Katalog

EKONOMI DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: BAHADIR AKTAŞ AVRO STERLIN FAİZ BORSA 1117 ARALIK 2019 SALI ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 5.8490 3.6 kuruş 6.5150 3.3 kuruş 7.8180 4.7 kuruş 11.86 0.03 puan 111.125 648 puan 1870.79 20.58 lira 277.81 2.59 lira 817 BIN YENI IŞSIZİşsizsayısıeylülde4milyon566binkişiyeçıktı.4gençtenbiriistihdamakatılmıyor 1 yıllık kriz döneminde 878 bin kişi istihdam dışında kaldı veya işini kaybetti. Ne eğitimde ne istihdamda olan kadınların oranı yüzde 37’ye çıktı. İşgücüne dahil olmayanlar 693 bin kişi arttı. Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 817 bin kişi artarak 4 milyon 566 bin kişiye yükseldi. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı ağustos, eylül ve ekim aylarını kapsayan eylül dönemi işgücü istatistiklerine göre, işsizlik oranı eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 2.4 puanlık artışla yüzde 13.8’e yükseldi. Tarım dışı işsizlikte de dikkat çekici bir artış söz konusu. Eylül 2018’de yüzde 13.5 olan mevsim etkisinden arındırılmış tarım dışı işsizlik Eylül 2019’da yüzde 16.3’e yükseldi. Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSKAR) tarafından hesaplanan geniş tanımlı işsiz sayısı krizin başladığı ay BANKALARDA BÜYÜK KIYIM KPMG Türkiye’nin “Sektörel Bakış 2020 Bankacılık” raporuna göre, Eylül 2019 itibarıyla sektörde 51 banka faaliyet gösteriyor. Eylül 2018’de 207 bin 870 olan yurtiçi personel sayısı Eylül 2019’da 204 bin 374 kişiye geriledi. Bankalar bu dönemde yurtiçinde 158 şube kapatırken yurtdışında 3 şube açtı. Rapora göre, 20182019 dönemindeki sarsıntıdan büyük hasar almadan çıkan ve sınavını başarıyla veren bankacılık sektörü 2020’li yıllar için güçlü sinyaller veriyor. Sektörün bu yıl odağı, güçlü aktif kalitesini korumak olacak. olan Eylül 2018’de 6 milyon 362 bin iken Eylül 2019’da 7 milyon 199 bine yükseldi. Geniş tanımlı işsiz sayısı 837 bin kişi arttı. Eylül 2019’da geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 20’ye çıktı. Mevsim etkisinden arındırılmış genç işsizliği 2018 Eylül’de yüzde 21.6 iken Eylül 2019’da 4.5 puan artarak yüzde 26.1’e yükseldi. Ocak 2018’de 837 bin olan yüksek öğrenimli işsiz sayısı Ağustos 2018’de 1 milyon 111 bine ve Eylül 2019’da 1 milyon 250 bine yükseldi. Üniversite okuyanların işsiz kalmayacağı düşüncesi bir mite dönüştü. Açılan çok sayıda özel üniversitenin ve krizin de etkisiyle çok sayıda üniversite mezunu işsiz kaldı. İstihdam düşüyor Genç işsizliği ve kentsel kadın işsizliği tehlikeli boyutlara ulaştı. Genç ve kadın işsizliği hem düzey hem artış hızı olarak ilk sıralarda yer almaya devam ediyor. Bu dönemde ne eğitimde ne istihdam olanların (NEET) oranında artış var. NEET kadınların oranı yüzde 37’ye ulaştı. Mevsim etkisinden arındırılmamış kadın işsizliği 2.3 puan artarak yüzde 17.3’e yükseldi. Genç kadın işsizliği ise 5.7 puan artarak yüzde 32.9’a yükseldi. Eylül 2018’de 28 milyon 318 bin olan mevsim etkisinden arındırılmamış istihdam Eylül 2019’da 28 milyon 440 bine geriledi. Krizin başladığı Eylül 2018 ile Eylül 2019 arasında istihdamdaki kayıp ise 762 bin olarak gerçekleşti. Diğer bir ifadeyle 1 yıllık kriz döneminde 878 bin kişi istihdam dışında kaldı veya işini kaybetti. l Ekonomi Servisi İşgücündeki azalma kötü haber CHP Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu, baskılanmış rakamların dahi işsizlikteki vahim boyutu gizleyemediğini söyledi. Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, işgücünde 35 bin kişilik gerileme olduğunu işgücündeki azalmanın Türkiye ekonomisi için iyi haber olmadığını vurgulaya rak “Potansiyel çalışabilecek olanları kullanamıyoruz. İşgücü, 2018 Eylül’den bu yana sadece 210 bin kişi artmış. İşgücünde artış yavaşladı” dedi. Bütçede ipin ucu kaçtı VW Türkiye kararını erteledi Alman otomotiv devi Volkswagen’in (VW), Türkiye’de kurulması planlanan fabrikayla ilgili kararını en erken 2020’nin ilk çeyreğinin ortalarından itibaren gündeme geleceği kaydedildi. Sürecin sonunda fabrikanın Manisa’da kurulması yönünde bir karar çıkmaması durumunda şirketin tamamen yeni bir fabrika arayışına girmekten ziyade mevcut fabrikalarından birinde genişlemeye gitmeyi düşündüğü, bu durumda Doğu Avrupa ülkelerindeki tesislere şans tanındığı belirtiliyor. Sektör gözlemcileri son olarak bu bağlamda Bratislava’nın gündemde olduğunu kaydediyor.VW, 2 Ekim’de Manisa’da 943 milyon 500 bin TL sermayeli “Volkswagen Turkey Otomotiv Sanayi ve Ticaret AŞ” unvanlı şirketi kurmuştu. l Ekonomi Servisi Atlas Global’in uçuşları başlıyor Atlas Global Havayolları, 21 Aralık 2019 Cumartesi sabahı itibarıyla uçuşların tekrar başlayacağını açıkladı. İnternet sitesinden yapılan açıklamada, rezervasyon portalının hizmete açıldığı belirtilirken “21 Aralık saat 11.15’te uçuşlarımız tekrar başlayacaktır. 26 Kasım21 Aralık arasında yapılamayan uçuşlara ait tüm biletler açığa alınmıştır. Açığa alınan biletlerinizle ilgili değişiklik talepleriniz için doğrudan acentenizle iletişime geçebilirsiniz. İşlemler 1920 Aralık 2019’da tamamlanacaktır” denildi. l Haber Merkezi FpAarTaF’udyeanrıksaı ra G7 ülkelerinin kara para aklamanın önlenmesi amacıyla kurduğu Mali Eylem Görev Gücü (FATF), Türkiye’nin bu alanda ciddi eksiklikler yaşadığı uyarısında bulundu. Financial Times’ın (FT) haberine göre, kurum Türkiye’yi bir yıllık izleme sürecine aldı, düzelme görülmezse de Pakistan, Yemen ve Moğolistan gibi ülkelerin bulunduğu “uluslararası gri listeye“ alınabileceği uyarısı yaptı. FT, böyle bir durumun Türkiye’nin yabancı finansman çekme becerisine zarar verebileceği yorumunda bulundu. Türkiye’nin, kara para aklama ve terörizmin finansmanı suçlarıyla etkili mücadele için konulan 11 kriterin dokuzunda “temel’ veya “önemli” ilerleme kaydetmesi gerektiği belirtildi. Raporda, 15 Temmuz darbe girişiminin Türkiye’nin öncelikleri üzerinde olumsuz etki yarattığı, yargı sisteminin iş yükünün bu süreçte çok arttığı ve darbe girişimiyle doğrudan ilgisi bulunmayan grupların finansmanına ilişkin soruşturmaların gözardı edildiği yorumu da yer aldı. Gazete, Türkiye’nin rapordan çok rahatsız olduğunu ve raporun yayımlanmasını engellemek için FATF üyelerine lobi yaptığını öne sürdü. FT, Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan haber için görüş almak istediğini ancak soruların yanıtsız kaldığını da yazdı. 11 aylık açık 92.9 milyar lira ile hükümetin ilk hedefi olan 80.6 milyar liranın üzerinde. MUSTAFA ÇAKIR Yılsonuna yaklaşılırken bütçe açık vermeye devam ediyor. 11 aylık açık 92.9 milyar lira ile hükümetin ilk hedefi olan 80.6 milyar liranın üzerinde. Merkez Bankası’ndan aktarılan 40 milyar liranın üzerindeki ihtiyat akçesi de olmasa açık revize edilerek 125 milyar liraya çıkarılan ikinci açık hedefinin de üzerine çıkıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılan Hazine yardımları ise 100 milyar lirayı da aştı. Hazine ve Maliye Bakanlığı 11 aylık bütçe gerçekleşme sonuçlarında şu tespitlere yer verildi: n Geçen yıl kasımda 7.6 milyar TL fazla veren bütçe, bu yıl kasımda 7.8 milyar TL fazla verdi. Bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 1.7 artarak 83.3 milyar TL, bütçe giderleri ise yüzde 1.6 artarak 75.5 milyar TL olarak gerçekleşti. n Geçen yıl ocakkasım döneminde 54.5 milyar TL olan bütçe açığı bu yılın aynı döneminde 92.9 milyar TL’ye çıktı. Hükümetin ilk hedefinde bu yıl için beklenen açık 80.6 milyar liraydı. Ancak daha sonra açık beklentisi revize edilerek 125 milyar liraya çıkarıldı. Merkez Bankası’ndan aktarılan 40 milyar liranın üzerindeki ihtiyat akçesi de olmasa açık revize edilen 125 milyar liranın da üzerine çıkacaktı. Faiz gideri arttı n Faiz giderleri kasımda 7.4 milyar liraya, 11 ayda ise 95.7 milyar liraya ulaştı. n Güvenlik ve savunmaya yönelik alımlar kasımda da artamaya devam ederek 1 milyar 582 milyon liraya yükseldi. 11 aylık harcama 8.7 milyar lira oldu. n Cumhurbaşkanlığı’nın kullanımında bulunan “örtülü ödenekten” kasımda 18.9 milyon lira, 11 ayda ise 1.8 milyar lira harcama yapıldı. 2018’in tamamında “örtülüden” yapılan harcama 1.7 milyar liraydı. l ANKARA Dolar 2 ayın zirvesinde Merkez Bankası’nın geçen haftaki faiz indirimi ve indirimlerin devam edeceği beklentisinin yanı sıra, ABD ile ilişkilere yönelik endişelerle dolar/TL 5.85’i aşarak 22 Ekim’den bu yana en yüksek seviyeyi gördü. TL, dün dolar karşısında yüzde 0.6 değer kaybederken, gelişmekte olan ülke para birimlerinden de negatif ayrıştı. Öte yandan Moody’s’in Orta Doğu, Türkiye ve Güney Afrika’daki finandışı şirketlere ilişkin yayımladığı raporda Türkiye’ye ilişkin “Orta Doğu, Türkiye ve Güney Afrika’da finans dışı şirketlerin 2020 görünümü negatif Türkiye’de jeopolitik gerginlik, öngörülemeyen politikalar ve kırılgan iş yapış ortamı şirketlere baskı yapmaya devam edecek” denildi. ‘At, eşek eti ithali yok’ Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Türkiye’nin ithal ettiği etler arasında at, eşek ve domuz eti olmadığını savunarak “Bu konular teknik. At eti meselesi şudur: ‘GTİP kodu’ denilen yurtdışında da ‘HS Kodu’ denilen genel tarif vardır, her ürün grubuyla ilgili. Bunlar at etini de eşek eti ni de dana etini de diğer etleri de kapsar. Bununla ilgili bir yanlış anlaşılma var” dedi. Tarım ve Orman Bakanlığı bütçesinin görüşmelerinde söz alan CHP Mersin Milletvekili Cengiz Gökçel de çiftçinin 2002’de 4 milyar TL olan borcunun bugün 160 milyar TL’yi geçtiğini söyledi. l ANKARA Aletlerin aleti olmamak için.. Sanatçı duyarlılığını yaşamın her alanında kullanarak ödünsüz insan hakları savunuculuğunu yapmayı sürdüren Muzaffer İlhan Erdost’un “Üç Kuşaktan Tanıklıklar” söyleşisini okurlar çok sevmiş olsalar da kendisinin özenle altını çizdiği kimi vurgulamaları bile aktaramadığım için üzgündüm.. Baktım, dün sabahın sıcak gündemine ilişkin tartışmalarda, işler sarpa sardıkça, provokatörler elleriyle üretilen kavram karmaşası katlandıkça katlanmış.. Gerçeklerle, yalanların tersyüz edilmesi ustalığında kimin neyi kastettiğinin anlaşılmasında birbirlerini en iyi tanıyıp anlayanların bile anlaşabilmeleri zorlaşmış. “Neden, niçin” sorularını sorabilmek kıymete binmiş.. Günün sıcak gündemine dönük sorgulamalarımıza ışık tutmak üzere de birkaç “başöğretmen” tadında eklemlemeler yapabilirim.. 12 Eylül’de, canı İlhan Erdost’u yanı başında, ortak işkence infazlarında kaybetmiş, bireysel en ağır bedeller ödemiş olarak savunduğu değerlerden ödün vermeme direngenliğinin sınavlarından geçmiş Muzaffer İlhan Erdost’un, 12 Eylül davasında müdahil olmayı reddetmesine şaşıranlar olmuş.. “Neden” sorusunu soran gazetecilere yanıtı, “Aletlerin aleti olmak istemedim.. At izi it izine karıştı.. Gladyo bize sırıtıyor..” başlık yapılabilecek saptamaları olmuş. HHH Yeni baskısı çıkacak kitabının hazırlık kopyasından gönderdiği örnekte “Başöğretmen” başlığı altındaki saptamayı sizlerle de paylaşmalıyım.. “Devrim devrimdir, devrimciler devrimcidir. Ulusal demokratik devrim, sosyalist devrim değildir kuşkusuz. Ama biri ötekisini yadsınması değil, önceki sonrakinin anası, sonraki öncekinin ebesidir. Marx’ı ve Marksizmi iyi özümsemiş, Türkiye gerçeği ile yoğurulmuş kararlı bir sosyalist olarak belirteyim ki, Kemal Atatürk’ü ve onun devrimini, ulusal demokratik devrimi devrimimiz olarak ne kadar kucaklıyorsak, bu devrimle özdeşleşmiş Kemal Atatürk’ü aynı sevgi, aynı duyarlılık ve coşkuyla kucaklıyoruz. Biz onu bugün çok arıyor, çok özlüyoruz..” Ölümüne tanıklık ettiği kardeşini, İlhan Erdost’u anlatan “Onu Anlat İşte” kitabının yeni sunumunun son paragrafına ise Nâzım Hikmet’ten de esinlenerek “Sosyalizmi Seviyorum” başlığı altındaki sözcüklerinin eklenmesi notunu düşmüş. “‘Nâzım, memleketimi seviyorum’ diyor, dar zamanlarından birinde. Yurt sevgisini, gericiliğin karabasanı gibi, çirkinliğinin tekeline aldığı, Nâzım’ı bunalttığı bir günde. Sosyalizmi seviyorum diyorum. Hapishanede nezarethanede, mahkemede de olsam. Üstten ve alttan sinsi sinsi saldırılarla çevrilsem de. Güveler, kurtçuklar oymaya çalışsalar da içini. Elveda diyenlere elveda. Onunla kendimi bildim, kendimi buldum, kendimi tanıdım, onunla bütünleştim, toplumsal geçmişimle ve geleceğimle, halkımla, tüm bir insanlıkla. Onunla kavradım özgürlüğü. Birey oldum, kişiliğimi buldum, asalakları bildim, sıkan mengeneyi, ezen silindiri, hileyi, hilenin özünü. Ve bütünleştim tüm bir insanlıkla. Hiçbir şey alamaz bendeki onu. Hiçbir şey veremez bana onun verdiğini. Onunla özgürüm, onunla özgürlük kavgacısıyım, onunla insanım, onunla onurluyum. Seviyorum sosyalizmi.” HHH Ve köşeye sığabilecek son bir not da “Üç Kuşaktan Tanıklıklar”da yer bulamamış olarak bana.. Sevgili İlhan Selçuk’un 7 Kasım 2003 tarihli kendisine yazılmış “Muzaffer..” başlıklı yazısını alıntılamış. Altına yine Cumhuriyet’te bu kez İlhan Selçuk’un evinden götürülmesi üzerine kendisinin yazdığı 24 Mart 2008 tarihli yazısını eklemlemiş.. İlhan Selçuk’un, İlhan Erdost’un öldürülmesi, cenazesinin kaldırılması üzerine yazdıklarına ironi olarak Erdost’un “Her evden götürüldü İlhan” başlıklı yazısından son paragrafları paylaşmalıyım: “İlhan Selçuk’a özel not: O gün İzmir’deydim. Ulusaldan evrensele Nâzım Hikmet’i konuşacaktım. Salon doluydu. Hepsi Nâzım Hikmet’i, /Dakikalarca İlhan Selçuk’u alkışladılar../Akşam evi aradım. Rana, ‘Muzaffer çok üzgünüm, diyordu./Sanki İlhan Selçuk bizim evden götürüldü..’/Yalnız bizim evden mi?/Yurdun her evinden götürüldü İlhan. Beyaz Saray’ın kiraladığı evler hariç!” TROY’dan yüzde 30 indirim Ödeme yöntemi TROY, yerli üretimin önemine dikkat çekmek için her yıl kutlanan Yerli Malı Haftası dolayısıyla 18 Aralık’a kadar mönülerde indirim uygulayacak. Bankalararası Kart Merkezi’nden (BKM) yapılan açıklamaya göre, kullanıcılar, Çömlek, Gram, Hacı Başar, Hünkâr, Hüsrev, Kardeşim Mantı, Kebabi, Sütiş, Tadında Anadolu, Zuko ve Türk Lezzet Müzesi içinde yer alan seçili restoranlarda, Yerli Malı Haftası için özel hazırlanan TROY mönüsünün tadını, TROY logolu kartlarla yüzde 30 indirimli olarak çıkarabilecek. l Ekonomi Servisi