Katalog

28 ARALIK 2019 CUMARTESİ PM2.5 NEDİR? Partikül madde (PM) havada asılı katı ve sıvı parçacıkların karışımından oluşan bir hava kirleticisidir. Saç telinin yaklaşık 1/30’u kadar küçük ve göremediğimiz PM2.5 kirleticisi binlerce kilometrelerce uçabilir, ülke sınırlarının denizin ötesine geçebilir. Dünyada her yıl toplam 8 milyon insan hava kirliliği nedeniyle erken ölmektedir. Alt solunum yolu enfeksiyonları kaynaklı ölümlerinin yüzde 27.5’inden ve KOAH kaynaklı ölümlerinin yüzde 26.8’inden dış ortam havasındaki partikül maddeler sorumludur. ACİL ÖNLEM ÇAĞRISI YAPILDI Görünmeyen düşman: PM2.5 Temiz Hava Hakkı Platformu, ülke genelinde birçok ilde ulusal limitlerin 10 katına varan hava kirliliği seviyelerinin gözlendiğini fakat ulusal ve yerel düzeyde hiçbir önlem alınmadığına dikkat çekti. Platform; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Valilik ve il hıfzıssıhha kurullarını hava kirliliğinin azaltılması ve riskli gruplardaki kişilerin olumsuz etkilenmemesi için acil göreve çağırdı. Akciğerlerden solunarak direkt kana karışan ve kanser dahil pek çok sağlık sorununa sebep olduğu belirtilen ince partikül maddeler (PM2.5) 2019 yılında 339 tane Ulusal Hava Kalitesi İzleme istasyondan sadece 81 tanesinde ölçüldü. Ölçülen değerler yüksek olsa bile PM2.5 için bir ulusal sınır değer ve mevzuat olmadığı için hiçbir önlem alınmadı. Temiz Hava Hakkı Platformu, 2020 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan PM2.5 kirleticisinin tüm illerde ölçülmesini ve ulusal sınır değerleri içeren bir mevzuat yayımlanmasını istedi. Platformun 2020 için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan talepleri şöyle: l 2020 yılı sonuna kadar Türkiye’deki tüm hava kalitesi izleme istasyonlarında PM2.5 kirliliğinin ölçülmeye başlanmalı. l 2020 yılının ilk çeyreğinde PM2.5 için ulusal limit değerler belirlenmeli. l Kömürlü termik santrallar, büyük yakma tesisleri gibi tesislerin izin süreçlerine Sağlık Etki Değerlendirme (SED) sürecinin eklenmeli. l Büyük yakma tesislerinin ÇED ve izin süreçlerinde kullanılan hava kirliliği modellemesinde, uzun mesafeli kirlilik dağılımını, kümülatif etkiyi ve ikincil kirleticilerin etkisini hesaplamaya olanak veren güncel modellerin kullanılması için mevzuat düzenlemeleri yapılmalı. l İSTANBUL / Cumhuriyet EMİNÖNÜ’NDE BALIKÇI TEKNELERİNE RET KARARI Eminönü’nde balık ekmek satan teknelerin tahliyesinin durdurulmasına ilişkin açılan davalarda, İstanbul 10. İdare Mahkemesi, 2 No’lu balıkçı teknesinin avukatının belediyenin tahliye isteminin reddi yönündeki talebini reddetti. Böylece tüm balıkçı teknelerinin açmış oldukları davalar reddedildi. l DHA EVDE TEK BAŞINA’DA OYNAMIŞTI Trump’ın sahnesi kesildi, kriz çıktı Kanada’nın ulusal yayın yapan CBC televizyonu, “Evde Tek Başına 2” filminde ABD Başkanı Donald Trump’ın yer aldığı bir sahneyi filmden çıkardı. Filmde o dönem çocuk olan başrol oyuncusu Macaulay Culkin’in canlandırdığı karakter, Trump’a yol soruyordu. Kanal yetkilileri, Trump’ın sahnesinin çıkarılışının siyasi amaç taşımadığını da savundu. Kanal yetkilileri, kesintinin Trump başkan olmadan önce, 120 dakikalık filmde reklamlara yer açmak amacıyla yapıldığını söyledi. Twitter hesabından kesilen sahnenin de yer aldığı bir paylaşım yapan Trump ise “Film bir daha asla eski si gibi olmayacak” dedi ve parantez içinde “Şaka yapıyorum” yazdı. Kanada Başkanı Justin Trudeau’yu hedef alan Trump, “Sanırım Justin T, NATO ve ticaret konularında onu, ödeme yapmak zorunda bırakmamdan hoşlanmıyor” dedi. TÜRK ÇALIŞAN ÖLDÜRÜLDÜ ABD’nin Virginia eyaletinde yemek teslimat şirke larında iki çocuk babası olan Özgür’ün, geçimini sağlamak için iki işte çalıştığı ve ti DoorDash’da şoförlük yapan 56 yaşındaki Yusuf Özgür, girdiği Manassas böl yemek teslimatını ek iş olarak yaptığı belirtildi. Özgür’ün cenaze masrafları için gesindeki Denny’s restoranında iki soyguncu tarafından öldürüldü. 16 ve 10 yaş GoFundMe adlı bağış toplama sitesi üzerinden yardım kampanyası başlatıldı. Herkese Bilim Teknoloji Dergisi’nin katkılarıyla hazırlanmıştır. Yılın balonları2019’UN EN BÜYÜK TEKNOLOJİ BAŞARISIZLIKLARI Boeing’in kontrol dışı otomatik pilotu Yepyeni bir 737 Max Boeing uçağı olan Lion Air Flight 510, kalkıştan kısa bir süre sonra düştü. Sonra bir başkası da aynısını yaptı. Aşırı yüksek otomasyon sistemi ve pilot eğitim eksikliği kombinasyonu ölümcül oldu. İki uçakta da sağ kalan olmadı. Pilotlar, uçakları kıyamete sürükleyen otopilot sistemine karşı mücadele etmişti. Keş ke onları dinleselerdi. Geride bıraktığımız yıl birçok teknolojik başarı yaşandı. CRISPR’nin kullanım alanının genişlemesinden yapay zekânın yeni olanaklarına kadar birçok teknolojik ilerleme kaydedildi. Bu ilerlemeler insanlığın geleceği açısından çok önemli. Ancak bir de başarısızlıklar, başlangıçta büyük ses getirse de yıldızı çabuk sönen sözde keşif ve icatlar var: İnsanların ölümüne neden olan kontrol dışı otopilot, eşcinsellik ölçen uygulama ve sahte gıda bilgisayarı bunlardan yalnızca birkaçı. Uzay yolculuğunda hile yaptılar Bu yıl, bir şirketin girişimiyle İsrail, nisan ayında Ay misyonunu tamamlamak üzereyken son anda çakıldı. Görev başarısız oldu. Neyse ki insan yoktu. Buraya kadar her şey normal ve bilimsel. Ancak bir sorun var. Arch Mission Foundation adlı kâr amacı gütmeyen bir kuruluşun, İsrail’in uzay yüküne tardigradlarla (su ayıları) dolu bir kapsül eklediği ortaya çıktı. Mikroskobik, sekiz ayaklı yaratıklar zorlu koşullarda ve hatta Ay’da bile uykuda kalabilir. Kontaminasyon konusunda endişe var. Genetiği değiştirilmiş inek Recombinetics adlı bir şirket, gen düzenleme ile boynuzsuz süt sığırcılığı yarattığında, GDO’lu olmadıkları konusunda ısrar etmişti. Sonuçta, hassas düzenlemeyle bir sığır genini diğeriyle değiştirilebilirdi. Ancak bu sığırların bir falsosu vardı. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), hayvanlardan birinin DNA’sına bakana kadar hiç kimse, şirketin bu canlılara yanlışlıkla bir dizi bak teri geni yerleştirdiğini fark etmedi. Cinsiyetçi kredi kartı Katlanabilir telefon Apple bir kredi kartı çıkardı. Ancak ortada bir sorun vardı. Bir adam, varlıklarının eşiyle ortak olmasına rağmen karısından 10 kat daha yüksek bir kredi limiti alıyordu. Şikâyet ettiğinde, bir temsilci ona, “Bu sadece algoritma” dedi. Ama cinsiyetçi bir algoritma! Apple ve kartın bankacılık altyapısından sorumlu olan Goldman Sachs, kartı destekleyen bir şey dememeyi tercih etti. Samsung’un çıkardığı katlanabilir telefon Galaxy Fold ilk çıktığında büyük ses getirdi. Ancak in İnternet yasakları Sahte gıda kutusu celemeler umulduğu gibi değildi: Ekran bir şekilde kırılıyor veya telefon bozuluyordu. Bloomberg’ün teknoloji eleştirmeni Mark Gurman, nisan ayında bir ekran resmiyle birlikte “Bir günlük kullanımdan sonra,” diye tweet attı. “Tamamen kırılmış ve kullanılamazdı.” Gelecek yıl için yarım düzine katlanabilir telefon planlanıyor. Ancak Samsung’un bu ilk başarısızlığının ardından inovasyon departmanlarının daha çok çalışacağı kesin. Nitekim şirket de kusurların zayıf bir menteşe ve “cihazın içinde bulunan maddeler” ile ilişkili olabileceğini kabul etti. İnternet dünyanın en büyük demokrasisi. Ancak internet hizmeti söz konusu olduğunda Hindistan’da böyle bir demokrasiden bahsedemeyiz. Bunun yerine, ülkenin federal ve yerel hükümetleri, ne zaman bir sorun çıksa en uygun yanıtı Facebook, WhatsApp ve internetin geri kalanına erişimi kesmek olduğunu keşfetti. InternetShutdown’a göre, aralık ayında Hindistan, 60 milyon kişi için interneti kapattı. Tüm yıl boyunca, bağlantıyı 90 kattan fazla kesti. Benzer durumlar Pakistan, Türkiye, İran, Sudan ve Benin’de de yaşanıyor. 1.8 milyon izlenme alan 2015 TED konuşmasında mimar Caleb Harper, milyonlarca ışık, sıcaklık ve nem kombinasyonunu ölçeceğini söylediği elektronik ve yapay zekâyla donatılmış hidroponik kutuları tanıtmıştı. Harper, Açık Tarım projesinin “siber tarıma” öncülük ettiğini söylemişti. Bu yılki uygulamalar gösterdi ki gıda bilgisayarı, çok iyi çalışmayan yüceltilmiş bir balondan başka bir şey değildi. Gün ışığı demansın da ilacı Gün ışığının sirkadiyen ritmin güçlenmesinde büyük bir rolü olduğunu biliyoruz. Sirkadiyen ritim ise vücudumuzdaki hücrelerin yenilenmesi ve dolayısıyla vücudumuzun işleyişi için çok önemli. 24 saatlik bu biyolojik döngü, bedenimizin sindirim ve uyku gibi belirli aktivitelerini gece ve gündüze göre senkronize ediyor. Bu sistemin sürekliliğini ise başta belirttiğimiz gibi günışığına borçluyuz. Ancak yaşlı insanlar bir sorunla karşı karşıya. Yaşlandıkça, göz lenslerimize perde düşmeye başlıyor, yani daha az ışık, retinadaki fotoreseptif hücrelere ulaşıyor. Gün ışığı, biyolojik ritmimizi dış zamana göre ayarlamaya yardımcı olduğu için de yaşlılık bu açıdan problem yaratıyor. Hele ki dışarıya nadiren çıkan ve güvende kalmaları için geceleri fazla ışığa maruz kalan bakımevi sakinleri için bu daha da büyük sorun. New York’taki Işıklandırma Araştırma Merkezi’nden (LRC) Mariana Figueiro, “İnsanlar sürekli aynı ışığa maruz kaldığında, bedenleri gece ve gündüzün ne olduğunu bilmiyor” diyor. Bakımevinde yaşayan birçok yaşlı insan, geceleri uykusuzluk gündüzleri ise aşırı uykululuk ve bunlara bağlı olarak gerginlik ve sinirlilik halinde oluyor. Önceki araştırmalar, gündüz saatlerinde ışık seviyelerinin artırılmasının, demanslı bakımevi sakinleri arasında bilişsel bozulma oranını azaltabileceğini göstermişti. Figueiro ve meslektaşları, demanslı bakımevi sakinlerinin çoğu zamanlarını ortak alanlarda otururken geçir Demans hastalarının uyku ve sirkadiyen ritimlerini iyileştirmek için yeni teknolojiler geliştiriliyor. Işığı yukarı doğru yönlendiren bir ışık masası tasarlandı. Söz konusu teknoloji, yaşlı insanların sirkadiyen ritimlerini güçlendirerek uykularını iyileştirmeye ve demans semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. diklerini düşünerek ışığı yukarı doğru yönlendiren bir ışık masası tasarladı. Söz konusu teknoloji, yaşlı insanların sirkadiyen ritimlerini güçlendirerek uykularını iyileştirmeye ve demans semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. ABD’deki sekiz bakım evine yerleştirilen bu masalar, sirkadiyen sistemini harekete geçirmek için yeterli mavi spektrumlu ışık içeren aydınlatma kutuları ve zemin lambalarıyla desteklendi. Dört hafta boyunca orta ila geç evre demansı olan 46 kişi tarafından kullanıldı. Sakinlerin her sabah saat 06.00’ya kadar uyanmasından başlayarak normal ışıklar kullanıldı. Dört haftalık ek bir süre boyunca katılımcılar masayı, sirkadiyen sistemini harekete geçirmeyecek daha fazla sarı renk tonuyla daha kısık ışıklarla kullandılar. Sarı veya normal ışıkla karşılaştırıldığında, mavi ışık müdahalesi, sakinlerin uyku kalitesini önemli ölçü de artırmış ve depresif semptomlar ile gerginliği azaltmıştı. Yine de şüpheci yaklaşımlar var. İngiltere’deki Surrey Uyku Araştırma Merkezi Direktörü DerkJan Dijk, anketlerin demans hastaları değil de bakıcılar tarafından doldurulmasını bir sorun olarak görüyor. “Uyku kalitesi ve depresyon belirtilerinde belirgin gelişmeler olmasına rağmen, başkalarının adına gerginlik seviyelerinin doğru bir şekilde değerlendirilmesi zor olabilir” diyor. Gün ışığına maruz kalmanın bu popülasyonda uykuyu iyileştirmek için önemli olabileceğine dair artan kanıtlar artarken, demans hastalarının uyku ve sirkadiyen ritimlerini iyileştirmek için yeni teknolojiler geliştiriliyor. https://www.newscientist.com/ article/2228008lighttherapydevicehelpsimprovesomesymptomsofdementia/ 10 BÜYÜK EKONOMIK BÖLGE 1. New YorkWashingtonBoston (3 trilyon 650 milyar dolar) 2. ParisAmsterdamBrükselMünih (2 trilyon 505 milyar dolar) 3. ChicagoDetroitClevelandPittsburg (2 trilyon 130 milyar dolar) 4. Tokyo (1 trilyon 800 milyar dolar) 5. Los AngelesSan Diego (1 trilyon 424 milyar dolar) 6. SeulBusan (1 trilyon 325 milyar dolar) 7. DallasHoustinSan AntonioAustin (1 trilyon 227 milyar dolar) 8. BeijingTianjin (1 trilyon 226 milyar dolar) 9. LondraLeedsManchester (1 trilyon 177 milyar dolar) 10. Hong KongShenzhen (1 trilyon 43 milyar dolar) (Not: İstanbulBursa 626 milyar dolar ile 17. sıradadır) Kaynak: VisualCapitalist.com