Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 116 ŞUBAT 2019 ÇARŞAMBA Enerjide dev batıkKurdaki artış enerjide takipteki kredileri yüzde 892 artırdı, sektör yapılandırma kuyruğuna girdi Enerji sektöründe takipteki krediler son bir yılda 637 milyon TL’den 6.3 milyar TL’ye yükseldi. Kurdaki artışın en çok etkilenen enerji, takipteki krediler dışında milyarlarca dolarlık kredi için yeniden yapılandırmaya gitti. Bankacılık sektöründe takipteki krediler 2018 sonunda bir yüzde 3.87’ye yükselirken, enerji sektöründeki takipteki krediler bu dönemde önceki yılın aynı dönemi yüzde 0.45’ten yüzde 3.4’e ne göre 63.8 milyar TL’den yüzde 51 artışla 96.5 mil emre deveci yükseldi. Sektörün kredi hacmi yar TL’ye yükselirken, aynı dönemde 140 milyar enerji sektöründeki artış dikkat TL’den 185 milyar TL’ye çıktı. çekti. Bankacılık Düzenleme ve Ancak enerji sektörünün kre Denetleme Kurumu (BDDK) ve dilerinin büyük kısmının döviz rilerine göre, 2017 sonunda 637 cinsinden olduğu biliniyor. Do milyon TL olan enerji sektörün lar cinsinden bakıldığında sek deki (elektrik, gaz, su kaynakları törün Türk bankalarındaki kre üretim ve dağıtım sanayi) takip di hacmi 37 milyar dolardan teki kredi miktarı, 2018 sonunda 34.8 milyar dolara geriledi. 6 milyar 322 milyon TL’ye yükseldi. Artış oranı yüzde 892 oldu. Yapılandırma kuyruğu Genel takipteki krediler ora Öte yandan, TL’nin dolar kar Grafik: Ayşe Bilget nı aynı dönemde yüzde 2.95’ten şısındaki rekor değer kaybın Emlak da sıçradı BDDK verilerine göre, 2018’de takipteki kredi miktarının en çok arttığı sektörlerden biri de emlak oldu. Sektördeki takipteki kredi miktarı 1.2 milyar TL’den 4.6 milyar TL’ye ulaştı. Artış oranı yüzde 283 oldu. 2018’de zor bir yıl geçiren inşaat sektöründe söz konusu kalem 6.4 milyar TL’den 12 milyar TL’ye yükselirken, turist sayısı anlamında iyi bir yıl geçiren turizm sektöründe gelirlerin düşük kalmasıyla takipteki kredi miktarı arttı. Turizmde takipteki kredi miktarı 1.7 milyar TL’den 3.7 milyar TL’ye yükseldi. Tarımda ise bu kalem 2.4 milyar TL’den 3.7 milyar TL’ye ulaştı. Öte yandan, yüksek miktarda kredi yeniden yapılandırma anlaşması yapılması, takipteki kredilerdeki artışın daha da çok olmasını engelledi. Türkiye Bankalar Birliği Başkanı ve Ziraat Bankası Genel Müdürü Hüseyin Aydın, “2017’de 78 milyar TL olan kredi yeniden yapılandırma miktarı, 2018’in OcakKasım döneminde 118 milyar TL oldu” dedi. dan en çok etkilenenlerin başında gelen enerji sektörü, 2018’de kredi borçlarının yeniden yapılanlandırılması için bankala Elektrik tüketimi düştü rın kapısını çaldı. Bereket Enerji 4 milyar dolar, Gama Enerji de 1 milyar dolarlık kredinin yeniden yapılandırılması için bankalara başvurdu. Elektrik Üreticileri Derneği (EÜD) Başkanı Cem Aşık, temmuzdaki kur yükselişi sırasında yaptığı açıklamada, sektörün yılda 3 milyar dolar kredi geri ödemesi olduğunu ancak nakit gelirin 500 milyon Başta sanayi sektörü olmak üzere ekonomide yaşanan durgunluğun etkileri elektrik tüketimine gözle görülür şekilde yansımaya başladı. Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi’nin (EPİAŞ) gerçek zamanlı tüketim verilerine göre 2018 yılında Türkiye elektrik tüketimi bir önceki yıla göre yüzde 0.8 artışla 292 milyar 170 milyon kilovatsaat oldu. 2017 yılında elektrik tüketimi 2016’ya göre yüzde 5.5 artmış ve 289 milyar 980 milyon kilovatsaat olmuştu. Aylık bazda ise gerile me 2018’in Ekim ayında başladı ve devam etti. Gerileme ekimde yüzde 2.1, kasımda yüzde 2.2 aralıkta yüzde 1.8 oldu. Düşüş 2019 yılına da yansıdı ve ocak ayında tüketim 2.2 gerileyerek 25 milyar 369 milyon kilovatsaat oldu. dolar olduğu belirterek mali durumdaki zorluğa işaret etmişti. Enerji sektöründe 20032018 İran petrolüne yaptırım darbesi AlelAeTnrdddlaykcnnTk3ııiiinnlüoöı4üürâeuıknGlnığeeelnreednkrrsyiansım2dlyrkkrraeie,aoıirilekjj0ioltnnminyrnieliiıbrymırl1ıb.ğidaeysşşjk.aeAiyk8SioıtemniiaanB’nlgırrrrveyşdnerrdikkekckDöıikutaeı,aenruddirmeeoaatDtksAbzkeııittöollr9tinabrldilaaKle,laarleea5ımlavurrtuEAdrrmmrrdriııvraıylğemWiiynaröulOneniraaakuıalnyçavlkiaEsiMliıilbainmbkınyzpüVilaıaışr,lrtıı.rğnmduzSgmduaaışakelöaıştnrarebsaşusluarzaEatieçltranğm,ayirnmelnısenıdsimrkierurammdoelvatceroaeoi(eejriklÇaanmbidgEndunecğyPTaPd,erlşiÇaeas.iadişisDtirdycnirEkiylueöununvıaaKaaPerhtkrmizmetsr,)gimDtişlaet,eadigkteabavıKkKtsa.teşooztğasiktıüyElaAnBnğtaaddiıDDPartğuajuaŞaiytuualorüDniaişlzsloihzrlaghgmzrğdirKkuaşkyreeaa’eaaag’ıkki”aadnmşkztnnnlşröi,’mieknedGldııraolenaıknktMaernae“lamdkeezuçHdyyzfuabeıdetşenaieaasyiçDrumisnaı,pritntKblipaglvauyaıivuidlğykiafralmnaneaeaeıtnşdttaavtsaıisYumrynstinoılıaılrkımİedrrBnnleaalaHDe,anBncbnAyrA’iyairY’napdinpdıjdBuretveKçuueAieıdıealtDmnrn.ınitnğtotinkBkurtrİsk’ıuraaaİonNrloDtptrpiehananenlalisaata,emneninuıevaii’Tnmbstdndntple,ratgühP’uıbıieııodakJmğeTnnraeefayglnaiiıkçltalpkaıaöria’brpigiİniyıtprolcsiotytnuöehZaıtvaıtinmlüetesneaealdsmrühy,BltryrlnanokıueaealiÇyiaafdukgçlrr’erık,takaibrdaeıadeivnGpihandniifkuel,r.iüneueorı, nusunda yaptırımlar için 6 aylık geçici muafiyet tanımıştı. İran’ın, Tahran Enerji Borsası’nda varil başına 56 dolar 24 sentten satışa çıkardığı 1 milyon varil ham petrole alıcı çıkmadı. Brent petrolün varili uluslararası piyasalarda 62.72 dolardan işlem görüyor. Tahran yönetimi, ABD yaptırımlarını aşabilmek için geçen yıl ekimden itibaren petrolü borsada satışa sunmaya başladı. Bakan Zengene, Avrupa’da sadece Türkiye’nin petrol alımını sürdürdüğünü söyledi ancak Türkiye kasımda bu ülkeden hiç petrol ithal etmedi. l Ekonomi Servisi dedi. Fiyat bu ‘hal’de inmez İktisat ve Toplum Dergisi’nin 100. sayısı İktisat ve Toplum Dergisi bu ay 100. sayısına ulaşıyor. 2010’dan bu yana her ay düzenli olarak okurlarıyla buluşan dergiyi, özverinin, imece usulü yardımlaşmanın ve her şeyden önemlisi, iktisat biliminin aslında “toplumsal” bir uğraş olduğunu bizlere hatırlatan olağanüstü bir çabanın ürünü olarak nitelendirmek gerekir. Bu çabanın kısa öyküsünü derginin yayın yönetmeni Dr. Ömer Faruk Çolak hocanın Dünya gazetesindeki yazısından aktarmayı bir borç biliyorum: “Dünyanın her yerinde yazılı basın işine girmek cesaret ister. Türkiye’de ise bu adeta cesaret ötesi bir fedakârlık gerektirmekte. 2010 yılında bu cesareti gösteren Efil Yayınevi, bir grup akademisyenin desteği ile İktisat ve Toplum Dergisi’ni (İTD) çıkarmaya başladı. Yaşanan ekonomik krize rağmen İTD her ay düzenli olarak yayımlandı. Yayın çizgisi nedir sorusuna editör olarak şu yanıtı verdiğimi anımsıyorum: ‘Egemen düşüncelerin sıkışmışlığının dışında kalıp, güncelliğin içinde boğulmadan ancak ondan da kopmadan başta iktisadi olgular olmak üzere insana dair yaşananları teorik temeller çerçevesinde incelemek.’ Bunu yaparken İTD bağımsız kaldı. Ne iktidara, ne de muhalefete sırtını dayamadı. Bundan olsa gerek reklam desteği almadı. Sadece okuyucu desteği ile derginin Şubat 2019’da 100. sayısı yayımlanacak. İTD bağımsızlık çizgisine bağlı kalırken, Cumhuriyet, Demokrasi ve Mustafa Kemal Atatürk’ten yana taraf oldu.” “Türkiye ciddi bir ekonomik krizi yaşarken, hiçbir Üniversitenin İktisat Bölümü’nün yaşananlara karşı kurumsal bir tepki göstermediği bugünlerde İTD izlediği yayın çizgisine bağlı kalarak okuyucularına hep yaptığı gibi krizi ve ekonomik gelişmeleri analiz etti. İTD okuru bu 100 sayı boyunca küresel krizden, Brexit’e, büyümeden, eşitsizliğe, göç sorununa, çevre yıkımına, kentleşmeye, cinsiyet ayırımcılığına, sanayi ve tarım sektöründeki sorunlardan işsizliğe kadar uzanan bir çok konuda bini aşkın makaleyi 200’ün üzerinde farklı kalemin elinden okuma fırsatını yakaladı. İTD de bu 100 sayı boyunca Türkiye’nin önemli akademisyenlerini yayın kuruluna kattı, yazar olarak bünyesinde yer almalarını sağladı”. “İTD, adeta kurutulmuş, kurumuş bir bahçede ayakta kalan çınar gibi iktisat yazınına katkı vermeye devam ediyor. Umarız ömrü uzun olur”. HHH Gelecek hafta İTD, 100 sayıya ulaşmasını Ankara’da Çankaya Belediyesi Çağdaş Sanat Merkezi’nde düzenlediği bir dizi panelle kutlayacak. 8 Şubat 2019’daki etkinlikte “Türkiye Ekonomisinde Kriz ve Çözüm Yolları” tartışılacak. Panele on beş akademisyen konuşmacı olarak katılıyor (ayrıntılar için www.iktisatvetoplum.com web sayfasına bakılabilir). Bu panelde ayrıca İTD tarafından “Asaf Savaş Akat İktisat Ödülü”nün ilki, yarışmaya katılan en iyi makale sahibine verilecek. ‘NBŞ kotası sıfırlanmalı’ MUSTAFA ÇAKIR Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararına göre, Türkiye’nin 20192020 pazarlama yılı toplam A kotası (yurtiçi talebe göre üretilen ve pazarlama yılı içinde iç pazara verilebilen şeker miktarı) 2.7 milyon ton olarak belirlendi. İç piyasaya verilecek pancar şekeri A kotası ise 2 milyon 632 bin 500 ton. B kotası (güvenlik payı için bulundurulmak üzere üretilen şeker miktarı) ise pancar şekeri A kotasının yüzde 5’i olarak 131 bin 625 ton olarak belirlendi. Nişasta bazlı şeker (NBŞ) kotası ise Türkiye toplam A kotasının yüzde 2.5’i olan 67 bin 500 ton olarak ilan edildi. En çok Cargill’e Bilindiği gibi Şeker Yasası, Cumhurbaşkanına yüzde 5’i aşmamak üzere NBŞ kotasını yüzde 50 artırma ya da eksiltme yetkisi veriyordu. Böylece bu yetki kullanılmış oldu. Pancar şekerinde en büyük kota Türkiye Şeker Fabrikaları’na, NBŞ’de Cargill’e verildi. Düzenlemeyi yorumlayan Şekerİş Sendikası Başkanı İsa Gök, NBŞ kotasına ilişkin şunları dile getirdi: “AB ve dünya normlarına göre normal. Ancak mümkün olduğunca düşürülmesini, sıfıra inmesini tercih ederiz. Gönlümüz NBŞ’nin tamamen sıfırlanmasından yana. Bizim tercihimiz yerli pancar şekeri” dedi. l ANKARA Perakendede işler kötü TEPAV’ın perakende güven endeksi (TEPE), 2019 Ocak döneminde bir önceki aya göre 13.3 puan, bir önceki yılın aynı dönemine göre ise 4.7 puan azaldı. TEPE ocak ayında 19.1 puan değerini aldı. Gelecek 3 aya ilişkin satış beklentilerinin denge değeri Ocak 2019’da 17.2 puan oldu. Buna göre gelecek 3 aya ilişkin satış beklentileri, bir önceki aya göre 35.3 puan, bir önceki yılın aynı ayına göre ise 7.3 puan azaldı. İşlerin geçen yılın aynı döne mine göre durumu, Ocak 2019’da 54.1 puan değerini alarak, Aralık 2018’e göre 20.6 puan, Ocak 2018’e göre 16.5 puan azaldı. Ocak 2019’da işlerinde düşüş olduğunu belirtenlerin oranı yüzde 64.4 olarak belirlendi. Enflasyon sebze meyveyle katlandı Ocak ayı tüketici enflasyonuyla ilgili değerlendirme yapan Merkez Bankası, enerji grubunda elektrik, doğalgaz ve su fiyatlarındaki indirimlerin yansımalarına dikkat çekerken, gıda grubunda taze meyve ve sebze fiyatlarındaki güçlü artışa bağlı olarak yıllık enflasyonun yükseldiğini ifade etti. Aylık TÜFE yüzde 1.06 artarken yıllık TÜFE yüzde 20.35’e çıktı. Üretici fiyatlarıyla ilgili de yorum yapan Merkez Bankası şu noktaya dikkat çekti: “Üretici yıllık enflasyonu Türk lirası ve emtia fiyatlarındaki yakın dönem gelişmelerine bağlı olarak gerileme kaydetti, ancak birikimli etkilerle yüksek seviyesini korudu.” l Ekonomi Servisi TÜSEMKOM Başkanı Yüksel Tavşan: Yasa ile fiyatlar ucuzlamaz. Ülke genelinde bir üretim planlamasına gitmek lazım. Türkiye Halciler Federasyonu (TÜSEMKOM) Başkanı Yüksel Tavşan, gündemde olan “Hal Yasası” ile sebze meyve fiyatlarının düşmeyeceğini, aksine artabileceğine dikkat çekerek “Yasa ile fiyatlar ucuzlamaz. Ülke genelinde bir üretim planlamasına gitmek lazım. Hallerin özelleşmesiyle yerli üretici zarar görecek. Haller sermayeye açılırsa piyasa onların eline geçer, denetim sağlayamayız” uyarısında bulundu. Tavşan, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Yeni Hal Yasası ile sebze meyve fiyatları düşecek” açıklamalarına ilişkin, “Fiyatların düşmesi mümkün değil. Fiyatların yüksek olmasının nedeni üretici ile tüketici arasındaki komisyoncu değil. Fiyat belirlemede arz talep dengesi, ürünün az veya çok olması etkili” dedi. Türkiye’de şu an 174 hal olduğunu, yasa ile bu sayının 30’a düşürüleceğini söyleyen Tavşan, bunun hal esnafını olumsuz etkileyeceğini kaydetti. Üretici güçlü olmalı Türkiye’de meyve ve sebzede son dönemde yaşanan artışların önüne geçebilmek için üretim planlaması yapılması gerektiğine dikkat çeken Tavşan, “Üretici güçlü olursa piyasa da güçlü olur” dedi. Tavşan, üreticinin zarar etmekten korktuğunu, ürünün fiyatı, maliyetin altına düştüğünü aktardı. l ANKARA Kaan Terzioğlu Turkcell: Huawei ile çalışmaya devam Turkcell Genel Müdürü Kaan Terzioğlu, Huawei’in güvenilir bir iş ortağı olduğunu ve birlikte çalışmaya devam edeceklerini söyledi. “Ne zaman ki beklenmedik bir şirket rekabette öne geçerse hemen önü kesilmeye çalışılıyor” diye konuşan Terzioğlu, “Akıllı telefon pazarında yaşanan kıyasıya rekabet ve 5G altyapısında kimin söz sahibi olacağı mücadelesini göz ardı ederek Huawei’nin karşı karşıya olduğu durumu değerlendirmek doğru olmayacak. Kimse bizden kanıtlanmamış iddialara göre hareket etmemizi beklememeli” diye konuştu. l Ekonomi Servisi Beymen’in 2018 yılı cirosu 1.8 milyar lira Moda ve perakende sektörünün önde gelen oyuncuları arasında yer alan Beymen, 2018 yılını yüzde 42 büyümeyle 1.8 milyar lira ciro ile kapattı. Yapılan açıklamaya göre şirket, multibrand mağazaları, Beymen Club’lar ve Beymen Monobrand Butikler ile toplam net 51 bin 323 metrekarelik bir alanda 90 mağaza ile hizmet veriyor. Ayrıca şirket, yabancı turist cirosunu yüzde 133 artırarak 330 milyon liraya çıkardı. Turist satışlarının toplam cirodaki payı yüzde 23 oldu. Ciro sıralamasında ilk sırada Çin gelirken, onu Suudi Arabistan, Kuveyt, Azerbaycan ve Katar takip etti. l Ekonomi Servisi C MY B