Katalog

DIŞ HABERLER EDİTÖR: BETÜL BERİŞE TASARIM: BAHADIR AKTAŞ dishab@cumhuriyet.com.tr 74 ŞUBAT 2020 SALI İDLIB ATEŞ HATTISuriye ordusunun Serakib’de düzenlediği saldırıda yedi asker, bir sivil şehit oldu... AnkaraMoskova hattında Suriye’nin cihatçı militanların etkinliğini sürdürdüğü tek vilayeti olan İdlib ekseninde yaşanan gerilimde tansiyon yükselirken dün bölgeden şehit haberleri geldi. Türkiye’nin İdlib’deki 12 gözlem noktasından birinin bulunduğu ve TSK’nin artan çatışmalar üzerine cumartesi gününden bu yana takviye güç gönderdiği Serakib’e Suriye ordusunun düzenlediği saldırıda 7 asker ve bir sivil personel şehit oldu, 13 asker de yaralandı. Milli Savunma Bakanlığı’ndan “meşru müdafaa hakkının en sert şekilde kullanılacağı” açıklaması yapıldı. Ankara’dan yalanlama Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Ukrayna ziyareti öncesinde yaptığı basın açıklamasında, saldırıya karşılık verildiğini, misillemede ayrıca F16’ların da kullanıldığını söyledi. Rusya Savunma Bakanlığı’ndan ise Türk savaş uçaklarının Suriye sınırını ihlal etmediği ve Şam güçlerine yönelik herhangi bir saldırıyı tespit etmedikleri çıkışı geldi. Ayrıca Moskova’nın açıklamasında, Şam güçlerinin saldırısına ilişkin “Türk birlikleri Rusya tarafına bilgi vermeden İdlib’deki gerilimi azaltma bölgesinde hareket ettiler ve Suriye hükümet güçlerinin Serakib yerleşim biriminin batısındaki teröristlere yönelik saldırısının hedefi oldu” ifadesi yer aldı. Ankara cephesi ise Moskova’nın bu çıkışını yalanladı. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Dün (önceki gün) saat 16.13 ve teyiden saat 22.27’de ilgili arkadaşlarımız Rusya tarafındaki ilgili personele bilgi verdi. Bu iletişim ve bilgilendirmelere, tüm bu önlemlere rağmen rejim tarafından gece saat 01.13’te unsurlarımıza karşı ateş açılmıştır” açıklaması yaptı. AKP Söz Rusya, “TSK’nin kendilerine bilgi verilmeden İdlib’deki gerilimi azaltma bölgesinde hareket ettiğini, Suriye güçlerinin teröristleri hedef aldığını” savundu. Ankara ise “haberleri vardı” dedi. TSK önceki gün bölgeye ek sevkıyat yapmıştı. YİNE ÖLÜM... Halep çevresinde dün bir aracı hedef alan hava saldırısı sonucu aralarında çocukların da bulunduğu 9 sivil yaşamını yitirdi. Muhaliflere yakın İnsan Hakları Gözlemevi, aracın İdlib’de etkinliğini sürdüren cihatçı örgüt HTŞ ile Rusya destekli Suriye ordusu arasındaki çatışmalardan kaçan bir aileye ait olduğunu duyurdu. Savaş uçağının hangi ülkeye ait olduğu ise belirtilmedi. Kimi kaynak Rusya destekli Suriye ordusunu işaret etti. cüsü Ömer Çelik ise “Türkiye Rusya’ya düzenli, anlık bilgi vermektedir. Bu son olayda da bilgi verilmiştir. Bilgi verilmediğinin söylenmesi doğru değildir. Yürürlükteki mekanizmalar çalıştırılmıştır” diye konuştu. Çelik, CNN Türk’e verdiği demeçte de “Rejim unsurları artık bölgede bizim için bir hedeftir” dedi. ‘4 Rus istihbaratçı öldü’ Gözler İdlib’deki çatışmalardayken Suriye güçlerinin kontrolündeki Halep’te dün en az dört Rus Federal Güvenlik Servisi (FSB) üyesinin öldüğü iddiası gündeme yansıdı. Moscow Times’ın haberinde, Rus subayların araçlarının Halep’in kuzeyinde mayına çarptığı ve yaralı haldeyken cihatçı militanlar tarafından öldürüldükleri savunuldu. Halep’in batısındaki şiddetli çatışmalarda da bir Rus generalin öldüğü ileri sürüldü. Suriye basınına yansıyan haberlerde ise Rusya’nın kullandığı Hmeymim hava üssü yakınlarında 2 İHA’nın üsteki savunma sistemleri tarafından düşürüldüğü belirtildi. Öte yandan Astana sürecinin Rusya ve Türkiye ile birlikte garantörü İran’ın Şam yanlısı tutumu sürdü. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abbas Musevi, “Suriye ordusu, teröristlerin işgal ettiği topraklarını kurtarma, egemenliklerini tehdit eden etkenler karşısında operasyon yapma hakkına sahiptir. Diğer ülkeler de Suriye’nin talebine saygı duymalı” dedi. ÇAVUŞOĞLU ILE LAVROV GÖRÜŞTÜ Rusya ve Türkiye’nin Astana uzlaşısı çerçevesinde “gerilimi azaltma bölgesi” ilan ettiği İdlib’de yaşanan bu son çatışmayla beraber gözler, son yıllarda Suriye ekseninde diplomatik yakınlaşma içerisinde olan AnkaraMoskova hattında. Erdoğan’ın, geçen haftalarda “Astana masasını dağıtmakla” suçladığı Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le İdlib’deki gerilim konusunda temasa geçip geçmeyeceği merak konusu. Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov dün yaptığı açıklamada, Rusya ve Türkiye ordularının Suriye konusunda sürekli iletişim halinde olduğunu söylerken Erdoğan ve Putin’in İdlib’deki gelişmelerin ardından telefon görüşmesi yapmadığını ancak bunun hızlı şekilde organize edilebileceğini belirtti. Ardından Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun da Rus mevkidaşı Sergey Lavrov’la görüştüğü bildirildi. Rus İnterfax ajansı, Lavrov ve Çavuşoğlu’nun İdlib’deki durumun çözümüne ilişkin taraflar arasındaki anlaşmalara uyulması gerektiğine vurgu yaptıklarını duyurdu. ‘Kopuş’ anı geldi mi? Suriye ordu birliklerinin İdlib’de Türk askerlerine yönelik saldırısı Ankara ile Moskova’yı ister istemez karşı karşıya getirdi. 7 Türk askeri ve bir sivil çalışanın şehit olduğu saldırının ardından iki ülke arasında, polemik de içeren mesajlar gidip gelmeye başladı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Rusya’ya, “Muhatabımız Suriye rejimi, önümüzü kesmeyin” diye seslendi. Rusya Savunma Bakanlığı ise karşı açıklamasında, saldırıya uğraCENK yan Türk konvoyunun ilerBAŞLAMIŞ leyişi hakkında Moskova’ya önceden bilgi verilmediğini bildirdi. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov da Rus ve Türk ordularının İdlib’deki gelişmelerle ilgili olarak sürekli iletişim halinde bulunduğunu açıkladı. Suriye ordu birliklerinin denetimi ele geçiremediği son büyük yerleşim bölgesi olan İdlib’le bağlantılı gelişmelerin er ya da geç Türkiye ile Rusya’yı karşı karşıya getireceği tahmin ediliyordu. İki ülke arasında 17 Eylül 2018 tarihinde imzalanan “İdlib Mutabakatı” kısa süreli ve çok kesin bir takvim içermesine rağmen bir türlü hayata geçirilemedi. Suriye yönetimine muhalif silahlı gruplar içindeki radikal ve ılımlı unsurların ayrıştırılması sürecinin uzaması iki başkent arasında polemik yarattı. Zaman zaman Türkiye de, Rusya da birbirlerini mutabakata uymamakla suçlayan açıklamalar yaptı. Tüm bu gelişmeleri anlamlandırabilmek için İdlib özelinden çıkıp Suriye’ye, hatta daha genel anlamda TürkRus ilişkilerinin son yıllarda izlediği rotaya bakmak gerekiyor. Taktiksel işbirliği... İlişkilerde dönüm noktası, 24 Kasım 2015’te bir Rus uçağının hava sahasını ihlal ettiği gerekçesiyle Türk jetleri tarafından düşürülmesi oldu. Dokuz aylık kriz döneminin ardından uzlaşma sağlandı sağlanmasına ama aradan geçen sürede Suriye’de dengeler çok değişmiş, ipler büyük ölçüde Rusların eline geçmişti. 24 Kasım’a kadar karşı cephelerde yer alan Rusya ile Türkiye koşulların zorlaması nedeniyle işbirliği yapmaya başladı. Çünkü iki ülke de Suriye’de birbirlerine rağmen hedefe varamayacaklarını biliyor, çıkarların görüş ayrılıklarına ve hırslara ağır basması gerektiğini anlıyordu. Kısacası, Türkiye ile Rusya’nın Suriye’deki işbirliği taktiksel nedenlere dayanıyordu ve bir gün bitmesi kaçınılmaz görünüyordu. İdlib’de yaşanan son olaydan sonra ister istemez şu soru gündeme geliyor: TürkRus ilişkilerinde kopuş başladı mı? Türk askerlerine yönelik saldırının ardından yapılan nispeten ölçülü kabul edilebilecek açıklamalara bakıldığında iki ülkenin işbirliği sürecine henüz noktayı koymaya hazır olmadığı sonucunu çıkarmak mümkün görünüyor. İdlib’de çatışmaların artmasıyla binlerce sivilin rotası Türkiye sınırı. Önceki gün onlarca Suriyeli sınır kapısının açılması talebiyle gösteri düzenledi. Göz göre göre... Suriye krizinde ABD ve Rusya ile ayrı uzlaşılara giren Türkiye için sınırı başındaki İdlib uzun süredir kördüğüm... RusyaİranTürkiye’nin 2017’de Astana süreciyle “çatışmasızlık bölgeleri” uzlaşısının alanlarından olan İdlib için, yaklaşık bir yıl sonra MoskovaAnkara hattında “silahsız bölge” oluşturulma sını içeren Soçi mutabakatı’na varılmıştı. Türkiye’nin Rusya’ya, bölgedeki Muhalif unsurlara silah bıraktırılması sorumluluğu gibi zorlu bir taahhütte bulunMINE ması ise ilk günden tartışmalaESEN rın merkezindeydi. Soçi uzlaşısında Ankara’nın hedefi; İdlib’e yönelik Suriye ordusunun operasyonlarının, alanda ilerlemesinin ve bölgedeki ateşle birlikte sivil kayıpların, yoğun göçün önüne geçmekti. Ayrıca uzlaşı Halep’i Şam’a bağlayan kritik önemdeki M5 ve doğubatı eksenli M4 karayollarının açılmasını da kapsıyordu. Ancak süreç beklenildiği gibi çıkmazlarla dolu oldu. Rusya destekli Suriye ordusu, ülkede cihatçıların etkinliğindeki son büyük alan olarak görülen İdlib’e yönelik kuşatmasını yoğunlaştırdı. Terör örgütü Nusra bağlantılı HTŞ’nin geniş oranda etkinliğindeki bölgede, muhalif ÖSO bağlantılı grupları destekleyen Türkiye, silahsızlandırılmış bölge vaadini tam yerine getiremedi. Muhalif grupların parçalı, bölünmüş yapısı, İdlib’in adeta kimin eli kimin cebinde misali Körfez’in Sünni ülkelerinden Şii İran ve müttefiklerine, ABD’ye uzanan vekil sahası haline gelmesi de bunda etken. Tıpkı ŞamMoskova ile Ankara arasında “ılımlı muhaliflerin” kim olduğuna yönelik uzlaşının sağlanamaması gibi... TSK’nin bölgedeki kimi gözlem noktası Suriye ordusunun kuşatması, hatta zaman zaman ateşi altında kaldı. Gerilimin yükseldiği zamanlarda ise tansiyon Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Putin’in bizzat devreye girmeleriyle düşürülmeye çalışıldı. Son haftalarda İdlib’de Rusya’nın hava desteğiyle Suriye ordusunun ilerleyişi hızlanmış durumda. Suriye ordusu cihatçı terör yapılanmalarını hedef aldığını savunurken bölgeden sivil kayıp haberleri artıyor. TSK gözlem noktalarının olduğu alanlara yönelik baskının artması, sınıra doğru göç akınıyla birlikte Erdoğan’dan “Rusya ne yazık ki Astana ve Soçi’ye sadık değil” çıkışı yükseldi. İlginçtir ki bunu geçen hafta ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey’in Rusya ve Suriye ordusunun İdlib’deki operasyonlarına tepki göstererek “Türkiye sınırına doğru 700 bin kişi harekete geçti, bu uluslararası kriz yaratır” açıklaması izledi. Ardından ise Erdoğan’ın Rusya’ya “tarafını seç, aksi halde sahada operasyon başlatırız” mesajı geldi. Tüm bu gerilim sırasında geçen hafta sosyal medyada kimi hesaplardan muhalif bağlantılı güçler olduğu savunulan silahlı kişilerin Rusya bayraklarını yere attıkları iddia edilen görüntüler paylaşıldı. Suriye’den Libya’ya uzanan çekişme... Gelinen noktada Şam’ın TSK’yi ilk olarak İdlib’den, ardından da Afrin, Bab, Cerablus’u da kapsayan Fırat Kalkanı, Zeytin Dalı, Barış Pınarı harekâtları bölgelerinden çıkarılmasını istediği sır değil. Ancak tek başına bunu yapabilecek bir güce sahip olmadığı malum. Sahada ve uluslararası alanda en büyük iki desteği ise başta Moskova, ardından da Tahran. MoskovaAnkara hattında Suriye gibi Libya krizinde de farklı tutumlar dikkat çekiyor. Özellikle Suriye’deki kimi muhalif gü Astana sürecinin garantör ülkeleri arasındaki çatlaklar büyüyor. cün Libya’ya giderek Rusya destekli Hafter güçlerine karşı savaştığı haberlerinin Moskova’da hoşnutsuzluk yarattığı gündeme geliyor. Ankara’nın da BM destekli Trablus hükümetine karşı “Rus paralı askerlerin savaştığı” tepkisi gibi... Diğer yandan ise ülke içinde ciddi ekonomik zorluklarla boğuşan Moskova, yaklaşık 9 yıllık savaşta askerisiyasiekonomik büyük yatırım yaptığı Suriye’de, artık işleri lehine sonuçlanacak bir şekilde yoluna koyma peşinde. Bu çerçevede M4, M5 hattının açılmasını, ekonomik işleyişin biraz olsun düzelmesini hedefliyor. Şam politikasında zıt kutuptaki AnkaraMoskova krizinde Astana madalyonunun bir tarafı da kuşkusuz Tahran’ın rolü. ABD’nin baskıyı artırdığı İran, Irak’ta WashingtonSünni Körfez hattı ile kapışmasını sürdürürken Suriye’deki etkinliğini yitirmeme çabasında. İsrail, Moskova’ya İran’ın gücünü kırma yönünde çağrı yaparken TahranŞam hattı işbirliği hız kesmiyor. Sahada İran destekli Şii milislerin varlığı, İdlib çevresinde de Suriye ordusuyla hareket ettikleri pek çok kez gündeme yansımıştı. ABD’nin ‘çıkmama’ stratejisi... ABD’ye gelirsek... Türkiye’nin tüm çağrılarına karşın terör örgütü YPG’ye verdiği desteği kesmeme tutumunu devam ettiren Washington’ın ara ara İdlib üzerinden Rusya ve İran’a diş gösterdiği biliniyor. Bu noktada da Ankara çoğu kez Rusya’ya ABD’yi, ABD’yi Rusya’ya karşı koz göstererek sahada etkinliğini koruma hamlesine girişiyor. Türkiye, Suriye krizine ilişkin uluslararası tüm platformlarda ülkenin egemenliği, bütünlüğü vurgusu yapıyor. Ama ABD’nin YPG’li ittifakla, petrol havzalarında konuşlanmasının devam ettiği, bölünmüş bir Suriye’den yana olduğu gözleniyor. Ankara uluslararası siyasette İdlib kartını uzun süredir manevra alanı olarak kullanıyor. Şimdi ise 12 gözlem noktasıyla ciddi bir askeri konuşlanmanın olduğu bölge, ateş hattının merkezi. Suriye ordusu ile TSK’nin karşı karşıya gelme riski acı bir gerçek. Tüm bu kaos arasında ise cihatçı terörist HTŞ militanlarının boşluktan yararlanma tehlikesi artıyor. Borrell Zarif Tahran’a ilk ziyaret Avrupa Birliği (AB) Dış Politika Yüksek Temsilcisi Joseph Borrell, kasım ayında göreve gelmesinin ardından İran’a ilk ziyaretini dün yaptı. İki günlük temaslarında Borrell’ın, ABD’nin İran Devrim Muhafızları Komutanı Kasım Süleymani suikastı sonrası Tahran’ın nükleer anlaşmadaki yükümlülüklerine uymayacağını açıklamasıyla yükselen gerilimi düşürme yönünde çalışmalar yapacağı kaydedildi. Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile görüşen Borrell’ın, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile de bir araya geleceği belirtildi. İran Dışişleri Sözcüsü Abbas Musevi, “Bu ziyaretin AB’nin İran’ın durumunu anlamasına yardımcı olacağını, birliği iyi niyet adımları çerçevesinde ciddi atımlar atmaya sevk edeceğini umduklarını” söyledi. İstifa çağrısına hapis!.. Öte yandan AA’nın İran İnsan Hakları Aktivistleri Ajansı’na (HRANA) dayandırdığı haberine göre, yazdıkları mektupla ülkenin dini lideri Ali Hamaney’in istifasını isteyen aktivistlerin yargılandığı davada 14 kişiden sekizine toplam 72 yıl hapis ve sürgün cezası verildi. Aktivistler, “Devrim kurucuları ve ülke liderine hakaret, yabancı basınla işbirliği, yasadışı toplantı düzenlemek” ile suçlanıyor. ‘Füze olduğu biliniyordu’ Ukrayna, İranlı yetkililerin 176 kişiye mezar olan, günler sonra “yanlışlıkla düşürüldüğünü” açıkladığı Kiev uçağının füzeler tarafından vurulduğunu en başından beri bildiğini öne sürdü. Kiev hükümeti, bu iddiayı 1+1 adlı kanalda yayımlanan Farsça ses kaydında kule ile başka bir uçağın pilotu arasındaki diyaloğa dayandırdı. Buna göre pilot “Bir seri ışık görüyorum sanki... Evet, bir füze bu. Bir şeyler mi oluyor?” diye soruyor. Kulenin “Işık neye benziyor” sorusuna pilot “Füzenin ışığı” yanıtını veriyor. Bu konuşmanın arkasından kule Ukrayna uçağı ile irtibat kurmaya çalışıyor ama ulaşamıyor. İran, bilgilerin, uçak kazasını araştırmak için oluşturulan ortak heyetin Ukraynalı görevlileri tarafından basına sızdırıldığını öne sürdü, Kiev ile bilgi paylaşımının durdurulduğunu açıkladı. Gazetecilerden brifinge boykot İngiltere'de gazeteciler, Başbakan Bo ris Johnson'ın ileti şim danışmanı Lee Cain'in bazı meslek taşlarının Başbakan Johnson lık'taki basın bilgilendirme toplantısı na katılmasını yasaklamasına tep ki gösterdi. Gazeteciler, toplantı yı boykot etti. İngiliz basınına yan sıyan haberlere göre, Cain'in "ya sakladığı" gazeteciler arasında Mirror, Huffington Post, Politics Home ve Independent'ın muhabir leri de vardı. Brifingin başında ga zeteciler ikiye ayrıldı ve “yasak lı” kişilerden Başbakanlığı terk et meleri istendi. Buna tepki göste ren aralarında BBC'nin de yer al dığı diğer gazeteciler ise brifin ge katılmama kararı aldı. Brifing de gazeteciler, Johnson'ın Avru pa Birliği'yle Kanada'yla imzalana na benzer bir serbest ticaret an laşmasını nasıl müzakere edeceği konusunda bilgilendirilecekti. Libya için yeni deneme Libya krizine çözüm amacıyla 5+5 formatındaki askeri komite toplantılarının dün Cenevre’de başladığı duyuruldu. Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi’nden yapılan açıklamada, iç savaşa çözüm amacıyla ortak askeri komitenin BM himayesinde toplandığı belirtildi. Açıklamada, 5 üyenin Türkiye’nin desteklediği, Trablus merkezli Ulusal Uzlaşı Hükümeti tarafından, diğer 5 üyenin de Libya’nın doğusundaki Tobruk merkezli Hafter cephesine bağlı Libya Ulusal Ordusu tarafından belirlendiği kaydedildi.