Katalog

YESİL S A Y F A BİLİM YAYIN Uluslararası yeşll devrimln, şiddete başvurmadan barışçı yöntemlerle gerçekleşeceğl lleri sürüldü. Semra Somersan ederal Almanya'da başlayan Yeşıl Hareket, artık kabına sığmıyor Batı ve Kuzey Avrupa'dan sonra, yeşil devrım Doğu'ya kök salmaya başladı Malezya glbı Uzakdoğu'nun ucra köşelerinde, Yugoslavya glbı Sosyalıst Blok ulkelerınde de bır avuç yeşil çıkıyor karşınıza Türkıye'de de yeşil dayanışma, yeşil barış, radikal partı, çevre duyarlığını yayma grubu, çevre kuruluşları ve doğayı koruma derneklerı gıbı yeşil felsefesının tumunu veya bır kısmını benımseyen değışik gruplar var Geçen ağustos ayında isveç'te yapılan bır uluslararası toplantıda llk kez "Uluslararası Yeşil DevrinV'den söz edildı Oaha yakın zamanda da Belçika'nın Antwerp kentindekı toplantıda benzer konular gündeme geldı Türklye'den toplantıya katılan Kağan Güner, Billm ve Teknık'e bu devrımın amaçları, yöntemlerı ve felsefesini anlattı Bız de uluslararası yeşil hareketI, Güner'ln katıldığı toplantıdan ve sonradan konu ıle ılgılı olarak yapılan dlğer toplantılardan özetleyerek aktaracağız Isveç'tekı toplantıda son yüzyılda iki devrim yaşandığı, ıkisinin de şiddet araçlarını kullanarak ıktıdara geldiği be Yeşil politika evrenselleşme aşamasında F llrtildi Buna karşılık uluslararası yeşil devrımın barışçı olacağı ve şiddete başvurmadan başa geleceğı vurgulandı Bu arada Gandhı'nın 'Barışa gıden yol yoktur Barışın kendısı bır yoldur" sözleri sık sık tekrarlandı Yeşil hareketın Avrupa ıle sınırlı tutulamayacağını vurgulayan kongre uyeleri, 3. dünya ülkelerı ıle bağlantı kurulma8i, 3 dünya ülkelenndekı ınsan hakları sorunlarına da eğilinmesi üzerinde ısrarla durdular Kongrede söz alan Paul Staes adlı bir yeşil, Alman yeşillerl arasında ikı kanat oluştuğuna değinerek bu bölünmeyi "anlamsız" ve "gereksız" bulduğunu söyiedi Alman yeşillerı köktencıler (fundamentalists) ve gerçekçiler (realısts) olarak Ikiye aynlıyor Köktenciler daha sol, gerçekçiler ıse sosyal demokrat yönelımlı bır grup Bu bölünmeye değinen Staes "gelecek kuşaklar bizden bu tartışmaların sonucunu öğrenmek istemeyecek. Onların blze soracakları, 'Çernobil ıçın ne yaptınız?', 'Orta Amerika'da öldürülen çocukları nasıl korudunuz?', 'Kuzey Denızı'nln ölmemesı içın ne tür çaba harcadınız?1 türünden sorular olacak" diye konuştu. Dünyanın değişik yerlerinde filizlenmekte olan yeşil hareketin Alman yeşlllerının kultur emperyalizmi ve ideolojik sömurgecilığınin tehdidinde olduğuna değinen Staes, "Kaldı kı bu tartışmalar sonucu Alman yeşil hareketı bölünebllir dedı Yeşilier, uluslararası ışbırliğı ıçın isveç ve daha sonra Belçıka'nın Antvrerp kentınde yapılan toplantılarda "kuçük merkezlı genış hacımlere" sahıp bir yapıyı kabul ettıler Dağınık merkezlı ışbırligi ilkesıne dayanılarak yapılacak bu örgutlenmede ulusal yeşil partıler kuçük bır merkezde temsıl edılecekler Sosyalist parti modelinın ıflas ettığinı ılerı suren Avrupa Yeşil Topluluğu Tkincı Başkanı İngılız Sara Parkın, ulusal yeşil partılerın de hıyerarşık olmayan bır yapı içınde örgutlendığını belırttı ve "Yeşil hareket ıçınde gızlı toplantılar yapılmıyor. En kuçuk tartışmalara kadar herkes, her toplantıya katılıyor Ayrıca ulusal yeşil partıler çoğunluk yerine oybırlığı ıle karara varmaya çahşıyorlar" dedı Yeşil hareket içinde bır başka tartışma da, çevrecılerle yeşilier arasında çıkıyor Alman yeşil mılletvekılı Uschı Eıd, "Bız Alman Yeşillerı olarak çevreci değıl, yeşil bır partıyiz" şeklinde konuştu Yeşıllerın, sosyalızmın bır turu olduğunu anlatan Eid, "Yeşil bır partınin, çevrenin yanı sıra ınsan hakları, demokrası, özgürluk ve uçuncu dunya ülkelerının bağımsızlık sorunu ıle de ılgılenmesı gerektığini" belirtti Çevreciler bu tür sorunlaria ılgılenmıyortar, ılgı alanlarını doğayı korumakla sınırlandırıyorlar Yeşillerın ortak görüşu ıse "Yeşilier, global bir anlayışa sahip olmalıdırlar" D Bilimsel ilerleme: Evrimdevrim tartışması BİÜMSEL DEVRİMLERİIN YAPISI Çevreci mi yeşil mi? Deneyler, ozon incelmesini doğruladı alıfornıa'da ıkı ayrı grup bılımadamı her ılkbahar Antarktıka üstunde ger çekleşen kımyasal olayları laboratu varda yaratarak deneyler yaptılar Sonuçta guneşın yukselmesıyle bırlıkte yayılan ışınlarla tepkımelere gıren klorın atomları ozon delığını yarattıkları belırlendı Klorinın kaynağı ıse sentetık klorofluorokarbonlardı Klorın atmosterde bol mıktarda bulunuyor Ancak normal olarak, hıdrojen klorıt ve klo rin nitrat gıbı blreşımlerde etkinlıksız bıçımde kalıyor Bılım adamları Antarktıka'nın ustundeki soğuk havada bıreşımlerın guneş ışınlarının etkısınde kaldıklarında parçalan dıklarını ve etkın (aktıf) bıçıme dönuşerek ozonu yok ettıklerını duşunuyorlardı Laboratuvarda Antarktıka ustundekı stratosferın ıçlndeki koşulları yarattılar (Burada sıcaklık 65 °C ile 9°C arasındadır) Araştırmacılar klorın nitrat ve suyu kutupsal stratosferın ıçerdığı buz nıtrık asıt ve sulfurık asıtle karıştırarak oluşan tepkimelerı kaydettıler Tepkımeler sonucunda gaz halınde hıpoklorus asıt ve yoğun halde nıtrık asıt elde edildı ikıncı tepkımelerden sonra ıse klorinın etkın bıçımı olan dıklorın monoksıt uretıldı Klorın nitrat buz yuzeyının ustunde de hıdroklorık asıtle tepkımeye gırdi ve gaz halınde klorın ve yoğun nıtrık asıt oluştu SRI'nın bllım adamlarının raporlarına göre lepkımelerın çoğu sanıyenın bınde bırınde gerçek leşıyordu Araştırma, Antarktıka nın ustundekı ozon delığının yayılamayacağını gösterıyor Çun ku tepkımelerın gerçekleşmesı ıçın aşırı soğuk ortam gerekıyor Ancak, değışik turde klorın ıceren kımyasal tepkımeler atmosferın ötekı bolumlerınde ozonun ıncelmesıne neden olabılır i ) (M A N«w Sclantlst, 3.12.87) Izmir Körfezi'ni havalandırmak Yılmaz tdil C I zmır iç körfezi tam bir plsllk Iftgünü olmuştur Böyle lAgunlerde klrletıci organık madde yuzeyde aerobık dıpte anaerobık özumleme yolu ıle temizlenır, zamanla Anaerobik özumleme sonucu çıkan metan, havadan haflf olduğu ıçin uçar gider Ama COp, SOp ve " ^ S suda çözunurler ve mıktarı artarsa yuzdekı suları da oksıenle yaşayan caniıiarın barınamayacagı hale getır mekte geclkmez Ve körfez kı can cekışıyortamamen ölur! Bunu engelleyeblllr miyız? Aklıma bır deney gelır Içı stıropor ıle doldurularak tamamen batmaz hale getırılmış ıkı adet torpıdo bıçımlı botu, aralıklı olarak (bır katamaran gibi) bağlayalım bır platform ıle Ve bunun ustune buyuk kanatlı bır yeldeğırmenı monte edelım Bu yeldegırmenı bır kanatlı pompaya eşlensın Bu pompa, uzun bir hortum aracılığı ıle ta suyun dibine hava bassın Körfez'de ruzgâr çok sık eser Bu bır yere demırlendı mı, bu değlrmen aracıhğı Ile devamlı olarak, dıptekt pıs su içıne hava verır Böyle yapılmış bır mtktar değırmen, Körfez'de bırçok yere demirlenır ve para ıle enerjı satın almadan, denn su havalandırması yaparlar Yararlı olabıleceğını sanıyorum Doğallıkla, doğru bılgıyi elde etmenin tek yolu, denemekl Yüzey havalandırması dalga hareketl ve rüzgâr ile olmakta Fakat, balıkları ızlersenız, zavallıcıkların yuze çok yakın sularda adeta nefeslenme savaşı verdıklerinı ve bu yuzden de martılara kolay av olduklarını gorursünüz Körfez'ın can çekıştığı gözle görunuyor Böyle bır gırışım, bır bölgede derınlere dogru oluşan bir saydamlık yaratabılırse, lyı bir yoldayız denlr ve değırmenlenn sayısı arttırılır Bu değırmenlenn haylı ucuz olabıleceğını duşünuyorum Körfez'de kalabalık etmezler sanırım Ayrıca ılgınç bir göruntu oluştururlar Geceleri, pervanelere takılan ışıklar ile llgl çekerler Ve kuşkusuz. Körfez sularındakı oksijen mıktarını guçlerı oranında arttırırlar Bırçok pls su lâgununde yuzey aeratörlerı bulunduğuna göre uygulama en azından yararlı olduğunu kanıtlamıştır Ben, oldukça denn suların da havalandırılmasının lyı olacağını düşunuyorum Dogallıkla, Körfeze'e akan suları temızlemezsek, bu önlem uzun vadede yararsız kalır Ama, eğer temızlersek, o zaman Körfez'ın yeniden dlrllmesını hızlandırır Bilimsel Devrımlerın Yapısı Thomas S Kuhn Alan Yayıncılık, Istanbul 1986 186 s Çev Nilüfer Kuyaş Bilimsel ılerlememn nıtelığı nedır? Bırbırlerıyle çelışkılı kuram ve bılım anlayışlarının urettıgı bulgular, bilimsel ıler leme açısından nasıl değerlendırılebılır? Bılım tarıhı ve felsefesı açısından önemlı bu sorulara yanıt bulma çabaları ıçınde Thomas Kuhn'un Bilimsel Devrimlerin Yapısı adlı yapıtının onemlı bır yerı vardır Yayımlandığı 1962'den bu yana yoğun tartışmalara yol açmış olan ve bu alanda bır dönum noktası nıtelığındekı bu çalışmasını Kuhn 1970'te genışleterek yeniden yayımlamış, goruşlerı bırçok yandaş buldugu gıbı kımı duşunurlertarafından cıddı eleştırılere de hedef olmuştur Kuhn, herhangı bır bılım dalındakı (örneğın fızık) tarıhsel gelışme ve etkınlık lerı bırbırlerınden oldukça değışik ozellıklere sahıp ıkı döneme (surece) ayırır Olağan ve devrımsel' bılım donemlerı Olağan koşullarda, belırlı bır bılım da lındakı bılım adamları, ortak ılkelerden kalkarak kendı alanlarındakı sorunlara çozum bulmaya çalışırlar Bu 'olağan' (ya da Kuhn'un deyımiyle normal') donemlerde bılım adamları oldukça benzer yontemler kullanırlar Ancak, bu tur çalışmalarla elde edılen bırıkım kımı sorunları çozmeye yetmez Bır başka deyışle belırlı 'problemler' olağan bılımın yontem ve yaklaşımına dırençlıdır Yer leşık ılke ve yöntemlerle çelışkılerı gıderek buyuyen bu sorunlara çözum arayışlarından ortaya yenı bır kuram ve yaklaşım çıkar Kuhn'un devrımsel' bılım dıye nıteledığı bu çabalar, genellikle hızlı bır gelışmeyle ortaya çıkar, daha öncekı olağan donemden oldukça farklı yenılıkler ıçerır ve yenı bır donemı başlatır Bu 'devrım', soz konusu alanda yenı bır yaklaşım, Kuhn un deyımıyle yenı bır 'paradıgma' yaratmıştır Kuhn'un felse fesının onemlı bır yanı, paradıgmalar arasında temel bır uyuşmazlığa ışaret etmesı ve bilimsel geleneklerın bilimsel verı ve bulguları temel almadığını vurgulamasıdır Bır başka deyışle, önemlı olan, bulguların bınkımınden çok, hangı paradıgmanın hangı sorunları çözebıldığıdır Kuhn'un tartışmalı goruşlerı, eleştırılere hedef olduğu kadar, doğa ve toplum bılımlerınde bilimsel gelışmelerın yoğun bır bıçımde ıncelenmesınde de etkılı olmuştur Nılufer Kuyaş'ın bu gelışmelerı de göz önunde bulunduran kapsamlı onsozuyle yayımlanan bu ya pıt, okurlara bu alanı tanıtacak onemlı bır katkı nıtelığınde H