Katalog

MÜZEC İ Lİ K ÇEVRE VE SAĞLIK Bilim ve teknoloji müzesi Baştarafı 1 . Sayfada mesını benımseyen muzeler, bu göruşten etkılenerek galerılerınde yenı anlayış doğrultusunda hazırlanan sergılere yer vermeye başladılar Sozu edılen etkıler, yuzyılımızın başında Kuzey Amerıka'da bır " s c l e n c e center" (bılım merkezı) kavramını doğurdu Bu bılım merkezlerı duyulara, duygulara ve akla hıtap eden bır dızı sergı bırı mı ıle zlyaretçllerln blllmin temel konularında deneyler yaparak öğrenmelerını sağlayan eğıtım kurumları olarak tanımlandılar Bılım muzelerınden farkları, bır oyun ve eğlence havası yaratarak zıyaretçının olaylara katıhmını sağlamaları ve bu yolla eğıtımı hedeflemelerı ıdı Bu tur katılımlı sergıler uzerınde yapılan araştırmalar, aktıf katılım yoluyla kışının daha kolay ve sağlıklı bılgı edındığını, bılım merkezlerının ve salonlarında bu tıp sergılere yer veren muzelerın bır zıyaretçı patlaması yaşadığını ortaya koymuştur la çalışmalar surduruldu Gunumuzde, neledeyse her şehırde açılmış bulunan ar keolojı muzelerı yanında tiyatro, basın ve havacılık konularında var olan özol koleksıyonların derlenmesıyle oluşturulan muzeler de bulunmaktadır Solunum sistemi Ozon, soluk borusundakı epıtel hucrelerını hasara uğratarak enfeksıyonlara zemın hazırlıyor Derl Arsenık derı kanserıne neden oluyor Slnlr sistemi • Arsenık, beyne zararh Kurşun, çocuklarda zıhınsel gelışımı bozuyor Üreme sistemi : Kadmıyum, fetuste damak yarığı ve gelışme gerıhğıne neden oluyor Bilim müzesi gerekli Bır bılım ve teknolojı muzesı kurulması fıkrı yalnızca TUBITAK bunyesınde ele alınmış, ancak çalışmalar aralık 1984'te Istanbul'da toplanan uluslararası bır danışmanlar panelı ve ıhtıyaç programı one rılerınden oteye geçememıştır Yapılan araştırmalar ulkemızde bır bılım ve teknolojı muzesı kurulabılmesı ıçın gerekli kaynaMarın bulunduğunu, her şeyden de once böylesı kuruma buyuk ölçude gereksınım duyulduğunu ortaya koymaktadır Kurulacak muze öncelıkle çeşıtlı ellerde dağınık durumda bulunan koleksıyonları bır araya getırecektır Çeşıtlı temel konularda uzman bılım adamlannca oluşturulacak bır ekıp, olası sergı konularını ve ışlenış bıçımını belırleyecektır Konuyla ılgılı dunyadakı benzer kurumlarda eğıtılmış tasarımcıları da ıçeren bır teknık kadro, dığer ekıpten aldıkları yontemlerle sergı konularını, sergı bıçımlerı halıne getırecektır Muzenın temel hedefı olan yaygın eğıtımın tam anlamıyla gerçekleşebılmesı ıçın de eğıtımcılerden oluşacak bır danışmanlar kuruluna gereksınım duyulacaktır Temelde, oldukça kabarık bır butçe gerektırecek olan bu muzelerın fınansmanı, dunyadakı benzer orneklerde görulduğu gıbı, çeşıtlı bankalar, devlet kuruluşları, vakıflar ya da kışısel desteklerle karşılanabılır Gerçekte en önemlı konu, ıdarecısınden rehberıne, danışmanından demırcı ustasına kadar Insan faktörünün özenle oluşturulması ve gerekli ön eğıtımlerın tıtızlıkle yurutulmesıdır Notlar 1.AKTURE Teoman TUBİTAK Blllm ve Teknolo|l MUzesl İhtiyaç Programı önerlsl TU BİTAK Yapı Araştırma Enstıttısu, Ankara, 1970 ^+ Kalp. Karbon monoksıt kanın oksıjen taşıma kapasıtosını azaltarak koroner kalp hastalığı rıskını arttırıyor Akclğerler Arsenık kadmıyum ve dığer metaller akcığerde toplanarak kansere neden olabılır Karaciğer: Duşuk duzeyde kurşun bıle karaciğer hastahğına yc açıyor Gözler: Hıdroıen klorur, gözlerı tahrış edıyor \( > ***** Arsenlk Kömur ve petrol yakan ışletmeler Benzert: Ralınerı ve benzın ıstasyonlan Kadmlyum: Erıtme kazanları, kömur ve petrol yakan ışletmeler Karbonmonoksit Mo torlu taşıtlar, kömur ve petrol yakan ışletmeler, erıtme kazanları çelık ış letmelerı Hldrokarbonlar: Odun ocakları, lırın lar petrol rafınerılerl ve depolan kuru temlzleme Nltrojen okslt ve sultür dlokslt: Motorlu taşıtlar kömür ve petrol yakan ış letmeler, erltme kazanları Kurşurv Erıtme kazan ları kurşunlu benzın Ozon: Nltroıen oksıtler ve hıdrokarbonlar bırleşımınln guneş ışığı etkısıyle oluşur Havayı kirletenler Türkiye'de ilk müze Turkıye'de ılk muze, 1846 yılında Tophaneı Amıre Muşırı Ahmet Fethı Paşa'nın eskı sılahları toplayarak Istanbul'da Aya Irını Kılısesı'nde 'Mecmuaı Eslıhaı Atıka ve Mecmuaı Asarı Alıka' adıyla açtığı sergı ıle kuruldu Arkeolojık eserlerın derlenıp bır muze oluşturulması ıse daha sonralara rastlar 1876 yılında Çınılı Köşk arkeolojı, Aya Irını de resmen askerı mu ze halıne getırıldı 1881 yılında mudurluk makamında ılk Turk muzecısı Osman Hamdl Bey'ı göruyoruz Onun zamanında Adıyaman Nemrut Dağı kazıları başlatılmış, yenı bır arkeolojı muzesı açılmıştır Osman Hamdı Bey'ın olumunden sonra görevı devralan kardeşı Halil Eldem zamanında da kazılara devam edılerek pek çok tarıhı eser muzelerımıze kazandırılmıştır Cumhurıyetın ılanından sonra gerek yurt çapında açılan yenı muzelerle, gerekse de bu alanda çalışacak personelı yetıştırecek eğıtım kurumlarının açılmasıy Hava klrllllği bulunan yerlerde jogging, koşu vb gıbı sporlann yapılması, havadakl kırll maddelerin alımını arttırması nedenlyle yarardan çok zarar getirlr V Dikkat! Nefes almak tehlikeli Baştarafı 1. sayfada boyutlara ulaştığı gunlerde " s m o g a l a r m ı " verılıyor, radyo her yarım saatte bır kent sakınlerını pencerelerı açmamaları ve zorunlu olmadıkça evden dışarı çıkmamaları konusunda uyarıyordu Elınde mendılle ağzını burnunu kapatan ya da yuzunde gaz maskelerıyle dolaşan ınsanlar çoğalıyordu Işın şakaya gelır yanı olmadığı anlaşılmıştı 1970'te Amerıkan Kongresf nden çıkan 'Temız Hava Yasası' ve hava kırlılığını ölçen aygıtların gelıştırılmesı, konuya ılışkın standartların saptanması ve çevre kırlılığı konusunda kamuoyunun gıderek bılınçlenmesı, geçen on yılda hava kırlılığı sorununu bır olçude çözume ulaştırdı Hava kırlılığıne neden olan maddelerin başında kukurt dıoksıt yer almakta Kömur ve petrol gıbı kukurt ıçeren yakıtların yanması sonucunda oluşan renksız ve keskın kokulu bu gaz havada 0 001 ıle 500 mıkrometre (bınde bır mılımetre) çapında parçacıklar şeklınde bulunuyor Insan ıçın en tehlikeli kukurt dıoksıt parçacıkları 0 1 ıle 10 mıkrometre boyutu arasında olanlar Bu parçacıklar soluk alındığında solunum yollarına yapışıyor Hava kırlılığı alarmında ölçut olarak kullanılan değerler ıse şunlar Uyarı alarmının eşık değerı, bır metrekup havada 1 1 mg kukurt dıoksıt ve toz, 0 6 mg azot oksıdı veya 30 mg karbonmonoksit bulunması Uç saat sureyle bu değerlerın ölçulmesı durumunda uyarı alarmı verılıyor Şayet kırlılık bu değerlerı aşarsa (1 4 mg kukurt dıoksıt ve toz, 1 0 mg azot oksıdı veya 45 mg karbonmonoksit) 1 aşama alarm verılıyor Hava kırlılığırnn metrekupte 1 7 mg kukurt dıoksıt ve toz 1 4 mg azot oksıt veya 60 mg karbonmonoksıtı aştığı durumda ıse 2 aşama alarm verılmesı söz konusu oluyor Alman yasalarna göre alarm verılebılmesı ıçın bu değerler uç saat sureyle bır bölgede en az ıkı değışık yerde ölçulmuş olmalı Alarmın cıddıyetıne gore evlerden çıkılmasının yasaklanması, araç kullanılmaması, fabrıkaların uretımı dur durması ve hatta kalorıferlerın söndurul mesı gerekıyor Hava kırlılığınden en çok etkılenen kesım yetmiş yaşın uzerlndekller; bu yaş grubunda, hava kırlılığı, ölumlerı % 14 8 oranında arttırıyor Kalp hastaları, astımlılar, solunum yolu hastalıkları olanlar da hava kırlılığınden çok etkılenen bır kesım Berlln kentınde 5000 çocuk uzerınde yapılan bır çalışmaya göre kalorıferlerın yenı yanmaya başladığı ekımkasım ayları hava kırlılığıne bağlı solunum yolu hastalıklarının en sık rastlandığı dönem Bu do nemde, ısıtmayla bırlıkte konutlardakı nem oranı bırden duşuyor Ayrıca havada kukurt dıoksıt mıktarı önemlı bır yukselme gösterıyor Bu ıkı olumsuz etkenın bırleşmesı so nucunda çocuklarda "PseudoKrupp" adı verılen ve oksuruk, nefes alma guçluğu gıbı belırtılerı olan tablo ortaya çıkıyor Bılınenden değışık bır smog turu "Los Angeles smogu" ya da "fotokımyasal smog" olarak adlandırılan hava Kırlılığı Yazın kuvvetlı guneş ışınlarının azot oksıtlerı hıdrokarbonlar ve oksıjenle reaksıyona gırmesı sonucunda ozon gıbı zehırlı bıleşıklerın oluşmasıyla ortaya çıkan fotokımyasal smog, normal hava kırlılığın den daha zararh Fazla mıktarda ozon, solunum yolları enfeksıyonlarını arttırmanın yanında vucudun bağışıklık sıstemını de olumsuz yönde etkılıyor Hava kırlılığının yoğun olduğu sanayı merkezlerınde bılgısayarla desteklenmış modern ölçum şebekelerının hava kırlılığını duzenlı ve standart bır bıçımde saptamaları, gerekli onlemlerın ıvedılıkle alıııması, havayı kırleten kuruluşlara ağır yap tırımlar uygulanması ve kamuoyunun çev re kırlılığıne karşı artan duyarlığı " s m o g " sözcuğunun gundelık yaşamdan çıkarak tarıhe karışacağı gunlerın uzak olmadığı konusunda umut verıyor Şıkago Bılım ve Sanayı Muzesı'nın temel bılımler bölumunde zıyaretçtler bır uzmanın bilim göste rlslni izlıyorlar