Katalog

KISA KISA ZOOLOJ i Kan kolesterol ölçümleri kuşkulu K oroner kalp hastalığı riski açısından kontrol edilen hastaiarda, kan kolesterol düzeylerinin ölçümü giderek daha fazla önem kazandı. Örneğin, 25 yaşında kan kolesterolü % 200220 mg. olan bir kişi orta derecede riske sahip olacak. Yapılan son çalışmalar, kan kolesterol düzeylerinin ölçümlerinin faydası üzerinde duruyor. Araştırmacılar, bu konuda daha önce yapılmış araştırmaların verilerini gözden geçirdiler, insanlar ve maymunlarda kan kolesterol düzeylerini incelediler. Özellikle, değişik örneklerde kan kolesterol düzeylerinin farklı olması üzerinde durmaktadırlar. Farklı kan ömeklerinde çok değişik kolesterol değerleri buluyor. Aynı hastadan alınan birden çok kan örneğinde, kolesterol seviyelerinin farklı çıkma nedeni bilinmiyor. Bu bulguların ışığında, genel popülasyonda kalp hastalığının risk derecesinı belirlemek için yapılan kan kolesterol seviyeleri ölçümlerinin güvenilirliğinin tekrar gözden geçirilmesi gerekiyor. (N«w Sctantl«t)(N.A. 22.11.1987) Renkli aşk dansları Hayvanlarda rengin işlevleri ve etkileri. Derleyen: Füsun Yasar D işi "Theropithecus" maymunu kendisine erkek arkadaş aradığı zaman iki ayağının üzerine kalkarak karnındaki kabarmış ve parlaklaşmış kırmızı lekelerını gösterir. Bu le keler erkek maymunun cinsel bölgesindekı benzer lekelerle bakışıktır. Normal zamanlarda ise maymunlar ağaç tepelerinde ya da yüksek otlar arasında yaşadıklarından karın üzerindeki duyarlı yerlerı bırbirlerine göstermek imkânına sahip değildirler. Dişi maymunun karnındaki parlak kırmızılığı gören erkek maymun, nerede olursa olsun, dişinin yanına gelir. Işaret görevini yerine getirmiş, amaca ulaşılmıştır... Ancak Theropithecus maymunlarının flörtü hayvanlar âleminde bir istisna oluşturur, çünkü doğada üremek istediği zaman güzel renklere bürünen çoğunlukla erkeklerdir. Çekici rengine bakarak gönlünün prensını seçmek ayrıcalığı ise dişiye tanınmıştır. Grafik saat Çarpıcı renkler Örneğin erkek devekuşunun aşk mevsiminde bacakları ve boynu gözle görülür derecede kızarır. Kutup bölgelerınde yaşayan bir tür deniz kırlangıcı, dişisini gördüğü zama gagasının çevresindeki zar kısmı ateş rengıni alır. Afrika semalarmda yaşayan küçük "Euplectes oryx" eş aradığı zaman adeta kıyafet değiştirir, en parlak ve çarpıcı renklerini takınarak dişisinin dikkatini çekmeye çalışır. Peru'da kayalık yörelerde yaşayan bir tür horoz olan "Rupicola peruviana", portakal rengi tüylerini bir çekicilik aracı olarak kullanır. Aşk mevsimi gelince, kır horozları yüksekçe bir yerde toplanarak tüylerinin güzelliğinı ve parlaklığını sergilerler Dişilerin karşısında adeta bir aşk dansı dile getiren her biri, kanatlarını açıp kapar, salınarak dolaşır, gerdan kırar ve her türlü cilveye başvurarak kendisini beğendirmeye çalışır. Benekli sığırcık kuşlarının erkeği, baharda tüyleri parlak bir yeşil renge dönüştüğünde şarkılara başlar. Ispinoz kuşlarının da erkekleri, dişilerıne göre daha gosterişlidir. Bılindığı gibi erkek tavuskuşu da kayıtsız görünen dişisini, süslü tüylerini açarak etkilemeye çalışır. Bu kurbağenın parlak kırmızı ve yeşil renkleri onu çekici kılmakla blrilkte, diğer hayvanlara karşı da bir uyarı nlteliğl taşıyor. (Yanda üstte) Böcekler ' renkleri farkeder ve bu özelllklerfnden taydalanırtar. yapmak için isteklf olduğunu belirtiyor. Bu açık çağrı karşısında ise dişi hayvana sadece eşini seçmek kalıyor. Tehlikelere karşı Hayvanlar âleminde renkler, sadece cinsel çağrılar için kullanılmıyor. Doğa. hayvanlara tehlikelerden korunabilmeleri için yaşamlarını sürdürebilme amacıyla da renk değiştirme özelliğini hediye etmiş Yavru bir kuş, yuvadan uçup da avcılık denemelerine başladığı ilk günlerde küçük bir kurbağanın renkli çekıcıliğıne kapılarak ona doğru yaklaşır "Dendrobatinae" familyasındaki kurbağalar, parlak kırmızı ve yeşil renkleriyle çekici bir görüntü oluştururlar. Kuş, dış görüşünüşe kapılarak bu hayvanı yem yapmak için yakalar. işte bu anda iki şıktan biri gerçekleşir: Avının iğrenç bir tadı olduğunu erken fark eder ve onu derhal yere atar, yok aceleci davranarak yemeye başlamışsa derhal kaskatı kesilir ve zehirlenerek ölür. Dendrobatinae kurbağanın parlak renkleri diğer hayvanlar için aslında uyarı niteliğindedir. krep ve yelkovanı olmayan yeni bir tür duyar saati yapıldı. Grafik stildeki yeni saatler, üst üste iki döner diskten oluşuyor. Alttaki beyaz disk, 20 cm. çapında ve çeşitli grafik örneklerle süslü. Üzerindeki saydam diskte de grafikler var. Zaman dönüşü içerisinde diskler birbirini ittiklerinde hareketli grafiğin çeşitli ve farklı şekilleri ortaya çıkıyor. Dijltal saatin fiyatı 99 DM. D A Ancak hayvanlar âleminde de her ışaretin doğruluğuna inanmamak gerek! Örneğin, "Milesia crabroniformis" sineği sarı kırmızılı gövdesiyle zehirli eşek arısının sanki bir kopyasıdır. Zararsız "Lampropeltis zonata" türü yılan ise çok zehirli Kuzey Amerika yılanı "Micruris fulvius" ile tıpatıp benzeşir. ikisinin de sarı, kırmızı, siyah halkalı derisi, ancak uzmanlarca bırbirlerinden ayırt edılebilir. > Böylece zararsız bir hayvan, çok lehlıkeli bir hemcinsini taklit edereK kendini koruma yolunu seçmiştir. Görülüyor ki renkler, hayvanlar âleminde bir tür dil oluşturuyor. Anne kuş, yavrusunu gagasının renginden tanıyor, eş arayan bir erkek parlak renklere bürünüyor, bazı türler zehirli olduklarını çevreye ronkleriyle belli ediyorlar. . Yapılan incelemeler bazı hayvan familyalarının renkleri kolaylıkla fark edebildiğini ve bu özelliklerinden çokça yararlandıklarını göstermiştir. Maymunlar, kuşlar, bazı böcek ve yılanlarla kurbağa gibi hem denızde hem karada yaşayan hayvanlar ve bazı kemiklı balıklar bu gruba dahildirler. Aşk davetiyesi Görüldüğü üzere, zaman zaman çarpıcı renklere bürünmek karşı cinsten hayvanlar arasında gizli bir çağrı dili oluşturuyor. Erkek hayvan renk değiştirerek ya da tüylerinin maharetıni sergileyerek karşı cinse aşk Azot oksit ve asit yağmuru Ö zellikle dizel motorlarından çok büyük miktarda çevreye yayılan azot oksitler, smog ve asit yağmurunda önemli bir yere sahiptir. Çevre bilimcilerin iddialarına göre, örneğin Los Angeles gibi yoğun nava kirliliği olan kentlerde dizel motorlarının azot oksit üretimi önlenirse, çözüm yolunda büyük bir adım atılmış olacaktır. Araştırmacıların içine düştükleri ikilem, bir motorun az miktarda azot oksit çıkardığında bunun yerine bol is çıkarması ve az is çıkardığında ise fazla azot oksit üretmesi. Kaliforniya Üniversitesi'nden iki bilim adamı, azot oksidi azot, su, karbondioksit ve karbonmonokside parçalama reaksiyonunu hızlandıran bir katalizör üzerinde çalışmakta. p Renkleri ayırdedemez Ancak memelıler gibi daha gelışmış omurgalı hayvanlar ise, renk dünyasının büyülü güzelliğinden yararlanamazlar. Bazı istisnalar dışında, memelı hayvanlar renkleri ayırt edemezler ve dünyayı siyah beyaz bir film gibi görürler. Bütün duyarlılık, aykırılıklar ve hareketler üzerine kurulmuştur. Bu grupta renkleri seçebilme ayrıcalığı sadece insana, maymunlara, sıncaplara ve kedilere tanınmıştır. öte yandan, bu hayvanların da renkleri aynen insanlar gibi gördükleri soylenemez Örneğin arılar kırmızı rengi görmezler, buna karşılık insan için görünmez olan ultravioleyı görebilirler. Arının göz yapısı da insanınkinden farklı olarak petek şeklindedir ve binlerce optik elemandan oluşur. Doğadakı tüm yaratıkların görmeye ilişkin özellikleri ise henüz aydınlığa kavuşmamıştır. SoMa üstte bukalemun ve yukanda bir clna yılan, bulunduğu çevrenln renklertyle uyum sağlayacak kendilerinl tehllkalerden koruyabllme ayncalığına sahip türterden Iklsl. Solda altta İse Atrika'da yaşayan bir clna kuş, çtttiefme mavslminde kızarmış tuyteriylo dlşlslnln dlkkatlnl çekmeye çalıaıyor.