Katalog

8 5 MAYIS 2019 PAZAR PAZAR YAZILARI Kültür solda, iktidar sağda Kültür ve iktidar evvel eski hep köşe kapmaca oynar; Kanada’da bu çekişme farklı değildir. Bir vakitler Türkiye’de, Başbakan Süleyman Demirel, “Hükümetim ama iktidar değilim!” demişti. Demirel, rahmetli, açık sözlüydü; doğruya doğru! “Kültür lafı duyduğum anda tabancamın emniyetini açarım.” Bu sözü de Hitler’in propaganda bakanı Göbbels’in ettiği söylenir, fakat Tanıl Bora’ya göre sözün müellifi Alman oyun yazarı Hanns Johst’dur. İtalyan Marksist Antonio Gramsci’nin iktidarı kültürel ve politik olarak tanımlaması da hatırlanmalı; Gramsci’nin kültürel hegemonyası, “Güç çevresinde kurulmuş şiddet, baskı ve tahakküm politikasıdır.” Bu kadar teorik lakırdı bir pazar yazısına yeter! Kim demiş olursa olsun, kültürün sol tarafta kaldığı pek aşikâr! Biz, sözü Kanada’ya çevirelim: 1920’lerdeyiz; orada burada hizmet vermeye başlamış özel radyo istasyonlarını ve ülke çapında yaygınlaşan antenleri çatısı altında toplayıp kamusallaşan bir radyo var: CBC Radyosu. Fransızca ve İngilizce, iki dilde yayın yapar; tarafsız mı, tarafsızdır. Ama CBC – Canadian Broadcasting Company – kısalt masıyla meşhur radyo, oldum yayın yapan CBC’yi ele geçirmek, ora olası sağ hükümetler ve Ka yı kullanmak istiyorlar; bu anlaşı nada sağının hedef tahtası lır bir şeydir. Aslına bakılırsa bu pek dır. Bu CBC’yi, bir vakitle güç değil; bugüne değin Federal rin İsmail Cem yönetimin Başkent Ottowa’da neredeyse deki TRT’sine benzetsek teşbihte hata olmaz! Mahmut ŞENOL her zaman sağ iktidar oldu. Bir kararnameye bakar! Radyonun 24 saat boyunca ve bütçesi parlamentonun iki du farklı alanlarda hem radyo hem televizyon dağı arasındadır. CBC çok kolayca ellerine yayınıyla Kanada’ya hizmet veren CBC es armut piş ağzıma düş misali geçiverir. Fa kiden olduğu gibi şu sıralarda yine topun kat karşı oldukları bu yayın kuruluşunu el ağzında. Ekim ayında yapılacak Federal de etmeyi de, çelişik görünecek ama, iste Parlamento seçimleri öncesinde, ortanın miyorlar. Zor bir iş; yayına kimi çıkaracak solunda bulunan Justin Trudeau başkanlı sın, ne anlatacak, ne dinletip ne izletecek ğındaki hükümete CBC’nin açıkça destek sin? Solcu molcu ama bu adamlar en azın olduğu iddiaları ucuzlatılmış siyasi işpor dan 24 saat boyu tiyatrosundan eğlence taya düşüp ortalığı yine kapladı. Buluttan sine, edebiyatından belgeseline kadar akıl nem kapması kolay! CBC yönetimi aslı as almaz şeyler anlatıyorlar. Gel de bunlar tarı olmayan bu savları yanıtlıyor ancak la rekabet et! Solun genetik kodlarında yer çekişme devam ediyor. alan eleştirel kültürle baş etmeleri müm Solun genetik kodu... kün görünmüyor. Hegel’in dediği gibi nasıl “Gazeteler ulusun sabah duası” ise CBC Muhafazakâr ve dindar sağ kanat, de aynı işlevi yerine getiriyor. CBC’yi, her şeyden evvel belgesel prog Zira halkın ulusal bir radyoyu dinlemesi, ramlarda Evrim Teorisi ve Darwinci şema televizyon izlemesi gerekiyor. Kanada gi yı kullanmakla suçluyor. Türkiye’nin 15 ka bi büyük bir kıta ülkesinde en ücra köşeye tı büyüklüğünde olan Kanada’nın 10 eya kadar orta dalga frekansından radyo yayı leti, 3 özerk bölgesinde santimetre kareye nı ulaşmalı; yoksa hava durumundan acil haberleşmeye kadar her şey aksayacaktır. Ne var ki, radyoda, örneğin eşcinsel evlilik, ateizm, yabancı göçmen hakları, çevrecilik üzerine yayın yapılınca sağ ayağa kalkıyor. İşte bu nedenle, yaklaşık iki hafta önce yüz yıldan beri süren çekişmenin tekrarlandığı parlamento özel komisyonlarında eski dosyalar yine masa üstlerine serildi; fuzuli zaman kaybı, bir şeye varılamadı. Fakat bütün tartışma ve çekişmeleri, yine CBC kamuoyuna haber olarak tarafsız biçimde aktarıyordu. Sağ iktidar ve muhafazakârlar bütçe kısıtlaması tehdidiyle CBC’yi hizaya getirmeye çalışıyorsa da, kendileri kültür üretemediğinden, yerine ikâme edeceği bir başka şey de olmayınca, para musluğunu eğer şimdi kısmışsa ertesi gün açıveriyor. Bütçe kısıtlaması dedikleri şey ise devede kulak misalidir; hepi topu 150 milyon Kanada Doları’ndan bahsediyoruz. CBC üzerine koparılan bir kaşık sudaki fırtına, 12. yüzyılın ünlü “Kutsal Cehalet Tarikatı”nın kültüre, öğrenmeye, bilmeye ait olan her şeyi engelleme çabalarını bize anımsatıyor. Aziz Bernard’ın kurduğu tarikat, “Cehalet bize, bilgi Tanrı’ya aittir” diyordu; hatırlarsınız. [email protected] Olomouc’un dağlarında çiçekler açar! Spielberg’in o muh şır buluyordum ve elbette tertemiz teşem duygu nehirlerin akıntı yüklü filminin sına kapılıp gidi kahramanı E.T. Ahmet Cevher yordum. Konser gibi hissediyorum kendimi... KANTARCI de maalesef bu eser de yoktu! E.T. bizim dün Olomouc’da yamıza ortaya karışık bir ka ve tüm Çekya’da, baharla bir rambolle inmiş, bu arz küre likte ağaçlar “korkusuzca” çi ye her gelenin yaşaması gere çeklerini açıp insanlara sun kenleri yaşamış ve filmin so dular. Ağaçların korkusu yok, nunda gözyaşları ile kendisi çünkü onları başka yere taşı ni almaya gelen uçan daire yıp yerlerine bina yapmayı ak ye binip, kendi gezegenine lından bile geçirmiyor ülke dönmüştü. Ben de geçen ya yi ve de şehri yönetenler! Bi zımda bahsettiğim Olomouc nalar da, çok korkusuz. Hiç Gezegeni’nden, gözyaşları ile birinin yıkılıp da, yerine AVM dönmeye hazırlanıyorum.. Za yapılması ihtimali yok. Habs ten sulugözlü bir balık burcu burg Hanedanı Kraliçesi Maria olarak, dönüş üzüntüm baha Theresia zamanından kalan rın gelmesi ile başladı. Bizim binalar hâlâ ayakta ve içlerin caddenin sonundaki çiçekçi de yaşanıyor! nin önünden geçerken tanıdık Hiçbir müteahhidin de, ora bir koku, ruhumu okşayıver ları ele geçirip hiçbir yere bir di! Bir de baktım ki, dükka şey koymaya niyeti yok! nın önüne sergilenen onca çi Buralarda Türk olduğunu çeğin içinde birisi, bana taaaa zu öğrendiklerinde, bir tuhaf İzmir’den göz kırpıyor! Süm bakıyorlar yüzünüze... Ve sı büller! Haydaaa, nergis de radan insanlar bile bizim de var! Ben bu iki çiçeğin de, sa mokrasiyi soruyorlar, merak dece bizim İzmir’in dağların içinde... Ben onlara “Bizim da açtığını sanırdım. Meğerse demokrasi sizin bildiğiniz de Olomouc Gezegeni’nin dağla mokrasilerden değil, bizim rında da açarmış bu en baba ki İleri Demokrasi! Başkan Fransız parfüm üreticisinin bi lık sistemimiz de, Türk Tipi” le yaratamayacağı doğallıkta diyorum, insanlar çok şaşı ki kokuyu saçan olağanüstü rıyor. Bu demokrasi ve baş güzellikteki çiçekler... kanlık sisteminin nasıl oldu Çömeldim, usulca okşadım ğunu merak içinde sordukla ama almadım. Gezegendeki rında da, “Benim İngilizcem son günlerimdi ve saksıda so yetmez anlatmaya... Çok ğanlarıyla birlikte satılıyordu. teknik bir konu” deyip işin Bir dahaki baharda yeniden içinden sıyrılıyorum. hayata dönebilecek şekilde! Yanımda gelirken, bir dos Ağaçların korkusu yok... tumun bana verdiği iki DVD’yi de getiriyorum. Biri Prag Baharı’nda, Sovyetleri protes Beni bu tarih ve kültür kokan şehirden, hayranı olduğum Dvorak uğurladı. Moravska Filarmoni Orkestrası’nın konserinde, Antonin Dvorak’ın Beşinci Senfonisi, harika bir şekilde yorumlandı. Elbette ki, üstadın Amerika’ya gittiğinde o zamanın bakir ABD’sindeki doğal güzelliklerden etkilenip yazdığı Yeni Dünyadan isimli 9’uncu Senfonisi’ni dinlemeyi çok arzu ederdim, kısmette 5’inci Senfoni çıktı ve elbette çok güzeldi... Yeni Dünya’dan Senfonisi’ni TRT, Tayyip bey Radyo Televizyonu değil de, Türkiye Radyo Televizyonu iken 1980’lerde akıl almaz güzellikteki bir rejiyle yayınlamıştı! O malum kreşendo bölümünde, vahşi atlar yelelerini dalgalandıra dalgalandıra tabiatta öyle bir koşuyorlardı ki, anlatamam! Arp sanatçısı Jana Bouskova, Boieldieu’nun konçertosunu çalarken kendinden geçti adeta... Ben de öyle bir dalıp gittim ki, adeta antik Yunan’daki bir arpist, üzüm bağları arasında konser veriyordu. Burada yaşadığım süre içinde, hemen hergün yine ünlü Çek besteci Smeta’nın Ma Vlast’ını dinle to için kendini yakan Çek öğrenci Jan Palach’ı konu alıyor. Öbürü de, savaşla en ciddi şekilde dalga geçen, ünlü Çek mizah yazarı Yaroslav Haşek’in, Aslan Asker Svayk’ı! 1971’de, hem de 12 Mart döneminde Svayk’ı anıt tiyatrocumuz Genco Erkal oynamış, ben de seyretmiştim! Burada paketleme işi bizim İleri Demokratik Türkiye’den çok geride... Meselâ pasta aldınız. Bizde ne yaparlar? İki dilim bile almış olsanız, çok güzel bir kutunun içine koyup verirler. Buradaki sıradan demokratik sistemde, kâğıda dikkatlice sarıp, şanslıysanız bir naylon torbaya koyabiliyorlar. Ama genellikle torbanızı sadece markete değil, pastaneye de kendiniz götürmeniz gerekiyor! Şehrin ortasında bir Flora Park var. Orası baharla birlikte bir yeşillendi ki, anlatamam. Beni bu parktaki halk konserleri uğurlayacak ama arkamdan çalacaklar! Caz, filarmoni, danslar ve daha neler neler... Ben Prag’taki Vaclav Havel meydanından, uçan daireme binip Türkiye’ye indikten sonra! Ben kadere inanırım... Demek ki, dönmem gerekiyordu. E.T gibi!.. yip kendimi ormanlarda dola [email protected] TTAACKITI Tayland’da, 2016’da ölen babası Kral Bhumibol Adulyadej’in yerine geçen Kral Maha Vajiralongkorn için üç gün sürecek taç giyme törenleri dün başladı. 66 yaşındaki Kral Vajiralongkorn için düzenlenen taç törenine yeni evlendiği Kraliçe Suthida ve kraliyet ailesinin diğer mensupları katıldı. Kral, törenlerin ilk gününde ülkedeki 100 yerleşim biriminden getirilen kutsal sularla “arındırıldı”. Arınma işleminden sonra bir kılıç ve tacın da yer aldığı beş parçadan oluşan kraliyet kıyafetleri krala sunuldu. Sunulan 7.3 kilogram ağırlğındaki altın taç güçlükle kralın başına oturtuldu. Kral Vajiralongkorn daha sonra kendisini Budizmin ‘kraliyetteki hamisi’ ilan etti ve ‘sembolik olarak’ resmi ikametgâhına taşındı. ‘Kral Günü’nde’ krallar gibi eğlendik Hollanda’nın en önemli bayra re, kutlamalara katılan kişiler turunmı “Kral Günü” kutlamaları için cu aksesuar ve güne özel hediyelik baştan aşağıya turuncu renge eşyalar için orta boyanmış Amsterdam’da lama 26 Avroluk yım. Aslında dünyanın en harcama yapıyor. büyük, açık hava doğum Şehir ekonomisi günü partisine davetliyim desem de yanlış olmaz. ELİF GÜNSEL ne katkısını varın siz düşünün. 2013 yılına kadar “Kra Güleryüzlü, eğ liçe Günü” olarak kutlanan doğum lenmeyi seven, canlı ve dinamik in günü, Kraliçe Beatrix’in 2014 yılın sanlar bu Hollandalılar... Ama iş ti da, tahtı oğlu WillemAlexander’e carete gelince dünya üzerinde elle devretmesiyle “Kral Günü” olarak rine su dökebilecek başka bir mil değiştirildi. 1980’de tahta çıkan let daha var mı acaba diye de dü Kraliçe Beatrix, annesi Juliana’nın şünmeden edemiyorum. Her bir et doğum günü anısına, kutlamaların kinliği küçük çaplı da olsa ekono 30 Nisan tarihinde devam edilme mik bir fırsata çevirme konusunda sini tercih etmiş. (İyi ki de öyle ter uzmanlar. Partide bir yandan eğ cih etmiş... Keza Beatrix’in doğum lenirken bir yandan da sokaklar günü 31 Ocak. Amsterdam kışla da bu güne özel (üstelik vergisiz), rına eşlik eden Kuzey Denizi fırtı ikinci el eşyaları satın alabileceği naları ve su kanallarının buzla karı niz bit pazarları da kurulmuş. So şık nemli havasının iliklerinize ka kak satıcılarının bile ortalama 100 dar sızması, kutlamalar için hiç de Avroluk hasılat yaptığı söyleniyor. iyi bir zamanlama Hem ziyaret, hem olmazdı.) Ancak ticaret... yeni kralın tah Sokaklarda par ta çıkması ile bir tilerken karnım likte kutlamaların acıkır da ne ya tarihi de 27 Ni parım diye dü san olarak değiş şünmenize de ge tirildi. rek yok... Yürür Dünyanın en ken karşınıza bir büyük açık hava çok yemek al partisine dünya Kraliyet üyeleri halkla buluştu. ternatifi çıkı dan katılımcı sayı yor. Ben tercihimi sı da hayli fazla... İnsanlar akın akın Hollandalılar’a özgü içi krema do Amsterdam’ın sokaklarını ve ka lu pasta Tompouce’dan yana kul nallarını doldurdu. Bu bayramın en lanıyorum. Normalde pembe renk önemli özelliği herkesin tepeden tır te yapılan Tompouce bile bugüne nağa turuncu renklerle bezenmiş özel turuncu. olması. Peki neden özellikle turun Amsterdam kanalları tam evlere cu renk diye merak edenler için kı şenlik... İrili ufaklı tekneler turuncu sa bir not verelim. Kraliyet ailesi ya bürünmüş yolcularıyla, arada sı üyeleri Oranje Hanedanı mensubu rada da birbirlerine bindirerek yolla ve resmi renk turuncu. Doğum gü rına devam ediyor. Kaosun içindeki nü kutlamalarına katılanlar Kraliyet düzen şaşırtıcı... ailesine saygılarını sunmak için ren Dünyadaki monarşiler gibi kimi gi turuncu (oranj) olan aksesuarlar zaman Hollanda Hanedanı da eleş kullanıyor. Artık aklınıza ne gelirse; tiri oklarının hedefinde olabiliyor. peruktan şapkaya, ayakkabıdan to Bir kısım halk ve bazı seçilmişler, kalara ve sokakta satılan tatlılara kraliyet ailesini sevseler de monar ve hatta evcil hayvan giyimlerine şi fikrine çok sıcak bakmıyor. Oran kadar her şey ama her şey parlak je Hanedanı’nı daha mütevazı bir turuncu renginde. İstatistiklere gö hayat sürmesi konusunda eleşti riyorlar. Hollanda’da Kral ve Kraliçe sadece sembolik bir konuma sahip. Gücün merkezinde parlamento yer alıyor. Herhangi bir siyasi rolü olmayan kraliyet üyeleri açık ve demokratik toplumu destekliyor ve modern akımlara saygı gösteriyor. Hollandalılar’ın büyük çoğunluğu Kral Willem Alexander’ın bu görevi başarıyla yürüttüğüne inanıyor. Yapılan kamuoyu yoklamalarına göre, Kraliçe Beatrix döneminde monarşiyi destekleyenlerin sayısı yüzde 85 iken, WillemAlexander döneminde bunu yüzde 89’a yükseldi. Buna diğer bir etken de Kralın Arjantin doğumlu eşi Maxima’nın halk ile kurduğu sıcak ilişki. Hollanda kamuoyu Kraliçe Beatrix’e saygı duyuyordu ancak kendisi halka ve medyaya mesafeli duruşuyla biliniyordu. Yeni kral ve kraliçe ile bu konularda büyük bir değişim yaşandığına tanık oluyoruz. Kadın egemenliği Hollandalılar’ın birçok konuda dünyanın geri kalan ülkelerine göre neden daha toleranslı fikirlere sahip olduklarını düşünüyordum. Ülkenin tarihinin derinliklerine bakıldığında, Oranj Hanedanlığı’nda kadın egemenliğini göz ardı etmek mümkün değil. Kral 3. Willem’in 1890 yılında ölümünün ardından Hollanda yönetiminde “kadınların egemenliği” dönemi başladı. Sırasıyla Wilhelmina, Juliana ve Beatrix. 123 yıl boyunca kadın haneden üyelerince yönetilmiş bir toplum kadınerkek eşitliği sorununu zaman içinde çözmüş. Kadını alt varlık görmeyen bir toplumun her zaman yeniliğe, eşitliğe ve hoşgörüye daha açık olduğu yadsınamaz bir gerçek. Nasıl oluyor da 17 milyonluk küçük Avrupa ülkesi, dünya ekonomisi üzerinde bu kadar etkin olabiliyor? İşte tam da bu yüzden. Sosyolojik biyopsiyi bir kenara bırakalım...Ne diyelim ‘’Kral Günü’’ bahane, Amsterdam’da eğlenmek şahane... [email protected] Endonezya’da 193 milyon seçmenin yüzde 80’i, 809 binden fazla merkezde oy kullandı. Yenilgiyi kabul edememek Endonezya’da 17 Nisan’da yapılan başkanlık seçiminin resmi sonucu 22 Mayıs’ta açıklanacak olsa da ga libi çoktan belli oldu. İlk verilere gö re, Başkan Joko Widodo büyük farkla seçimi kazandı, ikinci beş yıl ve son dönem başkanlık yapacak. Tanıdık ve ilginç olan ise rakip aday Gülseren Tozkoparan Jordan Prabowo Subianto’nun oylar sayılmaya başladıktan sonra ki iki gün içinde dört kez çıkıp seçi mi kazandığını ilan etmesiydi. Diğer tarafta ise Başkan Jokowi kazandığı nı ilan ediyordu. İki adaylı Başkanlık yarışında iki aday da zafer çığlıkları atarken halk kime inanacağını şaşır dı! İlk resmi verilerle birlikte de ger çekler su yüzüne çıktı. Başkanlık yarışında ikinci kez ye nilgiyi içine sindiremeyen Prabowo kaybettiğini bir türlü kabul etmiyor, destekçilerini sokağa, haklarını ara maya çağırıyordu. Bu durum arala rındaki işbirliğine rağmen eski baş kan Yudhoyono’yu bile endişelendir miş, parti üyelerini yanlış bir şey yap mamaları konusunda Singapur’da bulunduğu hastaneden uyarmıştı. Di ğer tarafta Endonezya ordusu, “ba rışı bozacak şiddet olaylarına ge çit vermeyiz” mesajını verirken Din Adamları Birliği de “Endonezya’nın ulus olarak birlik ve bütünlüğünün her şeyden önemli olduğunu hatırla tırken, kardeşlik duyguları içinde kal malıyız” açıklaması yaptı. Prabowo’nun yardımcılığına aday Sandiaga Uno yenilgiyi kabullenip köşesine çekilince bir hayli azar işit tiği fısıltı gazetesine yansımakta ge cikmedi. Bununla birlikte seçim son rası verdiği ilk söyleşide Uno, ülke nin yararı için teklif edilecek bir gö revde olmaya hazır olduğunu söy leyerek Jokowi cephesine yeşil ışık yaktı. Sonuçlar kesinleşmeden baş kanlığını ilan eden Prabowo ise şu günlerde dillere düştü, şakaların ko nusu oldu, kendisine başkan diye ta kılanlar olduğu söyleniyor. Sandık başında can verdiler Ne yazık ki seçim sonrası oy sayımları sırasında 270’den fazla sandık görevlisi hayatını kaybetti. Ağır çalışma koşulları ve yorgunluğa bağlı sağlık sorunlarının ölüm nedenleri olduğu belirtiliyor. Aynı nedenlerle 1878 kişinin de hasta düşüp tedaviye alındığı açıklandı. Sandıklarda 7 milyon kişi görev almıştı. Hükümetin ölenlerin ailelerine asgari ücretin 1 yıllık toplamına denk gelen 2500 dolar civarında bir tazminat ödemeyi planlandığı bildirildi. Bu seçimin önemli bir özelliği de tarihinde ilk kez başkanlık, meclis ve bölgesel meclis seçimlerinin aynı günde, üçü bir arada yapılmış olmasıydı. Tasarruf gerekçesiyle alınan bu karar seçmen için olduğu kadar seçim görevlileri için de büyük bir zorluğu beraberinde getirdi. Aynı zamanda oy sayımını zorlaştıran etkenlerden birisi olarak görülmekte. Diğer faktör ise oy sayımında çalışanların geçiçi işçi statüsünde sağlık kontrolü yapılmadan göreve başlatılan personel olmasıydı ve çalışma koşulları bir hayli zorlayıcıydı. Kolay değil dünyanın 4. en kalabalık ülkesi olan Endonezya’da 193 milyon seçmenin yüzde 80’i, 809 binden fazla seçim merkezinde oy kullandı. Toplam 245 bin aday vardı, üç ayrı seçim için hazırlanmış oy pusulaları kullanıldı. Seçimin arkasından sosyal medyada çokça paylaşılan ise seçimin gerçek kahramanları oldu. Onlar 17 bin adalı ülkenin en ücra köşelerinden oyların en güvenli şekilde taşınmasını sağlayanlar. Araba geçmeyen ormanlarda patikalardan, ırmaklardan geçerken sandıkları sırtlarında, motosikletinin arkasında, atının terkisinde taşıyanlar ve onlar gündüz, gecelerce süren elle sayım işinde sandık başlarında nöbet tutanlar! Onlardan bazıları yorgunluktan hayata veda eden seçim şehitleri. Hangi tazminat hangi başkan geri getirebilir ki kaybedilen hayatları! Bir kez daha 1 Mayıs İşcinin Emekçinin Bayramı kutlu olsun. [email protected]