemlidir. Ayrıca oksijensiz çurüme, hıdroıen sülfur gazını meydana getirir ve bu gazın çok miktarı koku yarattığı gıbi, balıklara da zehirlıdır Doğal çozunmuş oksıjen sevtyesı 5 mg/litreden az Ise, atıksu deşarjmın bu sevıyeyi % 10'dan fazla azaltmasına musaade edilmemelidir. Çozunmuş oksi|en hıçbır şekilde 2 mg/litreden az olmamalıdır. Halbukı, Boğazıçınde atıkların bırakılacağı derınlıklerde en lyımser şartlar da dahı 2 530 mg/lıtre oksıjen bulunmaktadır Bu şekilde uygulamanın, yukarıda belırtılen şartlara uyduğunu ıddıa etmek mumkun değıldır Gereklı verılerı Boğazda yapılacak olçumlerle her zaman kanıtlamak olasıdır Yoksa Boğazın sularına tepelerden kuş bakışı bakmakla bu değerlerı elde etmek mumkun olamaz Bır su kutlesıne bırakılacak organik atıklar "blr ilk karışım sureci gecireceklerdir. Atıksu, deşarj derinliğlndeki daha ağır denizsuyu ıçersinde karışarak yukselecektır Atıksu sutunu ya denız yuzeyine veya çevresindeki suyun yoğunluğunun atıksu denizsuyu kanşımının yoğunluğuna eşıt olduğu seviyeye yukselecektlr." Bu karışımın Boğazın su hareketlerı ıle yeterı kadar gerçekleşeceğı varsayılsa bıle atıksuları, alt tabakanın her bölgesıne eşıt şekilde dağıtmak olanağı bulunmadığı gıbı, çozunmuş oksıjen yoğunluğunu her bölgede 2 mg/lıtreye ındırmek de ıstenen bır durum değıldır" Konuyu toparlamamız gerekiığıne göre, Boğazıçı'nde uygulanan deşarjın, Istanbul Kanalızasyon Projesı Master Plan Revızyonu'nda açıkça belırtılen ogelere uyularak gerçekleştırıldığı söylenemez En fazla 3 mg/lıtrelık oksıjen ıçeren altsu kutlesıne, en azından organik maddelerın dzumlenmesını sağlayacak, boylece bu sularda zaten yetersız olan oksıjenın daha da yıtırılerek buraların da bır olu alan olmasını onleyecek bıyolojık arıtma uygulanması gerekır Bugune kadar suregelen yuzey deşarjları normal şartlarda 8 mg/lıtre oksıjen ıçeren yuzey sularına yoneldığınden ve bu sular 4 mıl/saat'e kadar varabılen bır hızla atıkları Marmara'ya doğ ru surukledığınden bır olçude ozumleme sağlayabılmektedırler Ancak bu suların ozumleme yeteneğı, atıkların her yıl artan hacmı karşısında sıfıra dayanmıştır Bu nedenle Marmara denızı buyuk bır kırlenme yuku altında bulunmaktadır Istanbul metropolu atıklarının, ıcınde bulunduğumuz çağın gereklerıne göre arıtılması ıle temız ve sağlıklı bır çev reye kavuşmayı ıstemek bızım de hakkımızdır Buna gore, Boğazıçı'ne yapılan yuzey deşarjlarına son verılırken Çekmece ve Tuzla deşar)larında olduğu gıbı, Boğazıçı'ne de gerçek anlamı ıle arıtma uygulanmalıdır Aksı halde Boğazı öldurmek ıçın bu kadar yatırıma her halde gerek yoktur Bu yaztmda sıyah harflerle verılen bölumlerı merak edersenız bunlar ıster ınanın ıster inanmayın söz konusu uygulamaya esas olan Istanbul Kanallzasyon Proıesı Master Plan Revızyonu'ndan buraya aynen aktarılmıştır I J BİTTI Bilim • Felsefe ilişkllerivedüşlemln gücü üzerine Seçmeler/Gaston Bachelard/Çev Afşar Timuçin/Remzı Kıtabevı/120 sayfa tsmail Murat Posta dağıtıcılığından Sorbonne'da tarıh ve felsefe profesörluğune doğru çizılmış otodıdaktık bır yaşam rotası ızleyen Gaston Bachelard çağımızın tanınmış duşunurlerınden bırı Bachelard'ın ılgı alanı çağımızdakı uzmanlaşma / farklılaşma eğılımının tersıne oldukça genış ve renklı, ınsan düşüncesı ve duşlemının en öznel ucunda yer alan şiirden en nesnel bılım konularına değin Bachelard'ın el atmadığı konu yok gıbi Hem bılım hem de felsefe ve sanatın temelinde doğayı ve ınsanı anlama / yorumlama çabasının yattığı duşunulduğünde ınsan yaratıcılığının aslında bir butun olduğunu, felsefede yuzyıllardır var olan uscudeneycı ayrımının gereksızlığıni vurguluyor Bachelard, ama bunu yaparken duşleme, ınsanın sezgısıne ve usuna öncelık tanıyor çoğu kez "Bılım bır deney uzerıne olmaktan çok bır duşlem uzerıne bıçımlenır, duşun bulanıklıklarını gıdermek ıçın deneylerın olması gerekır" ve deneyın altında duşlemı arayacak dolaylı ve ıkıncil bır psıkanalızın gereklı olduğuna ınanır Bachelard 'Nesnel duşunce ıçın tam tamına yapay olan şey, bılıncdışı duşlemler ıçın derınden derıne gerçek ve etkın olarak varlığını surdürür Duş, deneyden daha güçlüdur" Billm ve usculuk Bachelard bilimın temelinde olduğu kadar zırvesınde de usçuluğu buluyor ve bılgının gıderek ınceldiğını ve daha matematıksei bır nıtelık kazandığmı lleri süruyor "Gerçeklık, önce matematıksei gerçeklığe dönuşur, sonra matematıksei gerçekçıltk bır tur kuanta olumsallığının gerçekçılığınde erır Kuanta'nın bılgi alanını ızleyen felsefe la schola quantorum tum gerçeğı matematıksei duzenlenışınde duşunmeyı benımser, daha öteye gıderek gerçekçı düşunceye tam anlamında karşıt bır yönde gerçeğı metafızık olarak, olasıyla ölçmeye yöneür ( ) kımyasal töz, sayının gölgesinden başka bır şey değıldır " Bundan böyle Bachelard ıçın " Oalga bıroyunlar tablosu, kuçuk cısım bır şanstır Ancak yıne de tnlımsel yöntemı bılgının tek kaynağı olarak kabul eder 'Bilim, gerçekte felsefeyı doğurur" ve "deney yapıyorsak usavurmak gerekecektır Usavurmalar yapıyorsak deney yapmak gerekecektır " DÜZELTMELER Bölum Sütun Paragral II 4 Yanlış Düıertme 1 1981 1 1681 ş»kll6 Şekll 1 Marmara 2 tabaka Içıntabaka ıçi 2 III 3 Şekll 2 Boğazlçl sekıl6 (mg/1) (mg/1) 235 4 HzS H,S IV Başlık Başlık Bakırsüllat Demırsullat 4 % OS 0/00 S 3 Bakır 4 3 elementı bakır vb ağır metaller Ile bölgede bol mlktarda bulunan demırın sullatlar halınde H S ıle Şekıl 3 ÖIE şakll 6 2 Şskil 5 19601982 VI Şekll 6 Tablo 4 Tabto6 Karadenız e Taknoknt Teknokrallar Ile 3 6 Ralorans QL Oulll Dok mektup s 5 7