Katalog

13 EYLÜL 2020 PAZAR 62 YAŞINDAKİ PİTONDAN 7 YUMURTA! ABD Missouri’de en az 15 yıldır çiftleşmeyen 62 yaşındaki bir kraliyet pitonu, 7 yumurta yaptı. Batı ve Orta Afrika’ya özgü kraliyet pitonları, Komodo ejderi ve bazı sürüngen türleri gibi eşeysiz üreyebiliyor. l BBC Türkçe Herkese Bilim Teknoloji dergisinin katkılarıyla hazırlanmıştır. Joker 6 52 54 71 74 90 48 5 BİLEN: 119.763.60 TL 4 BİLEN: 1.691.55 TL 3 BİLEN: 119.45 TL 2 BİLEN: 11.15 TL Tarih, sonbaharla birlikte salgınların ölümcül ikinci dalgasına tanıklık etti Koronavirüs ve grip: Yaklaşan çifte tehdit Minikler geride FIGEN kalıyor ATALAY INTERNET ERIŞIMINDE SONDAN 7. ÜLKEYIZ Dünya genelinde uzaktan eğitim sürecinde öğrenme kayıpları yaşandı. Bu kaybı en çok anaokulu ve ilkokul öğrencileri yaşıyor. Soyut düşünme süreçleri gelişme sürecinde olan küçük yaş grubundaki çocukların uzaktan eğitimde verimli süreçler geçiremediği düşünülüyor. 77 ülkenin kıyaslandığı OECD raporuna göre, Türkiye, “İnternet bağlantısına erişimi olan öğrenciler” listesinde 70’inci oldu. Eğitim Reformu Girişimi’nin Egˆitim I·zleme Raporlarının ikinci dosyası “Eğitimin İçeriği” yayımlandı. Rapor, ERG YouTube kanalında canlı yayımlanan bir etkinlikle kamuoyuna sunuldu. Dosyanın yazarı, Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Yelkin Diker Coşkun, raporun temel bulgularını sundu. Rapordaki bazı tespitler şöyle: n ÖĞRENME KAYBI Öğrenme kayıpları ile ilgili araştırmalar uzun tatil dönemlerinin sonunda özellikle “matematik ve okuma üzerine öğrencilerde gerileme olduğunu, matematikte bu gerilemenin daha fazla yaşandığını” gösteriyor. Salgın sürecinde uzaktan eğitimin hangi ders ve alanda daha fazla öğrenme kaybına neden olduğunu belirleyen okul temelli çalışmalar yapılmalı ve telafi programları bu çalışmalara dayalı olarak geliştirilmelidir. n DANİMARKA BİRİNCİ 77 ülkenin kıyaslandığı OECD raporuna göre, Türkiye, “İnternet bağlantısına erişimi olan öğrenciler” listesinde 70’inci oldu. Eğitime erişim açısından incelendiğinde ise ödevler için bilgisayara erişimi olan öğrencilerin ortalaması Türkiye’de yüzde 70’in altında kalıyor. “Avantajlı okullarda” okuyan öğrencilerde ise Eğitim yaşamından fiziksel olarak uzaklaşma birçok soruna neden oluyor. Bunlar; okul içi sosyal öğrenmenin kaybolması, sınıf içi iletişime dayalı akran etkileşiminin kaybolması, küçük yaş gruplarında somut öğrenme deneyimlerinin eksikliği olarak sıralanıyor. bu oran yüzde 90’a yaklaşıyor. “İnternet bağlantısına erişimi olan öğrenciler” listesinde Endonezya son sırada yer alıyor; Danimarka, Finlandiya ve Estonya ise internet bağlantısına erişimi olan öğrenci oranının en çok olduğu ülkeler olarak öne çıkıyor. n FIRSAT EŞİTLİĞİ Fısat eşitsizliğini görünür kılan bir süreç yaşandı. Öğrencilerin ekonomik nedenlerle dijital araçlara, internete ulaşımındaki engeller öğrenme sürecini kesintiye uğrattı. Dijital okuryazarlık hem öğrenci hem öğretmen için kritik bir beceri haline geldi. n EBA’YI KİM KULLANIYOR? Öğretmenlerin EBA’yı aktif olarak kullandığı ancak öğrencilerin önemli bir kısmının çeşitli nedenlerle erişim sağlayamadığı durumlar da yaşandı. Örneğin, Mardin’e bağlı Mazıdağı ilçesinde EBA’yı aktif kullanan öğretmenlerin oranı yüzde 84.3. Öğrenciler için bu oran yüzde 15.5. Mardin ili genelinde EBA’yı aktif kullanan öğretmenlerin oranı ise yüzde 80.9. Öğrencilerin oranı ise yüzde 22.2. Bu oranların eğitimde fırsat eşitliği ve etkili öğretimin eksikliği açılarından iyi analiz edilmesi gerekiyor. EBA’da çok sayıda etkinlik olması, öğrenme sürecinin niteliğini doğrudan etkilemiyor. EBA YETERSİZ ELEŞTİRİSİ n KAPSAYICILIK Dijital eğitim platformu EBA’nın kapsayıcılık açısından da iyileştirilmesi gerekiyor. Öğretmenler, EBA’ya girişte T.C. kimlik numarasının istendiğini belirterek mülteci çocukların EBA’ya erişiminin engellendiğini, bu tür sorunları kendi ürettikleri gündelik çözümlerle aşmaya çalıştıklarını söylüyor. Normal hayat akışında olduğu gibi pandemi sürecinde de özel gereksinimli çocuklar ve aileleri daha çok zorlukla karşılaştı. Çocukların ya rıdan fazlası pandemi sürecinde hiçbir kaynağa ulaşamıyor, eğitimlerini alamıyor. Aileler ağırlıklı olarak örgün eğitime erişilemediğini, EBA TV’de çocukların gereksinimlerine uygun eğitim programları olmadığını ve EBA TV’nin yetersiz olduğunu belirtiyor. Koronavirüs salgını tüm hızıyla sürüyor. Covid19’un mevcut hızında devam edip etmeyeceğini veya insanlar ara ÖZLEM İkisi bir araya gelerek işleri daha da kötüleştirebilir. Ancak yeni hijyen alışkanlıklarımızı sürdürmemiz gribin yayılmasını azaltabilir. COVID19’A EŞLIK EDEN VIRÜSLER VAR sında yakın zamanda artan YÜZAK etkileşimlerin daha küçük salgınlar mı yoksa daha büyük bir ikinci dalga mı doğuracağını ise kimse bilmiyor. Ancak birkaç şey Kimse tam net: Hastalığa neden olan virüs, bir olarak nedenini aşı ortaya çıkana kadar ortalarda bilmese de geçen dolaşmaya devam edecek. Ve grip yıl ABD Ulusal mevsimi kapıda. Peki, bizleri neler Bilimler Akademisi bekliyor? Dünya son 100 yılda dört grip vi rüsü salgını ile karşı karşıya kaldı: 1918’de H1N1, 1957’de H2N2, 1968’de H3N2 ve 2009’da H1N1 sonbahar ve kışın başlarında grip mevsimi ile birlikte ölümcül bir ikinci dalga yaşadı. Covid19 da ay Bildirileri’nde yayımlanan bir araştırma, hücresel düzeyde farklı virüslere karşı geçici bağışıklık patlamalarının gelecekteki salgınların seyrini Kuzey Kaliforniya’da yürütülen ve nisan ayında JAMA’da yayımlanan yaklaşık 1200 hasta üzerinde yapılan bir araştırma, Covid19 teşhisi konan beş kişiden birinin başka bir solunum virüsü ile birlikte enfekte olduğunu ortaya koydu. Hong Kong Üniversitesi’nde epidemiyolog Ben Cowling, bu tür koenfeksiyon riskinin tipik olarak düşük olduğunu, ancak aynı bölgede iki virüs yoğun bir şekilde dolaştığında daha yüksek olabileceğini söylüyor. Buna karşın hem Cowling hem de diğer bazı epidemiyologlara göre, virüslerin birbirleriyle etkileşimi ve onlara müdahale etme şekli olası bir koronavirüs grip ikilisinin etkisini azaltabilir. Bilim in nısını yapabilir. değiştirebileceğini sanları onlarca yıldır salgınları izlediler Ama dikkatli davranılırsa tersi öngörüyor. ve solunum yolu virüslerinin salgınlar ile de olabilir. İnsanların Covid19’un etkisini azaltmak için benimsedikleri davranış değişiklikleri sosyal mesafe, el yıkama ve maske takma gibi gribin etkisini azaltabilir. Örneğin, soğuk algınlığına neden olan rinovirüs salgını, 2009 influenza pandemisinin genellikle aynı zaman aralığında zirveye ulaşmadığını keşfettiler. Her yol grip Avrupa’ya gelişini geciktirmiş gibi ON YILLARIN EN Her yıl grip yüzünden dünya görünüyor. Ve bu da milyonlarca insan can veriyor. etki, muhtemelen KÖTÜSÜ ARASINDAYDI Yeni koronavirüs ve grip virüsle başka bir hastalığın Lancet dergisinde yer alan çalışmada Cowling, ri ateş, öksürük ve yorgunluk gi salgınlarını Hong Kong’da koronavirüsü içermek için getirilen bi aynı semptomların bazılarına neden olabilse de bu benzerlikler çoğunlukla yüzeysel. Patojenler, vücudumuza erişim sağlamak için hücrelerdeki farklı reseptörleri kullanır. erteledi: Solunum sinsityal virüsü. Koronavirüsgrip etkileşiminin çok yıkıcı olmasını önlemenin bir yolu da insan davranışıyla ilgili: sınır kısıtlamaları, karantina ve izolasyon, sosyal mesafe, maske takma ve el yıkama gibi halk sağlığı önlemlerinin grip aktivitesinde hızlı bir düşüşe yol açtığını gösterdi. Keza ABD’de yeni grip vakaları, Covid19’un küresel pandemi ilan edilmesinden birkaç hafta sonra düştü. Bir zamanlar on yılların en kötüleri arasına giren 20192020 grip sezonu altı Sonuç olarak, SARSCoV2 bir Hem Covid19 hem de grip, çoğunlukla solunum hafta erken sona erdi. yoldan girebilirken bir grip virüsü damlacıklarıyla bulaşır, bu nedenle azaltmak için aynı başka bir yoldan içeri sızabilir. önleme stratejileri kullanılır. İlkinin yayılması ikincisi için Kaynak: https://www.scientificamerican.com/ de işe yarayacaktır. article/coronavirusandtheflua loomingdoublethreat/ KORUYUCU MELEK: SIĞIR KUŞU Kuşların olmadığı zamanlarda gergedanlar, yaklaşan insanları deneylerin yüzde 23’ünde fark edebilmişler. Oysa bir kuş uyarı yaptığında her insanı fark edebilmişler. S iyah gergedanlar, avcılık nedeniyle büyük tehdit altında. Afrika’daki popülasyon az çok büyüdüyse de Dünya Doğayı Koruma Birliği’ne (IUCN) göre doğal ortamında yaşayan sadece 5 bin 630 gergedan var. Gergedanların görme yetileri çok zayıf olsa da koku alma yetileri hayli güçlü. Siyah gergedanların sırtında genelde bir sığır kuşu oturur ve özellikle de kenelerle beslenir. Gergedana bir insan yaklaştığında kuşlar genelde öterler. Gergedan da böyle durumlarda insan kokusunun en az olduğu yere yönelir. Kırmızı gagalı sığır kuşu, Doğu Afrika’da konuşulan Kisuaheli dilinde “Askari wa Kifaru” olarak isimlendirilir. “Askari wa Kifaru” “Gergedanların bekçisi” anlamına gelir. “Bu da insanların kuşun koruyucu özelliğini uzun bir süredir bildiklerini kanıtlıyor” diyen araştırmacılar yaptıkları gözlemlerini Current Biology dergisinde yayımladılar. 10 MADDEDE DİJİTAL KÜLTÜR MÜSEBBİBİ: MAYOZ BÖLÜNME Oxpeckers Hlep Rhinos Evade Humans, Current Biology TANOL TÜRKOĞLU EN POPÜLER 10 BİLGİSAYAR Galiba Y kromozomu MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ hiçbir zaman ölmeyecek (İşe alımda işverenlerin tercih oranına göre) n İTÜ yüzde 85.4 n Yıldız Teknik Üniv. yüzde 77.3 n Galatasaray Üniv. yüzde 76.9 n Boğaziçi Üniv. yüzde 69.5 n İstanbul Üniv. Cerrahpaşa yüzde 66.8 n Koç Üniv. yüzde 66.4 n Marmara Üniv yüzde 65.4 n Sabancı Üniv. yüzde 61.4 n Yeditepe Üniv. yüzde 58.5 n Gebze Teknik Üniv. yüzde 56 (Meraklısına Not: 11) ODTÜ 12) Ege 13) Dokuz Eylül 18) Bilkent 19) Hacettepe) Kaynak: Kariyer.Net Erkeklerdeki Y kromozomu kadınlardaki X kromozomunun aksine hayli “çelimsiz” bir kromozom. Ayrıca Y kromozomu evrim sürecinde kalıtım bilgilerinin neredeyse yüzde 90’ını yitirdi. X kromozomunun sadece üçte biri kadar olan Y kromozomundaki gen sayısı da beşte bir oranında daha az. Ancak buna rağmen Y kromozomu yine de son derece önemli: Çünkü ancak onun genleri erkeği, “erkek” yapar. Ayrıca bunların dışında etkili kontrol genleri de var. Peki ama Y kromozomundaki küçülme daha ne kadar sürecek? Bir teoriye göre Y kromozomu birkaç milyon yıl içinde tamamen yok olacak. “Y kromozomunun gerçi şimdilik cinsiyetin belirlenmesinde ve sperma üretiminde önemli bir işlevi var, ama söz konusu genler başka bir yere aktarıldığında sonu gelebilir” diye görüşler de var bilim dünyasında. Erkek cinsellik kromozomundan diğer kromozomlara gen transferi yaklaşık 165 milyon yıldır yürürlükte. Bu tür transfer sayesinde gen kaybı son birkaç milyon yıl içinde yavaşladı ama araştırmacılar bu gen transferi temposunun geçmişte sık sık oynadığını ve kısmen hızlandığını biliyorlar. New South Wales Üniversitesi’nden Paul Waters ve Barselona Üniversitesi’nden Aurora Ruiz Herrera farklı bir tez geliştirdiler. Araştırmacılar Y kromozomunun hücre biyolojisinin temel süreçleriyle sıkı sıkıya ilişkili olabileceğini söylüyorlar: Yani mayoz bölünme ile. SUSTURUCU GENİ: ZFY Bir mayoz bölünmenin başarılı olabilmesi için belirli bir zaman aralığında hem X hem de Y kromozomlarının susturulması gerekiyor. İşte Y kromozomundaki genler bu süreci düzenliyor. Y kromozomunda bu bulunan ve susturma sürecini düzenleyen bu genlere ZFY genleri deniyor. Bu genleri taşıması sayesinde Y kromozomu kendi neslinin tükenmesini de önlemiş oluyor.