Katalog

S U A L T I D A L I Ş I TIP T E K N O L O J I S I Baştarafı 1 Sayfada Sıvı ıçınde erımış olan gaz, hıçbır kabarcık oluşturmaz Fakat kapak açılır açılmaz ıc basınc bırdonbıro duşer dolayısıyla sa turasyon oranı da azalır Bu anı dekomp resyon cok sayıda kabarcıgııı o'usmasına neden olur Balıkadamlar sırf oksıjen soluyarak be lırlı bır dprınlıgın altına (9 m) ınemezler çunku normal atmosfer basıncından da ha yukspk bır basınrta oksi|en solumak zehırlenmeye neden olur Oksi|en zehır lenmesı oksıjenın kibnıı bdbincı ıle bolu ma suresıne baglıdi' Bunun ıçın solunan karışımda oksıjenın sulandıııcısı olarak nıt 1 rojen de bulunur Ve oksıjen saf olmas yerıne azotla sulandııılarak alınır Nıtrojen 30 metrenın altında derınlık sarhoşlugu yapar Eger balıkadam vucudundakı azo tun kısmı basıncının kademelı olarak azal masına olanak vermeden su yuzeyıne cı karsa bu gaz kabarcıklar halıne geçıp kılcal damarları tıkar ve kan dolaşımının durmasına neden olur Bu dekompresyon hastalığıdır Amerıkalı fızyolog Johannes A Kylstra'nın onerısı şuydu Solunan karışımda bulunan azot vurgun ve dekompresyon habtalığının nedenı oluyorsa bız de bu gazı ortadan kaldırıp dalgıçlara gaz dan başka bır şey ıçınde erımış oksıjen ao lutalım Orneğın sıkıştırılmaz bır madde olan suyu kullanalım İnsan su içinde soluyabilir mi? sıjen atmosferınde normal basınca getır mektır Çunku doymus bır sıvıda erımış olan gaz mıktarı bu gazın sıvının yuze yındekı kısmı basıncına doğru orantılıdır (VVıllıam Herry kanunu) Kylstra, şerfal ke narlı bır kasanın su geçırmez ust kısmınd bır tare yerleştırdı Kasanın suyun ıçınde bulunan alt kısmındakı su erımış oksıje ne doydugu zaman tareyı buraya ındırdı Fare tumuyle suyun ıçınde oldugu halde bırkaç dakıkd yaşadı Kanda bulunan de gışık tuzlar ve asıdıte dengeleyıcısı katıl mış bır sıvı ıçıne yerleştırılen fareler ıse 6 saate kadar yaşayabıldıler llk anlarda çok yavas soluk alıyorlardı fakat buna karşın hıçbır panık belırtısı qostermedıler Kopek su soluyor Bır sonrakı deneyde denek olarak kopeklerden yararlanıldı Araştırmacı butun deney sırasında kopekle bırlıkte oluyordu O ust kısımda sıkıştırılmış hava solurken, köpek su altında kalan alt kısımda ust bölumdekı havayla aynı basınçta tuzlu su solumaktaydı Kopek urkmemesı ıçın uyuş turuluyor yıkanıyor penısılın ve strepto mısınle takvıye edılıyordu Kopeğın bulun duğu kısımdakı suya yeterı kadar oksi|en verıldıkten sonra hayvan tumuyle suya sokuluyordu llk kopek su altında kaldığı 23 dakıka boyunca normal bır şekılde nefes aldı Kylstra "Onu sudan çıkardıktan sonra arka patllerlnden kaldırıp, cığerlerlndekl suyu boşalttım ve agzından hava vererek onu canlandırdım Ve tekrar hava solumaya alışması ıçın rahat bıraktım dıyor Dahası su altında 27 dakıka kadar kalmış olan bır kopeğın de ney sırasında hamıle olduğu anlaşılmış Deney yapılırken bılım adamlarının bu du rumdan haberlerı yokmuş fakat bır ay kadar sonra kopek dunyaya hepsı sapasağlam dokuz yavru getırmış Rekor kopek kırk uç dakıka boyunca tuzlu su ıçınde kalmış Deneyın daha fazla surdurulmemesının tek nedenı ıse hay vanla bırlıkte su altında kalan asıstan doktorun uyması gereken dekompresyon durdklarıymı:? Kylstra bır sonrakı aşama olarak kanda erımış bır halde bulunan gazların cıger lere geçmeden evvel ve geçtıkten sonra kı mıktdrldrını olçmeye çalışmıştır Çunku kurmaya çalıştıgı sıstemın en zayıf noktası karbon dıoksıtın atılmasıydı 32° ve 5 at moserde oksıjen verılmıs bır sıvı soluyan bır kopek kendıne gereklı butun oksıjenı alır fakat yeterı kadar CO atamaz ve ya vaş yavaş zehırlenır Bunun ıkı nedenı var dır llkı doymuş bır lıtre sıvıda doymuş bır lıtre havada oldugundan daha az ÇO vardır ve sıvı cıgerlerden her geçışınde havanın verdığı kadar ÇO' veremez Su ıçınde havadakı CO.» atış oranına ulaş mak ıcın ıkı mıslı nefes almak gerekır Ikıncısı sıvı ıçınde CO dıfuzyonu (dağılı mı) havada oldugundan 6 bın kez daha azdır Olay oylesıne yavaş bır şekılde gerçekleşır kı, kullanılmış kandakı CO. cığerlerdekı kılcal damarlardan geçerken alveollerın her bırınde yerleşmış olan su zerrecıklerını bıle doyurma olanağı bula maz Kylstra kısaca THAM olarak bılınen maddeyı U'zlu su solusyonuna katarak Su solunabilir mi? Bır sıvı solumak'' Çılgın olduğu kadar dahıyane de olan bu (ıkre ulaşabılmek ıçın Kylstra şoyle bır gozlemden yola çıkmış tı Tatlı suda boğulmak tuzlu suda boğul maktan cok daha kolaydır Nehırde boğu lan bır ınsanda cığerlere dolan su anında alveollerın cıdarlarından geçerek kılcal damarlardakı kana karışır ve alyuvarları ımha eder Tansıyon duser kalp ne ya pacağını şdbirır Sonuç kaçınılmaz bır olumdur Oysa yutulan denız suyu cıgerlerdekı kan dolaşımına karışmaz çunku tuzlu su ıle kan ızolonık (eşbasınçlı) ıkı sı vıdır ve aynı ozmotık (ozmoz geçışım) ba sınca sahıp olup molekuler denge halın de bulunan bu sıvılar alveol cıdarlarmın her ıkı yanında yerlerınde kalıp bırbırle rıne karısmazlar Cığerlpıı tatlı suyla do lu bır koppk Gdakıkada olur cığerler tuzlu suyla dolu oldugunda bu sure 8 dakıkaya çıkar ve olum nedenı uğerlerdekı kan dolaşım sibtemının buyld dolmdbi degıl oksıjen yetersızlıgıdır Zdrnanında muda hale edılırse cıgerlerıne tuzlu su dolmuş bır ınsan yenıden yaşama dondurulebılır Oysa tatlı suda bogulmuş bır ınsa nın hemen hempn hıc yaşama sansı yoktur Bır memelının tuzlu suda erımış oksı jen soluyabılmesı ıçın bu suyun doygun luk deıecesının çok uzerınde oksıjenle yuklenmesı gerckır Yuzeye yakın kısım larında donız suyunda lıtre başına 6 6 mı lımetre oksıjen vardır (% 0 66) Bır balık ıcın cok uygun olan bu oran ust memelıler ıcın oldukca yetersızdır Insanın yaşayabılmpsı ıçın % 16 mıktarında oksıjene gereksınımı vardır Aşırı oksıjenlı su yapmanın yolu, onu ok karbon dıoksıtın su ıçındekı erıme oranını değıştırmeyı denemış ve bununla yetınmeyıp daha kesın bır çozum bulmak ıçın çalışmalarını surdurmuştur Daha sonra, çok uzun suren deneyler de kopeklerın guçlukle nefes aldıkları gozlendı Gpıçekten hayvan solunum sib temı çıne sıvı alıp sıvı verrnek ıçın, hava solurkenden 36 kat daha fazla guç harcı yordu Bu da onu çok yormaktaydı Da hası harcadığı guç CO uretımının artmasına neden oluyor ve bu gazın atılma sı sorunu da o denlı artmış oluyordu Demek oluyor kı hayvana, soluk alıp vermesı ıçın, yardım etmek gerekıyordu Kylstra bunun ıçın uyutulmuş bır hayvanın nefes borusuna Y şeklınde bır tup yer leştırdı Y nın kollarından bırınden oksı jenlı solusyonu hdyvanın cıgerlerıne yol luyor bır vanayı kapdtarak kullanılmış su yu dığer koldan atıyordu Hayvanın du zenlı ve rahat nefes alabılmesı ıçın, vana ları dakıkadd ortalama olarak on uç kez açıp kapamak gerekıyordu Kylstra nın oluşturmaya çalıştıgı teknık basınç altında gaz solumanın taşıdığı bu tun sorunları bır yana ıtmekle kalmıyor dalış derınlık ve suresı ne olursa olsun vurgun tehlıkesını dekompresyon gereksınımını, balonla çıkma ve sıkışma gıbı so runları da ortadan kaldırıyordu Savaşta kendılerını kabarcıklarla bellı etmemek ıçın kapalı devrede saf oksıjen soluyan balıkadamlar ıçın de bu teknık, hıperoksı tehlıkesının sonu demektı Temızleyıcı kımyasal kartuşun gorev yapmaması durumunda da, CO zehırlenmesı rıskı ortadan kalkıyordu Cığerlerı havayla değıl de, suyla dolu olan bır dalgıç, suyun sıkıştırılamayan bır madde olmasından dolayı, aşırı basınç olayından etkılenmez Insan artık gerçek bır balık olmuştur Derınlerde bır denızal tı ıçınde kısılıp kalmış denızcıler ıçın de hıçbır tehlıke kalmaz sıvı ıçeren dalgıç donanımldrıyla dekompresyon duraklarına gerek kalmaKSizın yuzeye çabucak ulaşmak artık mumkundur Kylstra son deneylerını ınsanla yaptı Amerıkalı bır balıkadam Francıs Fa leczyck ılk deney ıçın gonullu olmuştu Kylstra onun cığerlerınden bırını tuzlu suyla doldurdu Denek dığer cığerıyle normal bır şekılde nefes alıp vermeyı surduruyordu Deneyın amacı, ınsanın, ıçının su dolu olması hıssıne ne gıbı bu tepkı gostereceğını anlamaktı Aslında cığer yı kama yontemı tıpta çok sık kullanılan bır teknıktı Hıç kuşkusuz Kylstra yolun henuz çok başında ve kesın sonuca varmak ıçın o ve arkddaşlarının daha yıllarca calışmaları gerekecek Yıne de gunun bırınde, dalış gıysılerınızı kuşanıp cığerlerınızdekı havayı boşalttığınızı ve oksıjenlı sıvının boğazınızda burnunuz ve sınjslerınızde ve hatta orta kulakta dolaştığını hıssettıkten sonra, derınlere doğru yoneldıgınızı duşunun Bır yunus kadar ozgursunuz Yuka rı, ıstedıgınız gıbı çıkabılırsınız Surungen lerın balıklardan memelılerın surungen lerden ve ınsanın da çok eskı bır memelı aılesınden geldığı duşunulurse ona yenıden hem hava hem de su soluma olanağı tanıyacak boyle bır çalışmaya hayranlık duymamak mumkun olabılır mı? (Science & Vie) Yeni bîr iç kulak protezi Bır ıç kulak protezi ya da "Cochlear Implant' ıle kulak ıçındekı arızalı saç hucrelerının bazı bolgelerıne ışlevlık kazandırılıyor Ancak bunun ıçın beyne gıden ışıtme sınırlerının fonksıyonlarını yerıne getırebılır durumda olması gerek Normal ışıtme koşullarında ses dalgaları, salyan gozun (Cochlea) etrafını saran saç huc relerını hareketegeçırebılır Salyangozun alt kısmındakı genış dönemeçlerı, yuksek, ust kısmındakı dar donemeçlerı ıse alçak frekansları algılıyor Bır ıç kulak protezınde ınce elektrık kablolar sınır hucrelerını harekete geçırme ışını ustlenıyorlar Bunlar kulağın arkasındakı bır kemığe yerleştırılen alıcı tarafından uyarılıyor Alıcı ıse bır kulaklık gıbı taşınan ve "walkmann" benzerı bır dıl cıhazına sahıp olan bır yayıcıya bağlı Bu yayıcı en tegre mıkrofon tarafından alınan sesı 4 8 ya da 6 frekansa ayrıştırıyor Kaç kanala ayrıştıracağı, protezın ne kadar kanal ya da elektrot demedıne sahıp olmasına bağlı Cıhaz, frekans orneğını yayıcıya bu da verıcı aracılığıyla salyangozu saran elektrot uçlarına ıletıyor Iç kulak Salyangoz ı&kemıkçıklen Yayın antenı^ 4 kanal, alıcı Boğurn Kulak zarı önde gelen ıçkulak protez gruplarından bırı, San Francısco'dakı Kalıfornıya Unıversıtesı'nde çalışıyor Bu grup, oncelerı 4 kanallı bır protez gelıştırdıler Içkulak protezi projesının muduru Robert Schlndler'ın belırttığıne göre bu modelı kullanan 16 hastadan uçu harıç tumu konuşulanları kısmen anlayabıhyordu Ancak bu konudakı başarı tek başına bu alete bağlı değıl Hasta ışıtmeyı yenıden öğrenmelı ve bunun ıçın antrenman yapmalı Şımdı klınık çalışmalar 8 kanallı bır model uzerınde yoğunlaştırıldı Bu yenı protezın 16 elektrotu var Bunlar tek tek ya da sekız çıft olarak çeşıtlı bıleşımler halınde salyangozu harekete geçırebılıyorlar Aletın esneklığı, konuşulanların ses kalıtesını yukselttığı gıbı, hastanın kışısel duyarlılığına da daha lyı uyum sağlanmasına olanak yaratıyor Schındler, 8 kanallı bu protezın dudaktan okumayı gereksız kılarak, hastaların yeterlı oranda ışıtebılmelerının mumkun olabıleceğını söyluyor Ancak bu aletın mucızeler yaratamayacağını ve sağırları ışıtebılır hale getıremeyeceğını unutma mak gerek Nıtekım normal ışıten bır ınsanın ıç kulağında 30 bın sınır lıfı faalıyet gosterıyor 16 elektrot bıle bunun yanında bır hayh ılkel kalıyor (S.N. Blld der VVIssenschaft: 11/86)