Katalog

EKONOMİ EDİTÖR: SERHAT ALİGİL TASARIM: SERPİL ÜNAY 1123 HAZİRAN 2019 PAZAR Yılın ilk 4 ayında işsizlik ödeneği almak için İŞKUR’a yüzde 59 artışla 716 bin 535 kişi başvurdu İşsizlik ödeneği patladı 2018 yılının ilk 4 ayında toplam 1.5 milyar lira olan işsizlik ödeneği, krizin etkisiyle artan işsizlik sonucu bu yılın ilk 4 ayında 2.6 milyar lirayı aştı. Türkiye ekonomisinde özellikle son 1 yıldır yaşanan kriz, sayısı da, bu yılın nisan ayı itibarıyla yüzde 56.4 artarak 657 bin 387 kişi en çok emekçileri vuruyor. Yükselen enflasyonla ücretleri eriyen emekçiler, ekonominin küçül SERHAT ALİGİL ye yükseldi. 4 Nisan 2018’de 352.5 milyon lira olan aylık ödeme, bu yılın nisanın mesiyle işsiz de kalıyor. İşsiz da 654.5 milyon liraya çık lik oranları rekor kırarken, tı. İlk 4 aylar itibarıyla toplam İŞKUR tarafından “işsizlik ödeme de 1.5 milyar liradan sigortası”yla ilgili açıklanan 2.6 milyar liraya yükseldi. her yeni veride de bunun sonuçlarını görmek mümkün: 2 işsizden 1’i alıyor 4 Yılın ilk 4 ayında İşkur’a 4 İŞKUR’un verilerine gö işsizlik ödeneği almak için re bu yılın ilk 4 ayında 716 başvuran işşizlerin sayısı, ge bin 535 kişi işsizlik ödeneği çen yılın aynı dönemine kıyas almak için başvursa da, işsiz la yüzde 58.8 artarak 716 bin kalmadan önceki çalışma gü 535 kişiye yükseldi. nü yetersizliği, prim gün sayı Sadece Kars’ta düştü sı azlığı, tazminatsız fesih gibi nedenlerle bu kişilerin sade 4 İl bazında ise ilk 4 ay ce 374 bin 298’i ödeme almaya da işsizlik ödeneği almak için hak kazandı. başvuranların oranı en çok 4 Yılın ilk 4 ayında ödenek (yüzde 126.2 ile) Ardahan’da alanların başvuranlara oranı, yükseldi. Bu ili yüzde ortalama yüzde 52.2 oldu. Bu 122.3’lük artışla Sinop ve yüz iki işsizden birinin ödenek ala de 110.4’lük artışla Muş izledi. madığını ortaya koyuyor. 4 Ödenek için başvurular 4 İlk 4 ayda bu oranının en sadece Kars’ta (yüzde 11.8) yüksek olduğu il yüzde 60.3 düştü. Çok düşük oranda art ile Batman olurken, en düşük tığı iller ise yüzde 0.1 ile Iğdır oran yüzde 25.6 ile Hakkâri’de ve yüzde 4.6 ile Artvin oldu. görüldü. 4 Yine Nisan 2018 sonu iti 4 Bu oran İstanbul yüzde barıyla toplam 420 bin 304 57.2, İzmir’de yüzde 54.5 ve olan işsizlik ödeneği alan kişi Ankara’da yüzde 49 oldu. Çoğunluğu 2529 yaş grubunda Yılın ilk ayında işsizlik ödeneği için İŞKUR’a başvuran 716 bin 535 işsizin 536 bin 198’i erkeklerden, 180 bin 337’si kadınlardan oluştu. Yaş grubu açısından bakınca, en büyük payın yüzde 19.02 ile 2529 yaş ara sında olduğunu görülüyor. Bu yaş grubunu yüzde 18.23 payla 3034 yaş, yüzde 17.54 payla 3539 yaş, yüzde 14.94 payla 4044 yaş ve yüzde 12.69 payla 4549 yaş izliyor. Ödenek için başvuranlara eği tim düzeyi açısından bakınca, en büyük payın yüzde 53.78 ile ilköğretimde olduğu görülüyor. Bu düzeyi yüzde 25.74 ile ortaöğretim, yüzde 9.46 ile lisans (üniversite), yüzde 7.73 ile önlisans (üniversite) takip ediyor. Ömer Barbaros Yiş ‘5G için ortak altyapı önemli’ Turkcell Pazarlama Genel Müdür Yardımcısı Ömer Barbaros Yiş, 5G konusunda açıklamalar yaparak, fiber altyapıya dikkat çekti. Yiş, “Her fırsatta dile getirdiğimiz gibi fiberde altyapıyı ortak yapmalıyız. Bu sayede her operatör ayrı ayrı yaklaşık 13 milyar dolar harcayacağımıza ortak yaparak bu işi 2.53 milyar dolara bitirebiliriz. Bu sayede ülke olarak 10 milyar dolar tasarruf edebiliriz. Bu kaynağı da başka yatırımlar için kullanabiliriz” dedi. Yiş ayrıca, Türkiye’ye gelen turistlere uygun maliyet ve avantajlar sunan özel, “Turist Tanışma Paketi’ hazırladıklarını duyurdu. ABD’li bankalar ‘stressiz’ çıktı ABD’de önde gelen büyük bankaların ABD Merkez Bankası Fed tarafından yapılan stres testini başarıyla geçtiği bildirildi. Fed’den yapılan açıklamada ülkenin önde gelen 18 bankasının yapılan stres testinden geçtiği ve en olumsuz senaryoda toplam 410 milyar dolarlık zarara direnç gösterebilecekleri belirtildi. Fed Başkan Yardımcısı Randal Quarles, “Ülkenin en büyük bankaları, krizden öncesine kıyasla dikkate değer şekilde daha güçlü” dedi. Yat sahibine özel kolaylık Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turhan, ticari yatların özel tekne sınıfına geçişini kolaylaştırmak için yeni bir düzenleme yaptıklarını açıkladı. Turhan şu bilgiyi verdi: “Söz konusu düzenlemeyle ticari yatın ilk kayıt tarihinden itibaren 5 yıl sonra yapılacak özel tekne cins değişikliğinde uygunluk değerlendirmesi aranmayacak. Geçiş maliyetini düşürecek uygulama 1 Temmuz 2019’da yürürlüğe giriyor.” Turhan ayrıca, balıkçı barınaklarında özel teknelere yer tahsisi yapılması için bir proje başlattıklarını da söyledi. Ziynet türü kuyuma 4 taksit imkânı getirilirken, beyaz eşyada taksit 18’e çıktı Kuyumataksitgeldi 2012’de kurulan BKM Express’in 1.7 milyon üyesi var. BKM Express kapanıyor Rekabet Kurumu, Bankalararası Kart Merkezi tarafından dijital cüzdan olarak sunulan BKM Express hizmeti hakkında sonlandırma kararı verdi. Kurum tarafından açıklanan kararda “4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde yer alan koşulları sağlamaması nedeniyle söz konusu faaliyete muafiyet tanınamayacağına ve bu nedenle Bankalararası Kart Merkezi AŞ’ye, Rekabet Kurulu’nun 23.09.2016 tarih ve 1631/525236 sayılı kararı ile tanınan muafiyetin 4054 sayılı Kanun’un 13. maddesi çerçevesinde geri alınmasına, Bankalararası Kart Merkezi AŞ’nin, işbu kararın gerekçesinin tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde BKM Express hizmeti sunmayı sonlandırmasına karar verildi” denildi. Karara ilişkin açıklama yapan BKM ise “Açıklanacak gerekçeli kararda belirtilecek esaslarla uyumlu bir şekilde BKM Express’in ülke hedefleri doğrultusunda ödeme altyapımızın bağımsızlığı için hizmet vermeye devam etmesini amaçlamaktayız” dedi. l Ekonomi Servisi Tüketimi artırarak ekonomideki küçülmenin önüne geçmek isteyen hükümet, elektronik ve beyaz eşya ile mobilya satışlarında uygu lanan taksit sayılarında artışa gitti. Ticaret Bakanlığı’nın “Perakende Ticarette Uygulanacak İlke ve Kurallar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliği” Resmi Gazete’nin dünkü sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi. Buna göre, video, kamera ve ses sistemi gibi elektronik eşya ve tablet bilgisayarlar ile fiyatı 3 bin 500 liranın üzerinde olan televizyon ve cep telefonu satışlarında 6 aya kadar taksitlendirme yapılabilecek. Perakende işletmelerce basılı ve külçe halinde olmayan kuyum satışlarında 4 aya kadar taksitlendirme imkânı tanınırken, diğer kuyum satışlarında ise taksitlendirme yapılamayacak. Buzdolabı, çamaşır, bulaşık makinesi ile ev aletleri gibi elektrikli eşya satışları ve mobilya satışlarında taksitlendirme süresi de 18 aya çıkarıldı. Düzenlemeden önce tak sitlendirme süresi, ses ve görüntü sistemleriyle fiyatı 3 bin liranın üzerinde olan televizyon satışlarında 3 ay, bilgisayar ve tablet bilgisayarla fiyatı 3 bin 500 liranın üzerinde olan cep telefonu satışlarında 6 ay, fiyatı 3 bin liranın altında olan televizyon satışlarında ise 9 ay olarak uygulanırken, kuyum satışlarında taksitlendirme yapılamıyordu. Gecikme faizi yüksek Öte yandan, “Kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe düşen kişi sayısı ilk 3 ayda 253 bin 85 kişi oldu ve bu sayı geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 14 arttı” diyen Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, kredi kartı gecikme faizlerinin yüzde 2.65’ten aşağı çekilmesi gerektiğini söyledi. l Ekonomi Servisi 20 yılda doğalgaz kömürü geçecek KPMG’ye göre, yenilenebilir enerjiye yönelik artan talep ve çevresel endişelere karşın, petrol ve doğalgazın 2040’a kadar tüm dünya için vazgeçilmez enerji kaynakları olmayı sürdürecek. Şirketin enerji raporunda, gelecek 20 yılda tüketimi yüzde 45 artacak olan doğalgazın, kömürü sollayarak ikinci yakıt kaynağı haline geleceği öne sürüldü. Kömür tüketiminin gelecek 20 yılda sabit kalma olasılığının yüksek olduğu, petrol tüketimi nin yüzde 10 oranında artacağı öngörüldü. Uluslararası Enerji Kurumu (IEA) verilerine göre küresel enerji talebinde 2040 yılına kadar yüzde 30’luk bir artış olacağını hatırlatan KPMG, rüzgâr ve güneş gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının maliyetlerinde gözle görülür bir düşüş yaşandığına, ayrıca çevresel endişelerle yenilenebilir enerjiye dönmek isteyen müşterilerin sayısında da artış olduğuna dikkat çekti. l Ekonomi Servisi Merkez’den zorunlu karşılık ve ‘katılma’ adımı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Resmi Gazete’de yer alan tebliğine göre, katılım fonları vadelerini düzenleyen 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine “Yatırım vekâleti sözleşmesine dayalı katılma hesapları 1 ayın altında vadelerde de açılabilir” cümlesi eklendi. Bu tebliğ, 1 Temmuz’da yürürlüğe girecek. TCMB’nin Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ’in zorunlu karşılık oranlarını belirten 6’ncı maddesine de “Finansman şirketleri için birinci ve ikinci fıkralarda belirtilen zorunlu karşılık oranları yüzde 0 olarak uygulanır” fıkrası eklendi. Bu tebliğ ise 14 Haziran’dan itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe girdi. l Ekonomi Servisi 118 bin 908 ile en fazla üyeye sahip oda olan İnşaat Mühendisleri Odası’nda kadın oranı sadece yüzde 11. Türkiye’de kadın mühendis sayısı 100 bini geçti 23Haziran, Dünya Kadın Mühendisler Günü olarak kutlanırken, 2018 sonu itibarıyla Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’ne (TMMOB) bağlı 23 odaya üye toplam 100 bin 441 kadın mühendis ve 25 bin 513 kadın mimar bulunuyor. TMMOB’a bağlı toplam mühendis ve mimar sayısı 558 bin 954 olurken, toplam içinde kadın mühendis ve mimar oranı yüzde 23 oldu. Anadolu Ajansı (AA) ise, mühendis odalarına üye olmayanlarla birlikte Türkiye’de kadın mühendis sayısının 200 bini aştığını yazdı. En çok kadın mühendis, 13 bin 307’şer üye ile inşaat ve ziraat mühendisleri odalarında yer alırken, 19 bin 54 üyeli Gıda Mühendisleri Odası’nda kadınlar 12 bin 74 üyeyle çoğunluğu oluşturuyor. 1530 üyeli Gemi Makineleri İşletme Mühendisleri Odası’nda ise sadece 45 kadın üye bulunuyor. l Ekonomi Servisi Bir avuç insan… Bir avuç buğday tanesiir avuç buğday tanesi, binlerce yıl önce toprakla buluştuğunda, Bacaba bu başlangıcın günümüz de karmaşık toplumsal yapının resmini çizdiğini kim düşünebilirdi? Yerleşik hayatı başlattığının, örgütlü bir topluma giden yolu açtığının, siyasetin, siyasi oluşumların bile taşlarını ördüğünün bilincinde olan kaç kişi vardı? Çevrebilimci ve evrim biyoloğu Jared Diamond, “Tüfek, Mikrop ve Çelik” başlıklı kitabında (çev.: Ülker İnce, TÜBİTAK, 2004) tüm bu soruların yanıtını arıyor. Bir insan ve bir avuç tohumla başlayan sürecin örgütsel bir kapsamda toplumu şekillendirmesi, yazının bulunması, dinlerin ortaya çıkışından imparatorlukların kuruluşuna kadar neden olduğu karmaşık yapıyı irdeleyen Diamond, daha da ileri gidip, günümüzde oluşan toplumsal eşitsizliğin temellerini araştırıyor. Tüm bunları yaparken de insanlığa medeniyet kapısını açan iki ürünü, öncelikle buğdayı sonra da arpayı başrole koyuyor. HHH Öyleyse buğdayı konuşalım, buğdayı üreteni ve yöneteni konuşalım biraz... Ekili alanları 1938 yılından 1993’e kadar iki buçuk kat artarak 100 milyon dekara çıkardığımız, günümüze kadar ise bunun dörtte birinden fazlasını kaybettiğimiz buğdayı konuşalım biraz... Artan nüfusun ihtiyacını ancak verimlilikle ve maalesef ithalat ile karşıladığımız, dekar başına 112 kilo aldığımız 1938 yılına göre, verimlilikte 1993’de tam iki katına çıkan, 2019’da ise ancak 267 kilo olan buğdayı konuşalım biraz... Yaklaşık 20 milyon ton ile dünyanın önde gelen üreticisi olduğumuz ama piyasalarda etkin olmadığımız buğdayı konuşalım biraz... Ürününe fiyat etiketi yapıştıramayan tek üreticiyi, çiftçiyi konuşalım biraz... Son on yılda yaklaşık olarak 13 milyar ABD Doları ödediğimiz buğday ithalatını, girdi maliyetlerinin dünya ortalamasının çok üstünde olan buğdayı ve üretimin sadece yüzde onunu satın alan, fakat fiyatı kendi belirleyen Toprak Mahsulleri Ofisi’ni konuşalım biraz... Buğdayın anavatanı özelliğinden, bizi yılda yaklaşık 45 milyon ton buğday ithalatı yapma zorunluluğuna getiren nedenleri de içine katarak analiz edelim, konuşalım buğdayı... HHH Küresel çapta, başta Hindistan ve Çin’de genişleyen buğday tarım alanları ve verimlilikteki artışı, eldeki stokları da değerlendirdiğimizde, kısa dönemde bir arz ve talep dengesizliğinin oluşmayacağını söylemek zor değil. Buna karşılık, ülkemizde 72 milyon dekara gerileyen buğday ekim alanlarımızın gelecekte de artacağını varsaymak iki açıdan zor gözüküyor: ilki, azalan ve yaşlanan köylü nüfusu, ikincisi de devlet fiyat ve gıda politikası veya politikasızlığı. HHH Serbest piyasaya bırakılmayacak kadar lüks ürün niteliğindeki tarım ürünlerinden olan buğday, ekmeğin siyaseti ve fiyatının baskılanması gerektiği yaklaşımıyla, 1990’lardan bu yana fiyat kontrolüne tabi tutulmuştur. Döviz fiyatlarının, özellikle 2000’li yıllarda göreceli ucuzlaması, sonrasında ise maliyet baskısına rağmen dünya fiyatları altında belirlenen referans fiyatı çiftçi gelirlerini devamlı düşürmüş, adeta köylüyü tarladan soğutmuştur. Tohum piyasasındaki dışa bağımlılığın teşviki ile de, sürekli artan maliyetlerin katlanılmaz ağırlığı, çiftçi üzerinde adeta bir karabasan niteliğine bürünmüştür. Kendi emeğini, traktör ve sermaye giderleri ile tarlasının alternatif maliyetini hesaba bile katmadan, belirli bir geliri elde edemeyen çiftçiden beklentimiz artık, sadece aşka dönüşmüş bir yapı ile üretime devam etmesini seyretmek olacaktır. Devletçilik çiftçi ile yan yana olmaktır, onunla birlikte planlama yapmaktır... Eğer kaldıysa! Daron Acemoğlu CEF için geliyor Akbank’ın sponsorluğunda başlatılan, “Sabancı Üniversitesi Center of Excellence in Finance”in (CEF) uluslararası konferans serisinin üçüncüsü 28 Haziran’da İstanbul’da yapılacak. “Finans Piyasalarının Geleceği” başlıklı konferansta “Finans Piyasalarının Önündeki Zorluklar”, “Gelişmekte Olan Ülkeler ve Ekonomik Görünüm” ve “Ulusların Düşüşü veya Yükselişi” başlıkları altında tartışmalar yapılacak. Bu oturumlara ABN AMRO Bank Yönetim Kurulu Başkanı Tom de Swaan, Harvard Business School’dan Dante Roscini, Massachusetts Institute of Technology’den Ekonomi Kürsü Başkanı Prof. Dr. Daron Acemoğlu gibi isimler katılacak. l Ekonomi Servisi