Katalog

8 21 TEMMUZ 2020 SALI DİZİ Bülent Ecevit, CHP Genel Başkanı seçildi. 1973 seçimleri zaferle sonuçlandı İktidara yürüyüş kurultayı 30 HAZİRAN 1972 Ecevit’in genel başkan seçilişinden 1.5 ay sonra, 30 Haziran 1972’de toplanan CHP kurultayı, artık bir iktidara yürüyüş kurultayıydı. Ecevit konuşmasında, parti dürü Erol Tuncer, İstanbul’dan Devlet Planlama Teşkilatı Uzmanı Ali Nejat Ölçen ve Prof. Haluk Ülman, İzmir’den Hacattepe Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Alev Coşkun, Sakarya’dan Harpİş Sendikası Genel Başkanı Kenan Durukan. ve Kurultay 2 ALEV COŞKUN 14 Ekim 1973 genel seçimleri, CHP’nin yeni bir kişiliğe kavuştuğunu gösteriyordu. Seçimler CHP için büyük bir zafer olmuştu ve CHP ilk kez halkın oylarıyla iktidara geliyordu. 1950’den bu yana 23 yılda ilk kez birinci parti olmuştu. Genel seçimlerden hemen sonra 9 Aralık 1973’te yerel seçimler yapıldı. CHP İstanbul, İzmir, Ankara kentlerini kazandı. Yüksek oyun nedenleri arasında CHP’nin sol bir parti niteliğine bürünmüş, halktan yana program ortaya koymuş olması yatıyordu. içinde tüm tartışmaların demok CHP milletvekillerinin yüz ratik yollarla son bulduğunu ve de 67’si değişmiş, yaş ortalaması halkın oyu ile engellerin aşılaca düşerek gençleşme sağlanmıştı. ğını söylüyordu. 14 Ekim 1973 günü yapılan ge Ertesi gün İnönü kürsüye çıktı. nel seçimler, CHP’nin yeni bir ki CHP’nin karşıtları ve CHP için şiliğe kavuştuğunu gösteriyordu. de İnönü’den güç alan kesimler Seçimler CHP için büyük bir za İnönü’nün konuşmasından bü fer olmuştu ve CHP ilk kez hal yük umutlara kapıldılar. kın oylarıyla iktidara geliyordu. İnönü, konuşmasında 1950’den bu yana 23 yılda ilk “CHP’nin yeni Genel Başkanı’na kez yüzde 33 oyla birinci par başarılı olması için elbirliğiy ti seçildi. 1973 seçimlerinde le yardım etmemiz gerekir. Ge CHP’nin sandalye sayısı 185 ol nel Başkan bir güven havası ya muştu. ratmak için bütün nitelikleri taşı yerel maktadır” dedi. Çatışma bekleyenlerin umutla seçimler rı söndü. Bu kurultayda, Bülent Ecevit 1085 delegeden 1032’sinin oyunu alarak yeniden CHP Genel Başkanlığı’na seçildi. ECEVİT GENEL BAŞKAN Atatürk’ün kurduğu ve genel başkanlığını yaptığı daha sonra, Cumhuriyetin kuruluşunda ikinci imza sahibi İnönü’nün yürüttüğü genel başkanlığa, üçüncü olarak Bülent Ecevit seçiliyordu. Ecevit, konuşmasının giriş kısmı şöyledir: Genel seçimlerden hemen sonra 9 Aralık 1973’te yerel seçimler yapıldı. CHP İstanbul, İzmir, Ankara kentlerini kazandı. CHP oy oranını da arttırmıştı. İl genel meclisi seçimlerinde yüzde 4.1’lik artışla oy oranını yüzde 37.4’e çıkarmıştı. Belediye başkanlıkları seçiminde yüzde 39,6, belediye meclisi üyelikleri seçimlerindeyse yüzde 41,9 oranında oy sağlamıştı. Başarının nedenleri CHP’de genel başkan seçiminin yapıldığı 6. Olağanüstü Kurultay sonrası tek aday olarak katılan Bülent Ecevit (eli havada), CHP Genel Başkanı olarak partilileri selamlarken... l AA 15 Ekim 1973 DEmokratik Sol Düşünce Forumu “Bugün Cumhuriyet Halk Partisi’ne genel başkan seçtiğiniz insan Cumhuriyetten sonra doğmuştur; siyasal kişiliğini, çok partili demokratik rejime geçtikten sonra, CHP içinde oluşturmuştur. CHP ömrünün ellinci yılına yaklaşırken, kendi yetiştirdiği birini kendine genel başkan seçmiş olmaktadır.” Genel Başkan Ecevit, daha sonra “demokratik sol” olarak nitelediği yeni sol anlayışının sınırlarını bir kez daha çiziyor, “halk egemenliği”nden söz ederek şöyle devam ediyordu: “Bir devrimci yol ilk kez halkın bilincinde biçimleniyor; bir yeni dünya ilk kez halkın, halkla bütünleşen bir örgütün düşüncesinde oluşuyor; kendi gücünü, kendi egemenliğini, kendi özlediği dünyayı görüyor, halkımız CHP’nin izlediği yoldadır...” Yeni Genel Başkan CHP’de ve Türkiye’de yeni bir dönemin başladığını ilan ediyordu. Ertesi gün gazetelerde şu başlık görünüyordu: “Şef partisinden Halk Partisi’ne...” 1973 ve 1977 Seçimleri 1973 seçim bildirgesi, CHP’nin halka dönük önerilerini ortaya koyuyordu. 2 Eylül 1973 günü bütün Türkiye’de, bütün illerde önseçim yapıldı. CHP Genel Merkezi’ne milletvekilleri listelerinde bütün Türkiye için sadece on kişilik bir kontenjan verilmişti. Bunlar da teknokrat ve akademisyen ağırlıklıydı. Bir örnek olay olduğu için 1973 seçimlerinde CHP’den kontenjan ola Bu yüksek oy oranının nedenleri şöyledir: 1. CHP sol bir parti niteliğine bürünmüş, halktan yana program ortaya koymuştu. 2. CHP Genel Merkezden tabana kadar tutarlı bir parti olma niteliği gösteriyordu. 3. CHP’de gerek milletvekilliği, gerekse belediye başkanlığı, il genel meclisi ve belediye meclisi seçimleri için önseçim yapılmıştı. Önseçim partiye kişilik kazandırmış ve tüm parti örgütünü seçimleri kazanma yönünde ateşlemişti. Seçimlerde en yüksek oyu almasına karşın CHP’nin milletvekili sayısı 185’te kalmıştı. Yüzde 29.8 oy alan Adalet Partisi 149, yüzde 11.8 oy alan Milli Selamet Partisi 47 sandalye kazanmıştı. Sonunda Ecevit’in başbakanlığında CHP+MSP hükümeti kuruldu. KIBRIS BAŞARISI Ecevit, bu koalisyonu kurarken böylesi bir uzlaşmanın ve koalisyon ortaklığının “dindarlıkla laikliğin, özellikle ekonomik alanda işbirliğinin çeliştiği yolundaki tarihsel yanılgının giderileceğini” ileriye sürmüştü. Bu hükümet ancak 7.5 ay sürmesine karşın, Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başararak tarihe geçti. MSP’nin kendi seçmenini memnun etmek için zaman zaman hükümet protokolünü bozucu hareketlere girmesi, bu koalisyonun uzun süre yaşamasını engelledi. Koalisyonun çökmesi üzerine ilk kez milliyetçi cephe hükümeti kuruldu. Koalisyonun sona ermesinden sonra 14 Aralık 1974’te 22. Kurultay toplanmıştır. Ancak bu arada tüzük kurultayı ve Demokratik Sol Düşünce Forumu da yapılmıştı. Bu toplantılarda CHP’nin yeni programının “Marksizmden kaynaklanmadığını” göstermek açısından “sosyal demokrasi” yerine “demokratik sol” deyimi kullanılması öngörülmüştür. Bülent Ecevit, “solun halkla olan yabancılığının giderilmesi ve sol düşünceyle demokrasinin bağdaştırılması yolunda en ciddi çabaların CHP’de başladığını” belirtiyordu. Ecevit, halktan kopuk aydınların “demokratik sol” düşünce sistemi ile halkla bütünleştiğini söylüyor, bunun çok önemli bir atılım olduğunu da vurguluyordu. Demokratik Sol Düşünce Forumları, CHP’nin programının somutlaşmasında etkin düşünsel toplantılar olmuştu. 22. Kurultay ve Düşüncelerin Yalınlaşması CHP’nin 1973 seçimlerinden başarı ile çıkması 1974’teki 7 aylık hükümet deneyimleri, parti içinde yeni tartışmalara da neden olmuştu. 22. Kurultay yaklaşırken özellikle CHP Meclis Grubu’nda çeşitli gruplar oluşmaya başlamıştı. Bu şartlar altında toplanan CHP Kurultayı’nda Ecevit devletçilik, özel sektör ve halkın etkinliği üzerinde durarak bu konulara açıklık getirdi. DEMOKRATİK SOL Ecevit şöyle diyordu: “CHP’nin demokratik sol tutumu, özgürlüklere, demokrasiye ağırlık veren bir sol anlayıştır. Klasik özgürlükçü demokrasiden bir bakıma daha ileri bir aşamadır. CHP kurultaylarında oy kullanan kadınların çokluğu dikkat çekiyor. Bizim amacımız halkın iktidar olmasıdır. Amacımız tüm üretim araçlarının kamulaştırılması değildir. Tüm üretim araçlarının devletleştirildiği ülkelerde, özgürlükçü demokrasi gerçekleşemedi. O ülkelerde halk iktidarı değil, halkın üstünde bürokratlar iktidarı oluşabildi. Bizim demokratik sol anlayışımız, ekonomik güçle siyasal gücün ayrılmazlığı noktasından hareket eder. Ekonomik güç devlette yoğunlaşmışsa, siyasal güç de devlette yoğunlaşır. Ekonomik güç özel sektörde yoğunlaşmışsa, siyasal güç de özel sektörde yoğunlaşır. Biz elbette özel sektöre de hak tanırız, devlete de ekonomiye ve topluma yön verebilmesi için gerekli hakları ve yetkileri tanırız. Fakat hepsinin üzerinde halk olmalıdır, hepsi halkın gözetiminde ve denetiminde olmalıdır. Kısacası, iktidarda halk olmalıdır. Bu da, ancak halkın en büyük, en etkin ekonomik güç durumuna gelmesiyle gerçekleşebilir. Biz onu sağlamaya çalışıyoruz. Onun için halk sektörünü gerçekleştirmeye uğraşıyoruz...” Demokratik sol, amaçta olduğu kadar araçlarda ve yöntemde de demokratiktir. Bizim benimsediğimiz anlamda demokratik solculuk, tepeden inme değil, temelden yükselme solculuktur. Halka rağmen solculuk değil, halk solculuğudur. Onun içindir ki, ötedenberi söylediğim gibi, bizim solculuğumuzun sınırını halk çizer ve çizecektir.” ÇARŞAF LİSTE Kurultayda çarşaf liste ile seçimlere girildi ve sonunda Ecevit’in listesi büyük bir çoğunlukla seçimi kazandı. Seçilen parti meclisi Orhan Eyüboğlu’nu genel sekreterliğe seçti. Genel sekreter yardımcılıklarına Mustafa Üstündağ ve Deniz Baykal, genel basın sözcülüğüne de Alev Coşkun seçildiler. Parti meclisinin oylarıyla seçilen bu Merkez Yönetim Kurulu şu isimlerden oluşuyordu: Mustafa Üstündağ, Deniz Baykal, Alev Coşkun, Erol Tuncer, Vamık Tekin, Ali Topuz, Kasım Parlar, Erol Çevikçe, Bahir Ersoy, Haluk Ülman, Tankut Akalın, Mehmet Aslantürk, Kemal Önder, Adil Ali Cinel. rak gösterilen kişilere bakalım. Adana’dan Devlet Planlama Teşkilatı Şu Hükümet ancak 7.5 ay sürmesine karşın, Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başararak tarihe geçti. Ara Seçimler be Müdürü Erol Çevik çe, Ankara’dan Maliye Bakanlığı üst dü 12 Ekim1975’te 27 il delege ve binlerce izleyici Atatürk Spor de ya Salonu’nu doldurmuştu. zey bürokratı Cahit pılan milletvekilliği ara seçimlerinde Bu kurultayda genel sekreterlik için Kayra, Basın İlan Ku CHP’nin oyu yüzde 43.3’e yükseldi. CHP Baykal, Turan Güneş ve Orhan Eyüboğ rumu Genel Müdürü, iktidar yolunda ilerliyordu. lu yarıştılar. Kurultayda, Ecevit 1324 oy yazar Sabahattin Selek Balıkesir’den Türkiye Gazeteciler Sendikası Genel Başkanı Sadullah Usumi, Bursa’dan Moskova Büyükelçisi Hasan Esat Işık, Gümüşhane’den Ecevit 23. kurultay 23. Kurultay, 27 Kasım 1976’da yapıldı. 1200 il delegesi, 250 milletvekili ve senatör, 55 parti meclisi ve yüksek disiplin kurulu üyesi, 30 merkez gençlik ve kadın kolu temsilcisi olmak üzere 1535 alarak yeniden genel başkan seçildi. Parti meclisi seçiminde de Turan Güneş 893 oyla en yüksek oyu aldı ve Baykal’ın listesi ise 658 oyda kaldı. Eyüboğlu genel sekreterliğe, Ali Topuz, Hasan Esat Işık, Mustafa Üstündağ ve İsmail Hakkı Birler genel sekreter yardımcılıklarına getirildiler. İmar ve İskân Bakanlığı afet İşleri Genel Mü YARIN: 12 EYLÜL ASKERİ DARBESİ, 1989 RÜZGÂRI, SON ZAFER