Katalog

TEKNOLOJİ Üzerine düşen ışığı emen ve geri yansıtan plastik madde, trafik işaretlerinde, hatta kupelerde bile kullanılıyor Çocuklar Şıkago Bılitv ve Endustn Muzesı nın maden bölumunu ınceltyor "Endustri' başlıklı bolumde taşı yontan ılkel ınsanda bugun en sert metallerı bıle v eşıtlı alet ve makınelerle ışleyıp şekılden sekıle sokan ınsana uzanan mılyonlarca yıllık bır oyku anlatılıyor Su başlıklı alan yaşamımızın temel dayanağı ve vazgeçıl mez maddesıne dıkkatımızı çekerek yağ mur ddmlasının bardağımıza gelınceye kadar gectıgı yolları anlatıyor Bır yumurtayı ıkı ucundan bastırdığınız da ne kadar kuvvet uyqularsanız uyguh yın kabuğu kıramadıgınızı bunun yumurtanın doğadakı en dırençlı yapısal formlardan bırıne sahıp oımasından kay naklandıgını Besınlerımız konulu bolum dekı bır deneyde gormcnız mumkun 'Tekerlekler ve Değışım' bolumu hem ula şım araçlannın tarıhsel gelışımını hem de bu alandakı en bon yenılıklerı gozlerımı zın onurıe serıyoı thlıyetlı ya da ehlıyet sız kendıne guvenen suruculerın kendılerını deneypbıldıklprı bır surucu ka bını bu bolumun pn ılgı cekıcı koşesı Sergı ıçın ozel olarak hazırlanmış şofor mahallıne oturduğunuzda karşınızdakı ek randa bır cadde belırıyor Vıtese takıp yo la çıkıyorsunuz Daha doğrubu fılmın nıtelığı nedenıyle çıktıgınızı sanıyorsunuz Vırajlar donuyor arabalar solluyor anıden koşeden çıkan arabadan kaçayım derken yayalara çarpmamaya ozen gosterıyorsunuz Belırlı bır sure sonunda arabanız du ruyor ekran kararıyor tekrar muze duvarlarının ıçıne donuyorsunuz Bır bıl gısayar çıktısı ıle puanlamanızı alıyorsu nuz Kara taşıtlarından sonra 'Uzay Araştırmalan'bolumunde yapay kanatlarla uçma ya nıyetlenen ılk cesur havacılardan uzayın bosluguna evlerını kuran astronotlara uzanan gelışım surecı sergılenıyor Ay nı tıpte bır oykuyu Denız' başlıklı bolumde ızlemek mumkun Burada ayrıca bır kor san gemısının tıpkıyapımında eskı savas ları dusunmek temızlenıp onarıldıktan sonra berqılenmeye başlayan unlu u 505 denızallısında bırıncı dunyâ savaşının ko kusunu duymak mıımkun'Telekomınıkasyon ve Bılgısayar bolumlerı artık 70iunlu olurak bu paıoJbi halıne gcldıgı mız hız dunyasınm ogelerı ıle tanışmam /ı saglıyoı Dunyadakı gelı nıelerı valnızca konula ıın uzrmnlan ızlomıyoı SokaıUakı adam da muzenın dar duvarları ıçıne bigdınlan 5>onbiı/ dunyada korkmadan yabancılab madan yenılıkleı tanıyor onlarla bııhkte yaşıyor Haftaya Sergı tasarımı Işık toplayan plastikler nasıl ışıldar? bı bu madde uzerıne dusen ışığı kendın de topluyor asfait ve dığer bırcok maddeden farklı olarak uzerıne duşen ışınla rı emdığınde ısıyla çevırmeyıp bu ışınları yıne ısık olarak gerı yanbitıyor Bu farklılık LISA da bulunan boya maddesının fosforlu olrnasından kaynaklanıyor LISA uzerıne dusen ibinların bellı bır guce sahıp olması ve bu enerjının LISA da bulunan boya maddesının elektronları ıle uyumlu olması gerekıyor Boylece ısın demetı boya maddesının elektronlarına çarptığında onları canlandırıyor yanı ener|ilerını art tırıyor Buraya kadarkı ışık madde ılışkısının asfalttakınden pek bır farkı yok ancak bu aşamaya geldıkten sonra boya maddesı nın fosforlu olma ozellıgı ısık madde ılış kısını degıştırır Isın demetının çarparak enerjısını arttırdıgı eletronlar ılk baştakı durumlarına donmek ibterler Bunu saglamak ıçın ıse ışık demetınden aldıkları ener|iyı gerı vermelerı yanı "ışık saçmaları gerekır Ancak bu ışık saçma ışlemının gerçekleşebılmesı ıçın LISA plastik ıçındekı ışık demetının ener Işçılenn kaskları da yenı plastik maddeden yapılıyor Amaç hemen lark edılmelen jisının boya maddesı molekullerının ener ]isı ıle eş olması gerekır Bır ıkıncı koşul ıse dışarı saçılacak ışın dpmetının ılk bas ta LISA plastik tarafından emılen ışın de metınden daha guçlu olmasıdır Cunkıı ancak o zaman dışarı sacıhn ısık gorulur LİSA dan yapılan bır kupenın los bır dıs koda dıkkat cekecek dprore parlaması da bundan kaynaklanmakta Yıne de ışık plastik levhadan her zaman kolayca çıka maz Içerden levhanın tavanına ve taba nına çarpar Bu çarpmalar sonucu ya kı rılarak dışarı yayılmayı başarır ya da qe rı yansıyarak levhanın ıçınde kalır Burada ışığın tavana hangı açıyla çarptığı so nucu belırleyıcı etmen olmaktadır Açı lı mıt açıdan buyuk olursa ışık dışarı çıkamaz Sonuç olarak ışık levhanın ıçınde bır tavana bır tabana çarparak bır pınpon topu gıbı zıkzaklar cızer Bılım adamları bunu tam yansıma kuralı dıye adlandır maktadırlar Trafık levhalarında veya bır saç deme tfnı andıran modern lambalarda kullanılan camdan yapılmış ışıkakım kabloları ıçın de aynı kural geçerlıdır Işık bu ıncecık cam lıflerın bır ucundan öbur ucuna ula şıncaya dek lıflerın cam ceperlerıne çarpa rak zıkzaklar çızer Ancak bu cam lıfler de ışığın lıfın karşı ucuna ulasması ve ya pay bır ışık kaynağına sahıp olması gerek mektedır Oysa LISA herhangı bır yapay ışık kaynağına bağımlı olmaksızın çevre sındekı doğal ısığı kullanarak ıslevını sur durebılır LISA plastik levhanın kenarları yuzeyı ne oranla daha fdzla ışıldar çunku bu bol gede tam yansıma kuralı ışlemez ve ışık fızık kuralları gereğı hıcbır engelle karşı laşmadan plastik levhadan çıkarak dışa rıya yayılır Plastik levhanın yuzeyıne ya zılar veya sekılier iblemek olasıdır boylp ce levhanın yuzeyınde olusan kenaılaı ısıl dayarak levhadakı yazıyı okunaklı kılar LISA degibik y^rlerde kullanılahılmek tedır Ozellıkle bu rraddeden yap ları tra fık levhaları gunduz uzerlcrınc dusen gu nes ısıyı ıle dıkkat çekerler g e t ı ıte lcv ha bır aıaba (an tarafından avdııılatıldı ğında gorunerek burucunun bır ytvılıs yap masını engeller LISA dan ynpılaı kupe kolye ve dıger takılar ıse ozellıkle los b i ı ve dibkcKrda goz alır (PM) Çevırı: Nazlı Işıklı N ormalde ışık herhangı bır mad denın uzerıne duştuğunde bu madde tarafından az veya çok ama mutlaka emılır Bu kural camda bıle geçerlığını korur ancak camın kalınlığı art tıkça ışığı emme gucu de artar Çunku ışı ğın ızlemek zorunda olduğu yol uzar Cam yuzey uzerıne duşen ışık ya yuzey tarafından gerı yansıtılır ya da emılır Emıldı ğı takdırde ıse ya camı oluşturan atom ların arasında serbectçe hareket eder ya da bır atoma carparak bu atomu bır bılar do topu gıbı ıter Atomun hareketı sonu cunda ıse sıcaklık oluşur Omeğın yazın sıcak gunlerınde asfait yol kaldırımlara oranla çok daha lazla ısınır ÇUHKU astalt guneş ışınlarının neredeyse tumunu emerek ısıya çevırır Rengının sıyah olmasının nedenı de budur hıçbır ısını gerı yansıl maz Fotoğraftakı kenarları ışıldayan trafık levhası LISA dıye adlandırılan bır çeşıt plastıkten yapılmib LISA Almancada ışık toplayan plastik anlamına gelen bır kısaltma Adından da anlaşılacağı gı Işığı emerek hemen gerı yansıtan maddeler tralık ışaretlerınden sus eşyalarına kadar çeşıtlı amaçlar ıçın kullanılabılıyor