Katalog

A R A L I K A Y I N D A G Ö K Y Ü Z Ü B İ YO LOJ İ Yıldız yağmurunun öyküsü 1314 aralık geceleri, Geminid göktaşı yağmurunu izleyebilirsiniz. Bıılent Uyumker ralık ayıyla bırhkte kuzey yarıkure kıs mevsımını yaşamaya hazırlanıyor 21 aralıktakı en kısa gunle bırlıkte kış ku ramsal olarak başlamış olacak Bu mevsımde Dunya'nın Guneş'e en uzak noktada olduğu duşuncesı sık sık karşılaşılan bır yanılgıdır Mevsımlerın nedenı DunyaGuneş uzaklığının azalması ya da artması değıl, gu neş ışınlarını aldığımız açının değışmesıdır Diğer bır deyışle guneşın (ululum uzerınde kı görunur devınımı, tum yıl boyunca sabıt bır dık açıklığa sahıp olmaması mevsımlerı oluşturmaktadır Deniz kabuklarının rengi A Aralık ayının dığer bır ozellığı de Geminid buyuk göktaşı yağmuru gıbı bır gozlem şolenını de barındırmasıdır Göktaşı yağmurları halk arasında yıldız kayması olarak bılınır Ancak şımdıye kadar hıçbır yıldızın bır goklası gıbı kaydığma lanık olunmamıştır Göktaşı yağmurlarının olası oykusu ıse şoyle anlatılabılır Yavaş devınen uzak kuyrukluyıldızların parlaklığı ıle hızlı ve bır anlık keskın bır parlaklığı olan goktaşlan arasın da bır ılışkı soz konusudur Dev buz dağları boyutlarındakı kuyrukluyıldızlar kum tanecıklerı olçulerınde kaya parçacıkları ıle çevrılıdır ve kuyrukluyıldız bu parçacıkları ıle bırlıkte yolculuk etmektedır Kuyrukluyıldızlar Gunes'ın cekım alanı ıçındekı hareketı sırasında bu parçacıkların bırçoğunu hatla kendı yapısından da bazı maddelerı Gunes'ın çekım alanına kaptırırlar Bu parçacıklar, daha sonıa kuyrukluyıldızdan bağımsız olarak yorungp ızlemeye başlarlar Boylece bır parçacıklar grubu olu^mus olur Yılın belırlı za manlarında bu parçarıkların ızledığı yolla yorungesı kesışen Dunya kendını bırdenbıre bu parçacıkların oriasında bulur ve bu toplu olarak devınen parcjcıklaı, yerın çekım gucune kapılarak her yonden atmoslere gırerler Bu hızlı hareket eden parçacıklar hava surtunmesınden doldyı ısınır ve akkor ha lıne gehrler Bırçok göktaşı yere yaklaşık 150200 km kala buharlaşır ve bazı buyuk parçalarsa yprp kadar ulasır Yeryuzunde buyuk çukurlar oluşturan goktaşlarıysa ço gunlukla herhangı bır goktaşı yağmuruna aıt olmayan duzensız (sporadıcs) goktaşlarıdır Goklaşı yagmurları atmosfere her yonden gıren parçacıklar tarafından oluşturulduğu halde çok uzaklardan geldıklerı ıçın aynı kaynaktan yola çıkıyormL,ş gıbı gorunur Buna Yıldız yağmurunu Ikızler Burcu nda ızleyebıleceğız \ Adn. Persın kansı And: Andromada, Agr: Kova Aql. Kartal, An: Koç, Hur. Arabacı, Com: Zurafa Cap: Oğlak, Cas: Kralıçe, Cep: Haheş Kralı, Cet: Balına CrB: Kuzeytacı Cyg: Kuğu, Del: Yunus, Dra: Eıderha, Erl: Irmak, For: Ocak Gem. Ikızler Her: Zeus un oğlu, Lac: Kertenkele, Lyn: Vaşak, Lyr: Çalgı, Orı: Avcı Peg: (Pegasus) Kanatlı At, Per: Perse, Psc: Balıklar PsA Guneybalığı, Scl, Heykeltıraş Tau Boğa, Tri. Uçgen, Uma: Buyukayı, UMI. Kuçuk ayı, Vul: Tılkıcık, Vir: Başak Lıb Terazı, Oph: Yılancı, Ser: Yılan, Sgt: Yay gore goktaşı yagmurları da varsayılan kaynağın bulunduğu takımyıldıza gore ısım alırlar Orneö,ın aralık ayındakı Geminid goktaşı yağmuru deyışınden anlaşılması gereken, goktaşı yağmurunun GEMINI (Ikızler) takım yıldızı sınırları ıçınde gözlenecek olmasıdır Geminid goktaşı yağmuru 13 14 aralık ge celorı ızlonebılır maksımuma ıse saatte yaklaşık 55 tane ıle 14 aralık saat 02 Ou'de ula şıldcaktır Onerımız bu gosteııyı kaçırmamanız yolundadır. Goktaşlan ternız ve karanhk bır gecede dunyanın hfr yerınden ızlenebılır Eğer gok taşı yağmurldrının ızlenmosı duşunuluyorsa ılk yapılacak şey belırlı donemlerle yınelenen bu yağmurların zamanı hakkında bılgı sahı bı olmaktır En lyı gozlem zamanlarıysa genellıkle geceyarısından sonradır Goktaşlarının gozlemlerı sırasında dıkkat edılecok noktalar, goktaşlarının yaklaşık par laklıklarının y.ldızlarla karşılaştırmalı olarak tahmın edılmesı ızledıklerı yolun ve kaynak larının bulunmdbi, ılk gorunuş ıle gozden kayboluşları arasında geçen surenın belırlenmesı, yaklaşık renklerı, hızları, belırlı zaman aralığı ıçındekı goktaşlarının sayısı olarak sıralanabılır Goktaşı gozlemlerı, uzaydakı maddelerm tanınması, goktaşı yağmuruna neden olan kuyrukluyıldız hakkında bılgı edınılmesı bakımından önemlıdır Ayrıca hızlarından guneş sıstemınden ya da otelerden gelıp gelmedığı de anlaşılabılır Gozlem yontemı ıse oldukça basıttır Goktaşı atmoslere gırdığı andan gozden yıtene kadar geçen sure bır saat ya da kronometre ıle olçulcbılır rengı hakkında bır fıkır ılerı surulebılır ve parlaklığı dığer yıldızlara qore tanımlanabılır ahıllerde gezmeyı sevenlerın çok lyı bıldıklerı gıbı, salyangoz kabukları pek çok renk, şekıl ve boyda bulunurlar Aynı turun ıçınde bıle aynı karakterıstığın çok farklı bıçımlerıne rastlamak olanaklı Bu çeşıtlılık doğal seçımın hammaddesı kabul edılır Uzun yıllar boyunca kabuk renklerındekı çeşıtlılığın, kuşlar gıbı saldırganlardan korun maya, kamuflaja yonelık bır evrımın urunu olduğu sanıldı Salyangozun ustunde bulun duğu zemın açık renk olduğunda beyaz, koyu renk olduğunda ıse kahverengı kabukla ra daha çok rastlandığına ılışkın gozlemler vardır Ancak Evolution Dergısı'nde yayımlanan bır rapora gore en azından bır tur salyangoz da, kabuğun rengı kamuflajdan çok fızyolo|ik baskıya bağlı Harvard Unıversıtesı'nden Ron J.Etter, Massachusetts'ın kuzey sahıl lerınde yaptığı bır dızı deneyde Nucella lapillus ısımlı bır salyangozun rengının, yaşa dığı sahılın doğasına gore değıştığını saptadı Açık denıze bakan çok dalgalı sahıllerde kabuklar kahverengı olurken, dalgalardan korunan koyların sahıllerınde çoğunlukla beyazdır S Aralık ayında gezegenler Merkur, 1 aralıkta Guneş'ın arkasına sak lanacağından dolayı ayın son gunlerıne kadar gozlenemeyecektır Ay sonunda gun batımından hemen sonra guneybatı ufkunda yuksolımı az olmasına karşın görulebılecek olan Merkur, 20 aralıkta Neptun'un 3° gu neymden gececek Ay ortasında 09 kadır olacak Venus ay ortasında guneşten yaklaşık 2 saat once doğacak ve gun doğumdan gu neydoğu ufkunun hemen hamen 20° uzerınde olacaktır Ayın sonuna doğru ıse Guneş'e gıderek yaklaşmasının sonucu gozden yılecek Buyulu gorunumunu surduren Mars ayın ılk gunlerınde 08'den ay ortasında 0 5'e ay sonunda ıse 0 3 parlaklığa kadar duşecek Parlaklığını gıderek yıtırmesıne karşın konumundan dolayı aralık ayı gozlem lıstelerındekı yerını koruyacak olan Mars, Balıklar takımyıldızında gunbatımı ıle doğu ufkunda belırecek ve gece yarısından sonra batacak Boğa takımyıldızının konuğu Jiıpiter ay boyunca ortalama 2 8 parlaklığı ıle gunbatımında doğu ufkunda doğacak ve tum gece boyunca ızlenebılecek. Etter, her ıkı sahılden aldığı beyaz ve kah verengı kabuklu salyangozların ıç ısılarını olçtuğunde, bu ısının kabuğun re..gındon bu yuk oranda etkılendığını saptadı Dolaysız gunışığında kahverengı kabuklu salyangozların ısısı, beyaz kabuklulardan daha hızlı arttığı ıçın hızla kurur 21° C ısı ve % 64 nemde, bır saat dolaysız guneş ışığında bırakılan kahverengı kabuklu salyangozlar olurken, beyazlarda hıçbır değışıklık gözlemlenmez Etter, bu verılerın N lapıllusun coğrafı dağılımını açıkladığı göruşunde Çok dalga alan, sular çekıldıkten sonra mıdye yataklarının su tuttuğu açık sahıllerde daha kolay zarar görebılen kahverengı kabuklular, dalga hareketlerının sınırlı olduğu, suların çekılmesıyle sıcak ve kuru bır ortam oluşturan sahıllerde ıse beyaz kabuklular egemendır Kahverengı kabuklular guneş ışmlanndan etkılenmemok ıçın daha gölgede kalan ve nemlı ortamlara gıdebılırler Ancak Etter'e gore bu olanaksız, çunku hayvanlar sınırlı bır beslenme ortamı ıçındeler Ayrıca zamanlarının buyuk bır kısmını gızlenmekle geçırdıklerı koşulda ureme organları hızla azalabılır (G.A. Sclentlflc American) Aralık ayınca gezegenler I