Katalog

I1IM Cumhuriyet Oen teknolojislnin yarattığı dev tare. CUMARTESİ PARASIZ EKİ S A Y I :42 1 9 A R A L I K 1 9 8 7 Patlamaya hazır 100 yanardağ var Karatenin fiziği Yiyeceklerde tarım ilaçları etkili Bilimsel çeşitlemeler Dalmanın tarihçesi Renkli aşk dansları tadır. Sorun, bu benzerlerin bir hücrenin içine nasıl katılacağıdır. DNA moleküllerinin genellikle, hücrelerin plazmik zarlarının oluşturduğu engeli kolaylıkla aşamayacak kadar büyük yapıda ve fazla elektrostatik yükle dolu oldukları bilinmektedir. Beri yandan, hayvanlarda gen enjeksiyonu yapılabilecek embriyon daha doğrusu döllenmiş yumurta sayısının çok az olması, etkili yöntemlerin aranmasını gerekli kılmaktadır. Çünkü yetişkin hayvanda tüm hücrelerin ki buna, cinsel hücrelerin kökenini oluşturan hücreler de dahildir aynı özelliği taşımaları isteniyorsa, seçilen DNA'nın yeni döllenmiş yumurta içine yerleştirilmesi gerekmekiedir (yetişkinin bütün hücreleri tekrarlanan hücresel bölünmeler sonucunda oluşur). Yabancı DNA tarafından getirilen genetik karakterin gelecek kusaklara da lletilmesi isteniyorsa, bu kurala kesinlikle uyulması gerekir. Eğer yabancı DNA çok erken bir embriyon devresinde nakledilse bile (birkaç veya birkaç yüz hücre oluştuğu bir devrede), embriyonun yalnızca bazı hücrelerinde mevcut olacaktır (bu hücreler cinsel hücrelerin kökeni olmayabilir). Böylelikle üretilen bir hayvan büyüdüğü zaman yabancı DNA'yı taşıyan ve taşımayan hücrelerden olusacaktır. Bu hayvanın Dev tavuklar, bol yünlü koyunlar Dev fareler yaratıldı, ancak gen nakli yönteminin evcil hayvanlara uygulanmasının önünde engeller var. Çeviri: Belgin öz hington Ünivertisesi'nden R. Palmiter ile Pennsylvania Üniversitesi'nden R. Brinster önderliğinde çalışmalarını sürdüren bir grup araştırmacı, yeni döllenmiş yumurtalara sıçan büyüme hormonu zerk ederek, 'dev' fareler elde etmeyi başardı. Röylellkle, 'hormon nakli' yapılan bu farelerin genetik yapılarına eklenen bir başka türün genleri, üreme sonucunda yavrularına da geçiyordu. Aynı zamanda fareler, normalin iki misli ağırlıktaydı (fakat iki kat büyük değildi). 0 zaman aynı tür uygulamalarla yeni domuz, tavşan ya da inek türleri üretilip üretilemeyeceği söz konusu edildi. Çok geçmeden bu konu Hayyanlarda gen nakli vanlarda çiftleşmeden sonra birkaç saat içinde döllenen yumurtanın alınıp, DNA çözeltisi ile birleştirilerek 'taşıyıcı anne'nin rahmine yerleştirilmesi gerekmektedir. Taşıyıcı annelerin dünyaya getirdikleri fare yavrularının % 1020'sinin geni düzenli bir şekilde aldıkları gözlenmiştir. Fakat koyun, inek, domuz ve tavşan gibi memelilerde bu yöntemin, çok daha az etkili olduğu R.Brinster ve R.Palmiter tarafından ortaya konmuştur. Bu yöntemin diğer bazı sakıncaları da şunlardır: Hayvanın genetik yapısı içine katılacak belirli bir genin kopyalarının sayılarını önceden kestirmek mümkün olmaz. Bu sayı hücre başına sıfırdan elliye kadar oynayabilmektedir. Bu kopyaların gelişigüzel nakli sırasında, alıcı hücrenın bazı genlerinln etkislz bir hale geleblldlğl ve böylelikle morfolojik anormalllklerln ortaya çıktığı da gözlenmiştir. Nakledilen yabancı genin, alıcı üzerinde ne kadar etkili olacağı da kestirilemez. Brinster ve Palmiter'in deneylerinde bazı farelerin 'dev'leşmeleri, nakledilen büyüme hormonunun yoğun bir şekilde etkisini göstermesine ve bu geni taşıyan hücrelerin büyük miktarda büyüme hormonu üretmelerine bağlanmaktadır. Aynı nakil yapılan bazı farelerde ise nakledilen genin etkili olamaması ve dolayısıyla büyüme hormonu üretilememesi nedeniyle, büyüme görülmemiştir. Balıklarda uygulanan kolay bir yöntem 1982 yılının sonlarına doğru Was da bir programın uygulanmaya konacağını blldiren Amerika Tarım Bakanlığı'nı, Kanada, Avustratya ve Fransa Tarım Bakanlıkları izledi. Uzmanlar bugun evcil hayvanlarda gen nakli çalışmalannın önünde engeller olduğunun farkındadır. Oluşturulan birçok proje, deney safhasından öteye gidememiştir. Ve hatta, bu çaiışmanın ilk sorunu olan, yeni bir genin üstün bir organizmanın genetik yapısı içine nasıl sokulacağı konusu bile, doyurucu bir sonuca ulasmış değildir. Hayvanlarda nakledılmek ıstenen genler, ekonomik açıdan ilginç görülen bir protein (enzim, hormon vb.) sentezi için gerekli bilgiyi barındıran DNA moleküllerinden oluşmaktadır. Bir genin bakteriler içinde klonlama ile birçok kopyasının üretllmesl mümkün olmak edindiği karakteri gelecek kuşağa aktarma şansı da az olur. Demek oluyor ki, DNA'yı döllenmiş yumurta içine yerleştirmek gerekmektedir. İlke olarak basit bir yöntem, döllenen yumurtanın çokirdeği içine bir DNA çözeltisi yerleştirmektir (DNA'yı Sttoptazma içine yerteşörilmek, enzimler etkisiyle çok çabuk bozulmasına yol açacaktır). Daha kesin konuşmak gerekirse; DNA çözeltisi, cinsel hücrelerin oluşturduğu iki çekirdekten birinin içine ve söz konusu çekirdeklerin döllenen yumurtanın içinde birieşmesinden önce yerleştirilir. Çekirdekler bu devrede, DNA'nın kolaylıkla girebileceği bir yapıdadır. Bu yöntem, içlerine belirli bir genin 2001000 kopyasını barındıran çok az bir DNA çözeltisinin nakledildiği hücrelerin büyük özenle işlenmesi gereken çok duyarlı bir tekniktir. 1980 yılında M.R. Capecchi tarafından uygulamaya konulan söz konusu yöntem, diğerlerine oranla çok daha etkilidir. Fare ve domuz vs. gibi memuli hay Tavuk ve kuşlarda, yeni döllenen yumurtanın nasıl alınıp taşıyıcı anneye yerleştirilecegı bilinmediği için mikroenjeksiyon metotlarından başka yöntemler aranarak, retrovirüs kullanımından yararlanma yoluna gidilmiştir. Kurbağagiller ve balıklar gibi omurgalılarda DNA'nın döllenmiş yumurtanın sltoplazması içine enjekte edilmesi ile başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Çünkü bu hayvanlarda yabancı DNA'yı tahrip eden enzimler, memelilerde olduğu kadar etkili değildir. Bunun yanı sıra, araştırmacılara yardımcı olan henüz tam olarak açıklanamamış başka bir olay ise, nakledilen her DNA parçasının anında birkaç misli katlanmasıdır. Böylelikle enjekte edilen gen kopyalarının sayıları birkaç misline ulaşır ve yabancı DNA'nın embriyonun genetik yapısına katılma olasılığı da o denli artar. Bu yöntem, iki yıldan beri, alabalık üretiminde kullanılmaya başlanmıştır. Gen nakli yapılan hayvanların her tür biyolojik olgunun ki, buna kanser de dahildir anlaşılmasında ve embriyonun gelişmeleri sırasında genlerin etkinlikteri hakkında fikir edinmede kullanılması da Devamı Arka Sayfada