Katalog

EkonoMi DOLAR avro sterlin FAİZ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY BORSA 11 29 ŞUBAT 2020 CUMARTESİ ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 6.2290 5.4 kuruş 6.8340 6.7 kuruş 8.0210 5.2 kuruş 12.41 0.42 puan 105.994 4.424 puan 2.195.55 14.18 lira 326.23 2.01 lira Suriye’de TSK’ye yönelik hava saldırısı sonrası daha da artan jeopolitik gerilim TL’yi vurdu Piyasalar yangın yeri Dolar/ TL, dün Eylül 2018’den beri en yüksek değerini, 6.2560 lirayla test etti. Borsa İstanbul açılışta yüzde 10, gün sonunda yüzde 4.01 düştü. Suriye İdlib’de Türk Silahlı Kuvvetleri’ne yönelik hava saldırısı sonrası çok sayıda şehit verilmesi, bölgesel jeopolitik endişeleri artırırken, TL’nin de değer kaybetmesine yol açtı. Dolar/TL dün gün içinde 6.2560’a kadar çıkarak Eylül 2018’den beri en yüksek gün içi seviyeyi test etti. Günü ise, 6.19606.2560 arasında dalgalandıktan sonra 6.2426 liradan tamamladı. Bankacılar yerleşiklere ait döviz birikimlerinin uzun bir aradan sonra dün bir miktar kâr amaçlı TL’ye geçiş gördüklerini ancak bunun sınırlı olduğunu belirtti. Avro da serbest piyasada 6.91 lirayı gördü. Gram altın ise 326 liraya indi. SPK hamle yaptı TD Securities gelişmekte olan ülke piyasaları stratejisi başkanı Cristian Maggio TL’deki sınırlı düşüşe işaret ederek “Kuşkusuz kamu bankalarının TL’yi kontrol altında tutmak için büyük ölçekli tedbirler devreye almaları oldukça muhtemel. Bankaların desteği olmasaydı tepki daha sert olurdu” dedi. Borsa İstanbul (BİST), dün sabah yüzde 10 düşüşle 99 bin 332 puanda açıldıktan sonra, Sermaye Piyasaları Kurulu’nun (SPK) getirdiği açığa satış yasağının da etkisiyle gün içinde kayıplarının önemli bir kısmını geri aldı. Bu karar sonrası 104 bin 939107 bin 688 puan arasında dalgalanan BİST 100, günü yüzde 4.01 kayıpla tamamladı. Uluslararası piyasalardaki güvenli liman arayışları ve koronavirüs nedeniyle bankacılık, havayolu endekslerinde daha dikkat çekici düşüşler oldu. CDS yükseliyor Öte yandan Türkiye’nin risk primini gösteren kredi iflas takası (CDS) primi, son 20 ayın en iyisi olan 240 puanı gördükten sonra yükselişe geçti ve dün 350’yi aştı. Tahvil getirileri de TL’deki değer kaybını yansıtırken, gösterge 10 yıllık tahvilde dün getiri yüzde 13’ü aşmış durumda. Bu tahvilde ortalama bileşik getiri 2019 Mayıs ayındaki yüzde 21 seviyesinden 10 puan geriledikten sonra yükselişe geçti. l Ekonomi Servisi DOLAR SON 1.5 YILIN ZİRVESİNİ GÖRDÜ (TL) 6.1736 6.2102 6.2501 6.2560 6,.1960 6.2430 6.26 6.24 6.22 6.20 6.18 6.16 6.14 19.01 21.01 01.01 05.01 09.01 13.01 17.01 18.30 27 Şubat 2020 28 Şubat 2020 BORSADA BANKA VE HAVAYOLU ETKİLİ 110.418 110.000 104.939 106.006 107.688 106.155 108.000 106.000 105.994 104.000 102.000 99.332 10.00 10.12 12.14 13.56 14.35 28 Şubat 2020 100.000 16.30 18.10 eBTktoLakS’rdmisPseaiKuykd’linbaekiaknasniıykkknıaaaıprrlyllaaıaırprkrıılan,iaslırdneı. 27 Şubat 2020 İŞ DÜNYASINDAN DİYALOG TALEBİ İdlib’de 33 Türk askerinin şehit olmasından sonra birlik ve beraberlik mesajları yayımlayan iş dünyası, bölgede ateşkesin sağlanabilmesi için diyalog kanalları kurulmasını talep etti. Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği’nden yapılan yazılı açıklamada, “Şehit haberleri hepimizin yüreğini yaktı. Suriye sorununun bu noktaya gelmeden çok taraflı diplomasi anlayışı içerisinde çözülebileceğini ümit etmiştik. Daha büyük acı lar yaşanmadan, bölgede ateşkesi sağlayacak çözümün tekrar diyalog kanalları ile aranmasını temenni ediyoruz” denildi. Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu’ndan yapılan açıklamada, “Unutulmamalıdır ki; bölgenin huzur ve istikrarı sadece ülkemiz için değil AB ve dünya için de huzur ve istikrarın anahtarıdır” diye kaydedildi. İstanbul Sanayi Odası ise “En çok ihtiyaç duyacağımız şey birlik ve beraberlik içinde hareket etmek olacaktır” açıklamasını yaptı. DİSK’in açıklamasında da şu ifadeler yer aldı: “Resmi açıklamalara göre şubat ayı boyunca en az 51 askerimizi İdlib’de yitirdik. Bunu sorgulamanın bile ihanet olarak yaftalandığı bir ortamda, askerleri korumak, bu acıları durdurmak için acil adımlar atılması gerekmektedir. Bugün hepimizin görevi bu ülkenin çocuklarının güven içinde dönüşünü sağlamaktır.” l Ekonomi Servisi 566 dolar fakirleştik Elektronikte birinci Vestel Elektrik ve Elektronik İhracatçıları Birliği’nin (TET) 2019 İhracat Başarı Ödülleri sahiplerini buldu. 2019’da en çok ihracat yapan firma Vestel olurken, bu firmayı Arçelik takip etti. 2019’da 11.5 milyar dolar olan elektrikelektronik sektör ihracatı, Türkiye ihracatının yüzde 6.5’ini oluşturuyor. TET Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Güven Uçkan, “Beyaz eşya sektörümüz 25 milyon adetlik üretimi ile Avrupa’nın bir numaralı üreticisi konumunda. Euromonitor verilerine göre ise, Türkiye dünya üretiminin yarısını gerçekleştiren Çin’in arkasında ikinci konumda bulunuyor” dedi. l Ekonomi Servisi Petrolde arz kısıntısı Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) birçok üyesi, daha önce öngörülenden daha fazla petrol arz kısıntısı yapılmasına sıcak bakıyor. Dört sektör kaynağının verdiği bilgiye göre, Suudi Arabistan’ın da dahil olduğu OPEC üyeleri 2020’nin ikinci çeyreği için petrol arz kesintisinin günlük 1 milyon varil yapılması konusunda anlaşmaya çalışıyor. Daha önce önerilen petrol kesintisi günlük 600 bin varil idi. Financial Times gazetesi, petrol arzında daha fazla kesinti yapılmasıyla ilgili fikirleri ilk haber yapan kuruluş oldu. Ham petrolün varil fiyatı koronavirüs salgınıyla ilgili endişelerden dolayı 50 dolar seviyelerine inmişti. l REUTERS Ayhan Köse Simone Kaslowski Tano Kouame Bu büyüme sürdürülemez Türkiye ve dünya ekonomisinin güncel durumu, dün Dünya Bankası ve TÜSİAD tarafından düzenlenen ve “Ocak 2020 Küresel Ekonomik Beklentiler” raporunun da açıklandığı toplantıda tartışıldı. 2019 büyüme rakamlarını yorumlayan Turkey Data Monitor Ortağı Dr. Murat Üçer, üretkelik artışının zayıfladığı, toplam faktör verimliliğinin sıfır olduğu ortamda büyümenin borçla sağlandığını ifade etti. Daha yüksek büyüme için yine düşük faiz seçeneğiyle hareket edildiğini belirten Üçer, şunlara dikkat çekti: “Son çeyrekteki büyümenin temelinde kredi genişlemesi var. Bütçe açığı yükseldi. Bunlar sürdürülemez. Ancak Ankara farklı bir anlatım peşinde. Kehanetin gerçeğe dönüşmesini bekliyor. Bu model sıkıntı yaratır ve türbülans oluşur. Büyüme için yeni makro ekonomik düzeye ihtiyaç var. Özel sek törü yeniden oyuna çekmeliyiz. Ama bu kesimin borç yapısı için düzenlemeler yapılmalı. Yabancı sermaye çekmeliyiz.” Borçlara dikkat Dünya Bankası Türkiye Direktörü Auguste Tano Kouame de, son yıllarda Türkiye’nin de içinde olduğu gelişmekte olan ülkelerin borçlarının arttığını, buna karşın özellikle 2018’den bu yana para girişine rağmen yatırımlarda küçülme olduğunu söyledi. Kouame, “Bu endişe verici. Bu nedenle yabancı sermaye çekecek politikalar olmalı. İç yatırımlar teşvik edilmeli. Farklı finansal araçlar bulunmalı” dedi. Raporu anlatan Dünya Bankası Kalkınma Çalışmaları Grubu Direktörü Ayhan Köse ise Türkiye’nin borç yönetiminin şeffaflaşması gerektiğini, ayrıca bu borcun verimli kullanılmasının da önemli olduğunu kaydetti. l Ekonomi Servisi Türkiye 2019’da yüzde 0.9 büyüdü. 2013’ten bu yana sürekli düşen kişi başına milli gelir ise geçen yıl 566 dolar daha azalarak 9 bin 127 dolara indi. Türkiye ekonomisi, 2019’un tümünde, özellikle krediyle artan iç tüketimin son çeyrekte (ekim, kasım ve aralık) verdiği destekle reel olarak yüzde 0.9 büyüdü. Son çeyrekteki reel büyüme yüzde 6 oldu. Bunda stok birikimi de etkili. TÜİK’in dün yayımladığı “Dönemsel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, IV. Çeyrek: Ekim Aralık, 2019” raporuna göre, Türkiye’nin gayri safi yurtiçi hasılası (GSYH), 2018 yılına kıyasla TL bazında 3.7 trilyon liradan 4.3 trilyon liraya çıkarken, dolar bazında 789 milyar dolardan 753.7 milyar dolara indi. Buna paralel olarak kişi başına GSYH 9 bin 693 dolardan 9 bin 127 dolara düştü. Yatırımlar geriledi GSYH’ye harcamalar açısından bakınca, yerleşik hanehalkının reel harcamaları yıllık yüzde 0.7, devletin nihai harcamaları yüzde 4.4 arttı. Son çeyrekte ise harcamalar hanehalkında yüzde 6.8, devlette yüzde 2.7 yükseldi. Ancak, büyük kısmı özel sektör kaynaklı yatırım harcamalarındaki (gayri safi sabit sermaye oluşumu) düşüş, 2018’den (yüzde 0.6) sonra 2019’da da devam etti. Geçen yıl reel düşüş yıllıkta yüzde 12.4, son çeyrekte yüzde 0.6 oldu. 2019’daki GSYH’ye iktisadi faaliyet kolları açısından bakınca, yıllıktaki en dikkat çekici reel artışın yüzde 7.4 ile finansal faaliyetlerinde olduğu görülüyor. Bu alanda son çeyrekteki artış da yüzde 24.2. Bu durum, borçla (kredi) büyüme eleştirileri de teyit ediyor. Yıllık reel büyüme tarımda yüzde 3.3 olurken, genel sanayide yüzde 0.2, imalat sanayiinde yüzde 0.1’de kaldı. İnşaat ise yüzde 8.6 küçüldü. l Ekonomi Servisi En yüksek 2013’te Yıl 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 K ş başı gel r ($) 10.560 11.205 11.588 12.480 12.112 11.019 10.883 10.616 9.693 9.127 Kaynak: HMB, TÜİK Enerjide iş kazası yüksek Türkiye Enerji, Su ve Gaz İşçileri Sendikası (TESİŞ) Başkanı Ersin Akma, “ILO’nun rakamlarına göre, dünyada her yıl 3 milyonun üzerindeki işçi, iş kazaları ve meslek hastalıkları yüzünden hayatını kaybediyor. Ülkemizdeki ve dünyadaki bu vahim rakamları kabul etmemiz mümkün değil. Ölümle sonuçlanan iş kazalarının Ersin Akma yüksek olması bu konudaki sorumluluklarımızı yerine getiremediğimizi gösteriyor” dedi. Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği’nin (ELDER) düzenlediği 3. Elektrik Dağıtım Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Kongresi, “Sıfır Ölümlü İş Kazası” temasıyla yapıldı. Risklerin ortadan kaldırılarak iş kazalarının azaltılmasının önemli olduğunu belirten TEDAŞ Genel Müdürü Halil İbrahim Levendoğlu ise “İş sağlığı konusunu sürekli geliştirmek zorundayız” diye konuştu. l Ekonomi Servisi Gıda denetiminde MİT de olmalı Güvenilir Gıda Platformu, son günlerde artan gıdada sahtekârlık haberleri üzerine bir toplantı düzenledi. “Ne Yiyelim, Ne İçelim, Güveniliri Nasıl Seçelim” başlıklı toplantı serisinin ilki, İstanbul’da yapıldı. Toplantıya Meyve Suyu Endüstrisi Derneği (MEYED) Yönetim Kurulu üyesi Atom Duruk, Muratbey Peynirleri Başkanı Necmi Erol, Reis Gıda Başkanı Mehmet Reis ve Bereket Döner Başkanı Nezih Emek katıldı. Duruk, koronavirüsün, gıda güvenliğinin önemini net bir şekilde ortaya koyduğunu belirterek “Bu ko nu çok daha önemli hale gelecek. Denetimlerde istihbarat teşkilatı bile rol alabilir” dedi. Güvenilir Ürün Platformu, toplantı sonunda, sektöre verdiği desteklerden dolayı Cumhuriyet gazetesine de bir plaket verdi. l Ekonomi Servisi Ocak ayında en fazla ihracat 1 milyar 415 milyon dolar ile Almanya’ya yapıldı. Dış ticaret açığı yüzde 94.3 arttı Genel ticaret sistemi kapsamında üretilen geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2020 Ocak’ta, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 6.4 artarak 14 milyar 759 milyon dolara çıktı. İthalat da yüzde 18.8 artışla 19 milyar 207 milyon dolara yükseldi. Ocak ayında dış ticaret açığı yüzde 94.3 artarak 2 milyar 290 milyon dolardan 4 milyar 448 milyon dolara çıktı. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2019 Ocak’ta yüzde 85.8 iken, 2020 Ocak’ta yüzde 76.8’e geriledi. Ocakta yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı yüzde 3, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı yüzde 35.8 olurken, bu kategorideki ithalatta yüksek teknolojili ürünler yüzde 13, ortak yüksek teknolojili ürünler yüzde 37.8 payla yer aldı. Öte yandan, bu dönemde ihracat yapılan ülkeler arasında ilk sırayı 1 milyar 415 milyon dolar ile Almanya aldı. Bu ülkeyi sırasıyla 888 milyon dolar ile İtalya, 869 milyon dolar ile Birleşik Krallık, 816 milyon dolar ile Irak ve 746 milyon dolar ile ABD takip etti. l Ekonomi Servisi Merkez’in döviz varlıkları azaldı Resmi rezerv varlıkları, 2020 Ocak’ta bir önceki aya göre yüzde 3 azalarak 102.5 milyar dolara indi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) 2020 Ocak ayına ilişkin açıkladığı uluslararası rezervler ve döviz likiditesi gelişmelerine göre, döviz varlıkları bir önceki aya göre yüzde 4.7 azalarak 73.5 milyar dolara geriledi. Altın cinsinden rezerv varlıkları ise yüzde 2.4 artarak 27.5 milyar dolara çıktı. Vadesine 1 yıl veya daha az kalmış Merkezi Yönetim ve Merkez Bankası’nın önceden belirlenmiş döviz çıkışları, bir önceki aya göre yüzde 6.4 artarak 17.1 milyar dolara yükseldi. Bu tutarın 12.3 milyar doları anapara, 4.8 milyar doları faizden oluştu. l Ekonomi Servisi Koronavirüs Avrupa uçuş trafiğini azalttı Çin’in Vuhan şehrinde başlayarak birçok ülkeye yayılan yeni tip koronavirüs nedeniyle Avrupa uçuş trafiği azaldı. Avrupa Hava Seyrüsefer Güvenliği Örgütü (EUROCONTROL) istatistiklerine göre, ocak ayında Avrupa şebekesindeki uçuş trafiği yıllık bazda günlük yüzde 0.4 azalarak 25 bin 365’e düştü. Salgının etkisiyle yaşanan uçuş trafiğindeki düşüşün şubatta da devam etmesi bekleniyor. Öte yandan, verilere göre ocakta gecikme oranları yüzde 26 azalırken, ortalama süre 8.3 dakika olarak kaydedildi. Buna karşın bazı kategorilerdeki gecikmelerde artış görüldü. Hava Trafik Akış Yönetimi (ATFM) kaynaklı gecikmelerde Avrupa şebekesinde yüzde 15.3 artış yaşandı. Bunun yüzde 28.6’lık bölümü uçakların inişlerindeki gecikmelerden, yüzde 2.6’sı da havaalanı şartların dan kaynaklandı. l AA Seyahat acentelerinin zam tepkisi büyüyor Seyahat Acentaları Yöneticileri Derneği Başkan Yardımcısı Mehmet Özseren, “Müze ve ören yeri girişlerine son 17 ayda yapılan yüzde 150’lik zammı, endişe içinde izliyoruz. Hazırladığımız paket tur fiyatlarındaki öngörülemez bu maliyet artışları, katlanabilir olmaktan çıktı” dedi. Yılda bir kere yapılması ve takip eden yılın nisan ayında uygulanması gereken fiyat artışlarının ansızın yapılıp, kısa süre içinde uygulandığına dikkat çeken Özseren, şöyle devam etti: “Seyahat acentelerinin sorunlarını çözmek yerine taksicilerle dost olmayı tercih eden sayın bakanın göreve geldiği günden bu yana, turizm sektörü menfaatına hiçbir adım atılmadı. Öte yandan, Gerek Atlas Global’in iflası ve gerekse müze giriş zamları nedeniyle mağdur olan seyahat acentelerimiz için bugüne kadar hiçbir açıklama yapmayan TÜRSAB’ın büründüğü sessizliği anlamıyoruz.” l Ekonomi Servisi