Katalog

FE LS E FE H A F T A N I N G Ü N D E M İ Teori dediğimiz nedir? tsmaıl Murat Teorilerin (kuram) mutlak doğruluğu olabilir mi? Bilimin bilim olarak kalmasının yolu nedir? eorı sözcuğu gundelık yaşantımızda çok çeşıtlı anlamlara sahıptır Söyledıkierınde uygulamaya yönelık bır yarar görulemeyen kışıler ıçın "teorık konuşuyor" denır Bu bır bakıma "hoş konuşuyor ama boş konuşuyor" yar gısını ortuk olarak ıçeren bır ıfadedır Fı kırlerıne katılmadığı bır kışıye 'senın teorın yanlış dıyenlerımız vardır Ya da bazı kışılerın göruşlerı teorık olarak doğru' dur ama, çeşıtlı nedenlerle bunlar uygulamaya konulduğunda ıstenen sonucu vermez Okullarda teorık eğıtımın" ağır bastığından uygulamaların yetersız olduğundan sık sık yakınılır Butun bu dılsel kullanım çeşıtlılığınde ortak sayılabılecek bır nokta "teorı' denınce genelhkle olgu sal olmayan, uygulama dışı kalan soyut bır duşunce urunu nıspeten karmaşık bır bılgı butunu akla gelır Teorı sözcuğu, Yunancada 'theoreın' = gözlemek, bakmak'tan gelır Osmanlıca karşımlığı, yıne bakmak bakış'tan turetılen 'nazarıye' sözcuğudur Turkçede teorı, kurmak tan gelen kuram sözcuğu ıle karşılanmıştır Kur kökunde tasarlama dızme, ölçup bıçme, yapma, bellı bır ye re yerleştırme, dızme anlamları da saklıdır (Turk Dılının Etımolojı Sözluğu, Sosyal Yayınlar, 1988) Buradan yola çıkarak teorının ya da kuramın duşünce ıle kurulmuş temeller uzerınde olguları açıklayan, yorumlayan, yenı olgulara erışme yolunu gösteren zıhınsel btr model olduğu söylenebilir Bu tanımdan teorı ıle olgu arasında blr ayrım olduğu ortaya çıkmaktadır Olgu, doğrudan ya da dolaylı bır bıçımde ortak gözleme konu olan ve doğada yer alan bır oluştur Buna karşın teorı, ınsan zıhnının bır urunudur, teorı, olguları açıklamak veya gerçeklığın hıç değılse bır parçasını kavramak amacıyla kurulur Bilım, gözlem duzlemındekı olguları, gözlenemeyen ancak görungülerin berisınde varsaydığı bazı temel ılışkı ya da sureçlerle kapsamlı açıklamak ıçın teorıler oluşturmak zorundadır Teorı gıbı bır dığer açıklama aracı da yarsayımdır (hıpotez) Ancak teorı, varsayımlardan farklı olarak daha kapsamlı, kesın ve köklu açıklamalar getırir, bununla da kalmaz, henuz gözlenmemış olguların önceden kestınlmesıne olanak sağlar Olgular arasındakı ılışkı ve doğa yasalarını ıçerır Bır teorının ıçınde tanımlar, postulatlar, varsayımlar teorık terımler yer alır Bılımın gerek tarıhıne bakıldığında, gerekse yapısının mantıksal çözumlemesı sonucunda, söz konusu etkınlığın belırlı bır amaca yonelık olmadığı görulur Eskı kavrayışlara göre teorı oluşumu, olgusal önermelerın açıklanmasına yönelık varsayımların ortaya çıkışıyla başlardı Varsayımların kesınleşmesı, bunların yasa nıtelığı kazanması ve bırçok yasanın da bır teorı çerçevesınde toplanmasıyla teorı oluşumu tamamlanırdı Sözgelımı NEVVTON un çekım kuramı serbest duşme, basıt sarkaç, ayın devını mı, gelgıt olayı gıbı çok çeşıtlı olgulara ılışkın yasaları ıçerır Bu, gözlemvarsayımyasateorı şeması gunumuzde geçerlığıni yıtırmıştır Belırlı bır olgudan zorunlu olarak belırlı bır yasaya gıden yollar yok tur Bılımın gıdışı deneme yanılma ve ye nıden deneme aşamalarından oluşur Bu yönden teorilerin gelışımı evrımsel mutasyon ve seleksıyon (seçım, ayıklama) mekanızmalarına çok benzer, deneme ve yanılma sonucunda teorıler, yenı keşfedılen ılışkılerı açıklamak eskılerını ıse daha lyı anlatmak uzere sureklı bır değışım gösterırler Evrımde olduğu gıbı teorıler de olgular karşısında belırgın bır yetersız lık gosterınceye kadar "yaşamlarını sur durur mutasyona uğrayabılır ' Ancak yenı gözlemlenen olgularla açıkça çelış tığınde yaşamını yıtırır Yenı teorı eskısıne oranla daha çok ol guyu açıklayacak ve daha ısabetlı ondeyılerde (tahmınlerde) bulunacaktır Doğadakı evrımde olduğu gıbı teorılerde de bır ayıklanma soz konusu, kuramların ayıklanması, yanı yanlışlanabılırhğı, aslın da bılımın bılım olarak kalmasının tek çı kış yolu, aynı zamanda kuramların mutlak doğruluğunu öne surmekten ve böylelık le dogmatızmden kaçınfhanın da tek ço zumu Kuramların yenı olgular karşısında su rekll bır eleştırıye ve yanlışlamaya tah tu tulması ıster bılımsel, ıster polıtık ya da başka turden butun kuramların geçıcı ol duğunu ve hıçbırının potansıyel bır yan lışlanabılırlık olasılığının dışında olmadığını kabul etmeyı gerektırır Yanlışlanmaya elverışlı bır bıçımde ku rulmamış ya da eleştırıye karşı "tahkım edılmış" olan butun teorıler, bılımsellık çerçevesı dışında kalır Empırıkbılımsel bır dizgenın pratık karşısında potansıyel olarak çökme olasılığının bulunması bılı mın temel ölçutudur Bu ölçute sığmayan teorıler bılım dışıdır • T l 0007/ yılların Türkıyesı'nın yazgısım behrleyecek 10 mılyondan fazla öğrencı okula başladı 2OOO'lı yılların bılım ve teknık adamları, teknokratları, burokratları, polıtıkacılan, sanatçıları, düşünürlerı, ışadamlan, özetle, ülkeyt kalkındıracak, ılerıye göturecek, eğıtecek, yönlendırecek, yönetecek değerler, dersbaşı yapan bu 10 mılyonun ıçınden çıkacak 10 mılyon çocuk, genç, ulkemmn ana zengınlık kaynağını oluşturuyor. Ne Merkez Bankası kasalarındakı dövızler, ne de başka bır şey tç karartıa ve kışılığı törpüleyıa sıyah önlüklerıne rağmen, ılkokulu bıtırıp ortaokula yenı başlamanm heyecanı yüzlerınde okunan cıvıl cıvıl çocuklar Dın ve Ahlak Bılgısı "hocasının" ılk dersı Merakla kendısını ınceleyen ve dmleyen çocuklara şöyle dıyor "Derslerınızı ve dedıklerımı yapmaz, sınıfta gürültü çıkartırsanız, kız erkek demeden döverım'" Sopayla dın ve ahlak öğretecek ve kendısını saydıracak' Ve de 2000'lı yılların çağdaş ınsanını yetıştırecek! En değerlı yatırım ınsana yapılandır gerçeğını yadsıyan yok Ancak uygulamada Mıllı Eğıtıme bütçeden ayrılan pay, bırakın yenı yatırımlara olanak vermeyı, olanı bıle ayakta tutmakta yetersız Aynı ortaokulun, dın ve ahlak bılgısı hocası gıbı düşünmeyen, çocuğunuzu gönUl rahatlığıyla ellerıne teslım edeceğınız pırıltılı öğretmenlerıyle konuşuyoruz "Velıler yardım yapmazsa, bu kış kalorıferlerın yanma olasılığı çok zayıf" dıyorlar "200 bın lıra ıle hangı öğretmen geçınebılır ve bu durumdakı öğretmenden mükemmel eğıtım vermesı nasıl beklenebılır?" sorusuna yanıt bulamıyorsunuz 2000'lı yılların ınsanının temellerını bugıinden attığımızın bılıncınde mıyız7 öğretmenlerın yaptıkları görev, ayrıcalıklıdır, çok çok özeldır Bu açıdan, hepsı tek tek özenle seçılmelı ve öncelıkle öğretmenlere kendılerım durmadan yenıleme ve ınsanca yaşanta olanakları tanınmalı • • • Gelecek cumartesı buluşmak umuduyla .. 2 O K U R D A N Tek gazete Gazetenızı devamlı okuyan ve okudukça en azından rahatlayan bır kışı olarak sızlere burada esenlık ve mutluluk dılıyorum Başarılı çalışmalarınızın devamını dılerım Turlaye'de gerçek eme/ccı kıtlenın duygulanna tercuman olan tek gazetesınız, bu ıse Turkıye'de gerçek demokrasının henuz emekleme donemınde olduğunu gosterıyor Bazı basın kuruluşlarmda ıktıdarın borazanlığını yapmak, çıkarlan acısından yararlı olsa gerek Cazetenın gorevı ıktıdarın ıcraatını ovmek değıl onun hatalı taraflannı halka yansıtmak dar gelırhnın emekçının dılı ve kolu olmak onların avukatlığını yapmaktır Bu ıse gerçeklerın uzerıne cesaretle gıtmekle olur BİZE ıslev yuklenmıyor Her ne kadar felsefe evrenselse de, hangı toplumun elınde vucut bulmuşsa o toplumun kulturunu yansıtmakta, aksı takdırde başkalannı elınde ığretı durması ışten bıle değıl Ulkemızaekı bılımteknığın duzeyı mevcut duşunce sıstemlerının başta oğrenılıp sonro da yenılerının uretılmesıne bağlı Bu alanda Cumhurıyet Bılım Teknık ve bız okurlarına buyuk soruınluluk duşuyor kanısındayım Ibrahım YILMAZ ERZİNCAN ABD üslerinde radyoaktif sızıntı Ozon konusu Cumhurıyet Gazetesı, Bılım Teknık ekını öncelıkle kutlamak ıstıyorum Çağımızın en onemlı sorunu halıne gelmış klorofloroarbon gazının masmavı gezegenımızı ne hale getırdtğını ve gelecekte ne hale getırebıleceğını, bu sorunun karşısında ınsanlığın ne gıbı onemler alabıleceğını en lyı şekılde dıle getırmışsınız Ne var kı ınsanoğlunun, uzerınde yasadığı, bın turlu nımetınden yararlanaığı gezegenının bır parçası olma nıtelığınden daha çok, gezegenı kendı malıymış gıbı kulıanması yalnız bırkac kışı değıl, butun msanlan ılgılendırmektedır Bu konuyu ele alışınız gercekten takdıre değerdır I talya'da Avıano'da bulunan ABD Ha va Kuvvetlerı ussundekı bomba depolarından normalden 5 kez daha fazla radyoaktif gazın yayıldığı saptanck Kansere neden olan radon gazının, Ame rıka'nın Japon Kadema Ussu'nde de aynı oranda yayıldığı anlaşıldı Natur Dergısı, ABD'nın 45 ussunden 15 ınde radyoaktif sızıntının normalın uzerınde seyrettığını behrtıyor [ GAZİANTEP Hamza ASLAN Felsefe ve ülkemiz Turızm oğrencısıyım Dergınızın 80 sayısında yer alan "Çağdaş fefsefenın ışlevlen uzerıne" başlıklı yazıyı ılgıyle okudum Bılım dunun gurbuz ağacıysa, felsefe onun evrensel toprağı, bugunku teknolojik devrım ıse bu gurbuz ağacın gunumuzde toplanan meyvelen olsa gerek Bızım gıbı felsefe toprağının yeterınce ışlenmedığı toplumlarda, toprağımızın ınsanı, tarıhın derınlıklerınde saklı duşunce zengınlıklerınden bıhaber bır vazıyette, başka toprakların felsefeuyle yoğrulmuş, bılımteknık urunlerını transfer etmekten oteye bır Aşırı soğuk şartlar için elektro motor uksek sıcaklık ustun ıletkenh en guçlu elektro motor yapıldı Berlın Hur Unıversıtesı nın derın sı caklık laboratuvarında uretılen elektro mo tor aşırı soğuk şartlarda bıle dakıkada 1000 devır yapabılıyor Bugune kadar aşırı soğuk şartlarda çalışan motor 50 de vir yapabılıyordu n Y Neslıhan BAYDUR MUĞLA Cumhuriyet Blllm Teknlk • Sahıbı Cumhu rıyet Matbaacılık ve Gazetecılık Turk Anonım Şırketı adına Nadlr Nadl • Genel Yayın Mu duru H t n n Camal • Muessese Muduru Emln* Uşaklıgll * Yazı işlerı Muduru Okay Gönensln • Yayın Yonetmem Orhan Bursalı • Grafık Yönetmen Tüles Hasdemlr