Katalog

Cumhuriyet C U M A R T E S İ P A R A S I Z E K İ Solaklar daha kısa ömürlii S A Y I : 9 1 2 6 K A S I M 1 9 8 8 Çocuk düşürme hapı RU 486 Horlamak çok tehlikeli olabiliyor Şikago Bilim ve Endüstri Müzesi Işık toplayan plastikler nasıl ışıldar? Halk, bilimi yabancı dilde nasıl kavrayacak? Kitap karşısında okur. Sovyetler'ın Galilesi Sözünü ettiğim sosyal faktörlerle yapı tipinın bir ilişkisını kurarak hangi yapı türlerinde daha çok can kaybı olabileceğini teorik bir modelle saptayabiliyoruz. • Bu modell nasıl ortaya çıkarıyorsunuz? AYSAN Bütün bu jeolojık, fizıksel ve insana ilişkin dataları bilgisayara geçiriyoruz. Model çerçevesinde, bunların bileşımine bakıyoruz. Ve bunun sonucunda, tıpkı geçirgen bir film gıbı her şeyı üst uste koyduğumuz zaman, riskin en yüksek olduğu alanlar belirecek. ikinci derecede risk alanları belirecek ve bu, çok faktörlü bir risk belirlemesi olacak. Bız şu anda Meksika harıtasını bilgisayara geçırdık, küçük bir bölgesinde ayrıntılı ınceleme yapıyoruz. Düğmeye bastığımız zaman oradaki bütün mülkiyet düzenıni görebilıyoruz. Nütus yoğunluğunu ayrı bir haritada görebiliyoruz. Kat yüksekliklerini, yapı tiplerıni, yapının bugünkü bakım durumunu görebiliyoruz. Bu türden bir yığın, diyelim ki 3040 tane değişik faktörümüz var ve bunları ikililer, üçlüler halinde ve giderek tümünü çakıştırıyoruz. • Bu modelden nasıl yararlanılacak? AYSAN Bu modeli yorumlayarak, geleceğe yönelik bir takım planlama önerileri yapacağız. Aynı şeyi Türklye'de pekçok kent için yapmak mümkün. Bugün, kentlerimizin nüfusu hızla artıyor. Yapı yoğunluğu ve yaşam yoğunluğu çok arttı. Devamı 2. Sayfada amilelik belirtilerinden anne adayları kadar müstakbel babalar da muzdaripler Maryland Üniversıtesi'nden eczacı Ora L. Strickland'in belirttiğine göre, erkeklerde de hamılelığe özgü aşerme, baş dönmesi ve mıde bulantısı şikâyetlerı, hırçınlık ve şışmanlama görülmüş. Yapılan araştırmalarda 91 erkekten 79'unda bu belırlılere rastlanmış, ayrıca deneklerden bırının toplam 17 kasılma geçirdığı gözlemlenmiş. Ora L. Strickland böyle bir eş dayanışmasının sebebini güçlü bır duygu stresinde görüyor Müstakbel baba ne kadar kaygılı olursa, bu belirtilerin de o kadar çoğaldığını gözlemleyen Strickland, babalık tecrübesinin bu belirtılerı azaltmadığı kanısında: Erkek gövdesı ıkıncı veya üçüncü çocukta da hamılelığe tepkı veriyor. Etnologlar, bu "birlikte acı çeken erkek" fenomeninden, öteden berıdır haberdar: Güney Hindistan, Okyanusya ve Güney Amerika'daki eskı ınanışlara göre, 'erkek lohusa yatağı' bulunmakta Baba doğum öncesınde ve sonrasında tıpkı bir lohusa gıbı davranmakta ve doğum sancılarından yakınmaktadır (P K ) Hamile erkekler H Ya Istanbul'da deprem olursa? İstanbul en son büyük depremi 100 yıl önce yaşadı Kent bugün 2025 kat daha büyük. Ancak bir ciddi depreme karşı da İstanbul tamamen hazırlıksız. Meksika kentinin bir deprem karşısında hasar olabilirlik risklerini araştıran kent planlamacısı Yasemin Aysan görüşlerini açıklıyor. Röportaj: Günseli Önal • Meksika'da gerçekleştirilen proje neleri içeriyor? AYSAN Meksika'da yaptığımız proje kentsel bir proje. Meksiko kenti 1985'te bir deprem geçirdi ve gelecekte yine deprem geçirme olasılığı çok yüksek. Çünkü. aktif bir kuşak üzerinde yer alıyor. Onun içın Meksika hükumetı, bizı uzman olarak davet ettı. Kentin gelecektekı rıskını, yanı hasar olabilirlik rıskınin ne olduğunu, bu rıskın kentin hangi bölgelerinde ve hangı yapılarda daha çok olduğunu tespit etmemizi ve bir dizi planlama önerileri getirmemizi istediler. Pahalı bir proje. Nısan ayında başladık, ingiliz hükümetinin maddi desteği ile Meksika'da bir ekip kurduk. • Hasar rlskini saptarken, hangi faktörleri göz önüne alıyorsunuz? AYSAN Üç onemlı faktör var. Bir tanesı jeolojık, jeoteknık ve sismik bilgı ikincısı (ızıksel olan faktörler. Bunlar, binaya ılışkin. Meksika'da çalıştığımız grup, son depremdeki yıkım örüntülerinden yapıya ilişkın 14 tane eleman tespit etmiş Bunlar temelden başlıyor, çatıya, yapı malzemesınden bağlantı yerlerıne kadar gidiyor. Üçüncüsü de insana ılışkin faktörler var. Biz bunun ıçıne sosyal, ekonomık, kültürel yapıyı katıyoruz. • İnsana ilişkin faktörler, depremde ortaya çıkabilecek hasarı nasıl etkiliyor? AYSAN Örneğin nufus yoğunluğu, nufusun yaş dağılımı söz konusu. Çünkü, depremlerde en çok etkilenenlerın kadınlar ve çocuklar olduğunu görüyoruz. Sonra, düşük gelir gruplarının depremden daha fazla zarar gördüğünü bıliyoruz. Bunun en önemlı nedenı, evlerıne yeterince ba.ım yapamamaları, daha yetkın yapı teknolojilerinı kullanamamaları, 1yi işçilik için paralarının olmaması vb. Ayrıca deprem olduktan sonra, ekonomik olarak iyi durumda olmayanların, depremin etkilerinden daha zor kurtulduklarını görüyoruz. Bu tür faktörleri de modelimize koyuyoruz. lektronik sıstemleredayanançeviriler içın, unlü yazar James Joyce'un bir kitabının çevırısı kuşkusuz ölçü olamaz. Bu tür çevırı makınelennın amacı, Örneğin kullanmatalirrlatlarıgıbı daha çok teknik ağırlıklı metinleri çevırmek. Siemens f ırması tarafından üretilen "System Metal" (Machine Evaluation and Translatıon of Natural Language) adlı elektromk aygıt da yalnızcaçevirmeneyardımcıolmayıhedeflıyor. "System Metal" yapay zekâsı ıle önce cümleyapılarınıtahlıledıyor, sonradakendisözlüğunebaşvuruyor. Busözlük.makıneyi kullanan tarafından ıstenilen ölçüde genışletilebilir Sekizsaatlikçalışmagününde, "Metal" 200sayfahkmetninüstesınden gelebılıyor Yaygın kalıplarm kullanımı "Metal"e yuzde 75 oranında zaman tasarrufu sağlıyoı. Bunun yanı sıra "Metal", örneğin tabloları orıjınalıne uygun olarak otomatik birşekıldekâğıdadöküyor Böylece "Metal", can sıkıcı rutınçalışmayı ustlenerek, çevirmeneenerjisınıkonuylaılgılıbaşkaçalışmalar uzerıne yoğunlaştırmasını sağlıyor. I Yeni elektronik çeviri cihazı E 1985 yılındakl depremle önemli semtleri yerle ıir olan Meksika kenti, bugün depremrisktahminlerine göre inşa ediliyor.