Katalog

8 17 EKİM 2019 PERŞEMBE EDİTÖR: BETÜL BERİŞE TASARIM: BAHADIR AKTAŞ dishab@cumhuriyet.com.tr DIŞ HABERLER Ankara’ya kritik ziyaretABD’li heyetlerle görüşmelerden sonuç isteyen Trump, Türkiye’ye yine yaptırım tehdidi savurdu Gözler bugün ABD Başkan Yardımcısı Pence liderliğindeki heyetin yapacağı görüşmelerde. HÜSEYİN HAYATSEVER Türkiye’nin Suriye’ye başlattığı Barış Pınarı Harekâtı birinci haftasını doldururken ABD, Türkiye’ye operasyonu sonlandırma ve ateşkes çağrısı yapmak için Ankara’ya iki ayrı heyet gönderdi. ABD Başkanı Donald Trump’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Robert O’Brien ve Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey dün Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ile görüşürken bugün de ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence ve Dışişleri Bakanı Mike Pompeo Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile görüşecek. Öte yandan ABD Başkanı Donald Trump’tan “görüşmeler başarılı olmadığı takdirde yaptırım tehdidi” dikkat çekti. Trump, Suriye’nin kuzeyi ile ilgili “Türkiye ile durumu halletmeye çalışacaklarını, Ankara ile görüşmeler iyi gitmediği takdirde Türkiye’ye uyguladıkları ve uygulayacakları yaptırımların, gümrük vergilerinin Türkiye ekonomisi açısından yıkıcı olacağını” söyledi. Bu arada ziyaretten önce Fox’a konuşan ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, “Amacımız Türkiye ile ilişkileri koparmak değil” dedi. Suriye’nin kuzeyinde ateşkese ihtiyaç olduğunu dile getiren Pompeo, istikrarsızlıktan Erdoğan’ı sorumlu tuttu. Barış Pınarı Harekâtı’nın başlamasıyla Türkiye’ye yönelik karışık mesajlar veren Trump, Dışişleri Bakanlığı’na Türkiye ile Ankara’nın terör örgütü gördüğü YPG’nin ana omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri Jeffrey’nin bulunduğu heyet dün Türkiye’ye geldi. arasında ateşkes sağlanması konusunda çalışma başlatılması talimatı vermişti. Trump’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı O’Brien ve Suriye Özel Temsilcisi Jeffrey’in içinde olduğu bir heyet dün Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ile görüştü. ABD heyeti, Kalın ile görüşmesinde ABD’nin Türkiye’ye Barış Pınarı Operasyonu’nu durdurma ve ateşkes çağrısını iletti. Kalın ise ABD’nin ateşkes teklifinin görüşmede gündeme gelip gelmediğinin sorulması üzerine “Cumhurbaşkanımız net bir şekilde terör örgütüyle ateşkes yapmayacağımızı, arabuluculuğu kabul etmeyeceğimizi söylemişti. Biz de bu pozisyonumuzu tekrarladık” yanıtını verdi. Randevu krizi O’Brien’in Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile de görüşmesi planlanmıştı ancak dün bu görüşme yapılmadı. Dışişleri yetkilileri, Çavuşoğlu’nun TBMM’deki programı uzadığı için görüşmenin bugün için planlandığını bildirdi. Erdoğan, ABD heyetinin ateşkes teklifiyle ilgili olarak “Trump’a dedim ki önce ateşkesi ilan edip daha sonra diğer konuları görüşelim olmaz. Önce anlaşacağız, sonra ateşkesi konuşacağız” ifadelerini kullanmıştı. Erdoğan ve putin 22 Ekim’de görüşecek Suriye’de gerginliği azaltmak için başlatılan Astana sürecinde Türkiye’nin ortaklarından olan Rusya, sınır güvenliği konusunda Ankara ile Şam arasında işbirliği sağlanmasına katkıda bulunmaya hazır olduğunu duyurdu. Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Ankara’nın terör örgütü saydığı YPG’nin omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri ile Şam arasında, Moskova arabuluculuğundaki diyaloğun “somut sonuçlar verdiğini” ifade etti. Diyalog sonucunda yapılan anlaşmayla Suriye’nin kuzeyine ilerleyen Suriye ordusu ile TSK’nin “sahada nasıl koordine olacaklarına karar vermeleri gerektiğini” vurgulayan Lavrov, işbirliği konusunda ise Adana Mutabakatı’nın uygulanması vurgusu yaptı. Kremlin’den yapılan açıklamada ise Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in önceki gece telefonda görüştükleri bildirildi. Rusya’nın arabuluculuğunda Suriye ordusunun SDG ile anlaşarak ülkenin kuzey bölgelerine ilerlemesinin ardından Münbiç’te tansiyonun yükselmesi sonrasına denk gelen görüşmenin ardından iki liderin 22 Ekim’de Soçi’de bir araya geleceği duyuruldu. Bu arada Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dün İngiliz Sky News muhabirinin sorusuna verdiği yanıt, iki ülke arasında kısa süreli bir diplomatik krize neden oldu. Erdoğan, Sky News muhabirinin, ABD heyetlerinin Ankara ziyaretleriyle ilgili sorusuna “Ben onlarla görüşmeyeceğim, onlar karşıtlarıyla görüşecek. Ben Trump geldiği zaman konuşurum” yanıtını verdi. Bunun üzerine ABD Başkan Yardımcısı Pence’in sözcüsü, “Pence, Erdoğan’ın görüşmeyi reddetmesine karşın Ankara’ya gidecek” açıklaması yaptı. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun ise, “Cumhurbaşkanımız, Sky News kanalına yaptığı değerlendirmede bugün (dün) Ankara’da bulunan ABD heyetini kabul etmeyeceklerini ifade etmişlerdir. ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence ve beraberindeki heyetin yarın (bugün) kabul edilmesi planlanmaktadır” diyerek Erdoğan’ın Türk gazetecilere yaptığı “Benim Pence ve Pompeo dışında diğerleriyle görüşmem söz konusu değil” açıklamasını paylaştı. Konunun sorulması üzerine Kalın “Muhabirin soruyu biraz karmaşık sorması ne ticesinde cevap sanki ‘Hayır onunla görüşmeyeceğim’ gibi algılandı. Kastettiği bugün (dün) Ankara’da bulunan Amerikan heyetiyle görüşmeyeceğimdi” yanıtını verdi. ‘Ziyareti değerlendireceğiz’ Erdoğan ise TBMM’de gazetecilerin verdiği demeçte 13 Kasım’da planlanan ABD ziyaretine ilişkin ise “Buraya gelecek olan heyetlerle yapılan görüşmelerden sonra değerlendirilecek olan bir durum. Çünkü kongredeki bu yapılan tartışmalar Türkiye’ye karşı çok büyük bir saygısızlıktır, haddini bilmemektir” dedi. Rusya’ya ziyaretiyle ilgili de Erdoğan, “Şu an itibarıyla Rusya seyahatimizle ilgili herhangi bir olumsuz durum yok” dedi. Münbiç’te “SDG ile rejimin anlaştığı” yönündeki haberlere yönelik de “İhtimal vermek istemiyorum. Burayla ilgili bizim Rusya ile daha önce bir anlaşmamız var. Kaldı ki bizim zaten özellikle Münbiç’te olmak diye bir derdimiz yok. Ama Rusya ama rejim, terör örgütü YPG/PYD’yi buradan çıkarmalarıdır” ifadelerini kullandı. l ANKARA ‘PKK IŞİD’den daha kötü’ ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye’nin Suriye harekâtıyla ilgili “operasyonun kendisini şaşırtmadığını söyleyerek”, “PKK, IŞİD’den daha kötü” ifadelerini kullandı. Trump, İtalya Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella ile Beyaz Saray’da yaptığı görüşme sonrası açıklamalarda bulundu. “Erdoğan’ın kararı beni şaşırtmadı. Uzun süredir Suriye sınırına asker yığıyordu” dedi. Suriye’nin kuzeyindeki askerlerini çektiklerini anımsatan Trump, “(Türkiye ile YPG) uzun süredir savaşıyor. Ben de niye dostumuz olmayan bir ülkenin (Suriye) topraklarını koruduğumuzu soruyorum. YPG de melek değil” ifadesini kullandı. Trump, “Birçok açıdan PKK, terör ve terör tehdidi bakımından IŞİD’den muhtemelen daha kötü” değerlendirmesinde bulundu. Rusya’nın Şam’a yardım etmesi hakkında ise “iyi” ifadesini kullandı. Türkiye’ye uygulanan yaptırımlar hakkında “Bölgede savaşmaktansa yaptırımlar iyidir” yorumunu yaptı. Bu arada ABD Temsilciler Meclisi, Trump’ın Suriye’nin kuzeyinden asker çekme kararına karşı çıkan tasarıyı onayladı. Tasarı Türkiye’ye operasyonun durdurulması çağrısı yapıyor. Yaptırımlara komisyon vizesi ABD Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komisyonu, Türkiye’nin Suriye’de başlattığı askeri harekatın sona ermesi için harekatla ilişkilendirdiği Türk yetkililere ve savunma sanayii ile ilişkilendirilen bankalara yönelik yaptırım tasarısını kabul etti. BBC’nin haberine göre Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Demokrat Eliot Engel ve Komisyon’daki Cumhuriyetçilerin lideri Michael McCaul’un hazırladığı tasarıda, Türkiye’nin Rusya’dan S400 füze savunma sistemi satın almasına yönelik yaptırım uygulanması maddesi de yer alıyor. Tasarı yasalaşırsa Amerikan silahlarının, TSK’ya satışı engellenecek. PACT (Türkiye’nin Çıkardığı Çatışmaya Karşı Yasa Protect Against Conflict by Turkey Act) adı verilmesi önerilen yasa tasarısında şu maddeler var: Operasyona dâhil üst düzey Türk yetkililerinin ABD’ye girişlerini engellemek ve tümüne yaptırım uygulamak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın mal varlığına dair rapor Silahların Suriye’de operasyonel olan Türk kuvvetlerine gitmesini engellemek Türk ordusu ve savunma sanayine para transferi yapan Türk mali kurumlarına hızla yaptırım uygulamak Yönetimin, S400 satışı sebebiyle Türkiye’ye karşı CAATSA 231 numaralı yaptırımlarını 30 gün içinde uygulaması Tasarının önümüzdeki günlerde Temsilciler Meclisi’ne gönderilmesi ve oylama için tarih belirlenmesi bekleniyor. Sivillerin güvenli bölgelere göçü sürüyor. AFP, geçen hafta sonundan bu yana yaklaşık 500 sivilin Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ne Şam Rakka’ya yöneldigeçerek sığınma başvurusunda bulunduğunu, ardından Duhok’ta bulunan bir mülteci kampına yerleştirildiklerini aktardı. İç savaşın 8 yılı aşkın süredir devam ettiği Suriye’de ülke topraklarının büyük bir kısmında kontrol sağlayan Şam yönetimi, Türkiye’nin sınır ötesi operasyonunun ardından Suriye Demokratik Güçleri’yle (SDG) sağladığı anlaşma çerçevesinde kuzeyde ilerleyişini sürdürüyor. Şam’a yakın çizgideki El Mayadin televizyonu, Suriye ordusunun, Ankara’nın terör örgütü saydığı YPG’nin ana omurgasını oluşturduğu SDG’nin kontrolündeki Rakka kentine, 5 yıl sonra ilk kez girdiğini ileri sürdü. Rus haber sitesi Sputnik’e göreyse bölge kaynakları, “Suriye ordusu birlikleri şehirde birkaç gözlem noktası oluşturdu” dedi. Koalisyon güçlerinin Rakka’yı terk ettiği, Suriye ve Rusya’nın savaş uçaklarını Rakka’daki havaalanlarına taşımaya hazırlandığı iddiaları da gündeme yansıdı. ‘Suriye ordusu Kobani’de’ 2014’te IŞİD tarafından ele geçirilen, bir dönem örgütün “kalesi” olarak tabir edilen Rakka, iki yıl önce ABD liderliğindeki koalisyonun desteklediği operasyon sonucunda SDG’nin kontrolüne geçmişti. Muhaliflere yakın Suriye İnsan Hakları Gözlemevi ise Suriye Suriye ordusunun, aralarında Tel Tamer’in de olduğu noktalarda konuşlanmaya başladığı savunulmuştu. ordusu birliklerinin dün Münbiç üzerinden Fırat’ın doğusuna geçtiğini ve Kobani’ye doğru ilerlediğini, bölgenin dışında bulunan bazı köylerde kontrol sağladığını duyurdu. Akşam saatlerinde ise Sputnik’in haberinde Suriye ordusunun Kobani’ye girdiği savunuldu. Türkiye’nin operasyon bölgesi olarak açıkladığı, ABD askerlerinin çekilmesi sonrasında Suriye ordusunun kontrolü tamamen ele aldığı Münbiç’te ise dün ilk kez Rus güçleri devriye gezdi. Suriye devlet haber ajansı SANA, ABD öncülüğündeki uluslararası koalisyonun Kobani bölgesinde Türkiye sınırının yakınındaki üsteki bazı materyalleri askerlerini çektikten sonra imha ettiğini duyurdu. Suriye’nin Ayn İsa kasabası yakın larında önceki gece yaşanan çatışmalarda iki Suriye askerinin Türk topçu ateşi nedeniyle hayatını kaybettiği iddia edildi. Alman haber ajansı dpa’nın Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne dayandırdığı habere göre, gece boyunca Türkiye ve bölgedeki müttefiklerinin Ayn İsa’nın doğusundaki bölgelere yaptığı top ve havan atışları nedeniyle Suriye ordusundan en az iki asker öldü. Suriye ordusunun daha önce, Münbiç’in yanı sıra Tabka, Ayn İsa ve Resulayn, Tel Tamer gibi kritik noktalarda konuşlanmaya başladığı haberleri gündeme yansımıştı. SANA, dün akşam saatlerinde Haseke bölgesinde Türkiye’ye ait bir İHA’nın düşürüldüğü iddiasını duyurdu. Pedersen Şam’da BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, anayasa süreci için ziyaret ettiği Şam’da, ateşkes çağrısı yaptı. Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim’le görüşmesinin ardından Reuters’a konuşan Pedersen, BM’nin krizin insani sonuçları konusunda “son derece endişeli olduğunu” belirtirken “ihtilafa son verilmesi gerektiğini” söyledi. Hüseyin Hayatsever Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Suriye Özel Temsilcisi Aleksandr Lavrentyev’in, Türkiye ile Suriye’nin Dışişleri ve Savunma bakanlıkları ile istihbarat servisleri üzerinden “gerçek zamanlı ve sürekli olarak” diyalog halinde olduklarını açıklamasını Dışişleri Bakanlığı doğrulamadı. Cumhuriyet’in ulaştığı bakanlık kaynakları, “Suriye ile Dışişleri Bakanlığı üzerin ‘Şam ile Dışişleri teması yok den görüşme yapılması söz konusu değil” ifadelerini kullandı. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın da “Bizim Esed rejimiyle resmi olarak temasımız yok. Bir mesaj iletilmesi gerektiğinde, özellikle askerlerimi zin can güvenliği söz konusu olduğunda, bunu genellikle Ruslar ya da İranlılar üzerinden iletiyoruz” dedi. Savunma Bakanı Akar, 14 Ekim’de CHP, İYİ Parti ve MHP’yi ziyaret ederek Barış Pınarı Harekâtı hakkında bilgi vermişti. CHP heyetinin Suriye yönetimi ile herhangi bir diyalog girişimi olup olmadığı sorusuna Akar’ın Suriye yönetimiyle görüşmek için bazı arayışların olduğu ve bu arayışların bazı kurumlar üzerinden devam ettiği bilgisini verdiği kaydedilmişti. l ANKARA Türkiye’ye silah ticareti $10 ülkeden 550 milyon TSK’nin Suriye’nin kuzeyinde başlattığı Barış Pınarı Harekâtı’nın ardından, 9’u NATO üyesi olmak üzere toplamda10 ülke Türkiye’ye 550 milyon dolarlık silah satışını askıya aldı. Türkiye’ye silah satışıyla ilgili son kararlar Çek Cumhuriyeti ve Kanada’dan geldi. Stokholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) her yıl hazırladığı raporlara göre, silah ihracatı 20142018 arasındaki beş yılda, bir önceki beş yıla göre yüzde 170 oranında artsa da, Türkiye hâlâ yüksek miktarda silah ithal eden ülkeler arasında. Türkiye’ye silah ihracatını veya silah satış lisanslarını askıya alanlar arasında Almanya, İtalya, İngiltere gibi geleneksel olarak Ankara’nın savunma harcamalarını yaptığı ülkeler bulunuyor. Öte yandan, Çek Cumhuriyeti, Norveç gibi silah alışverişinin çok düşük olduğu ülkeler de bulunuyor. Geçen yıl en çok alım ABD’den Türkiye 2018 yılında en yüksek miktarda as keri teçhizat alımını, SIPRI rakamlarına göre 293 milyon dolarla ABD’den yaptı. 2019’da ise S400 füze savunma sistemlerinin alı mı nedeniyle bu sıralamada birinci konuma Rusya’nın geçmesi bekleniyor. Türkiye’ye si lah satışını askı ‘Pentagonya alan ülkeler den 2018 yılında alınan askeri teçhizatların toplam değerine ilişkin bilgiler ise şu şekilde: Alman basının haberlerine göre, Türkiye, Almanya’dan 268 milyon dolarlık askeri teç muafiyet için çalışıyor’ ABD Savunma Bakanlığı’nın (Pentagon), Türkiye ile ABD arasındaki silah satışlarının Savunma Bakanlığı’na yaptırımlardan etkilenmemesi için muafiyet hazırlaya hizat alımı yap cağı iddia edildi. AA’nın tı. Bu rakam haberine göre isminin Almanya’nın toplam silah ihracatının yaklaşık üçte birine denk geliyor. Almanya’nın ardından en yüksek alım yapılan açıklanmasını istemeyen bir ABD’li yetkili, “Hazine Bakanlığı, henüz hazırlamamış ise de hazırlıyordur, yaptırımlar kapsamında devam eden faaliyetlerin etkilenmemesi için genel bir muafiyet hazırlıyor. Burada amaç ülkelerden bir askeri satışları ve diğer diğeri olan İtal kalemleri yaptırımların ya ise SIPRI rakamlarına göre kapsamından çıkarmaktır” ifadelerini kullandı. Türkiye’ye 181 milyon dolarlık satış yaptı. İspanyol gazetesi El Pais’in verdiği bilgiye göre Türkiye geçen yıl İspanya’dan 180 milyon dolar değerinde askeri teçhizat alımı yaptı. Global Affairs’in verdiği rakama göre Kanada’dan 87 mil yon dolarlık alım yapıldı. Fransa Savunma Bakanlığı’nın verilerine göre, Türkiye’ye ge çen yıl yaklaşık 50 milyon dolarlık satış yapıl dı ancak bu rakam bir yıl önce, yani 2017’de 218 milyon doları buluyordu. Finlandiya, res mi makamlarının verilerine göre, Türkiye’ye 19 milyon dolarlık askeri malzeme sattı. Hol landa basını, bu ülkenin Türkiye’ye 32 milyon dolarlık satış yaptığını duyururken, Norveç için bu 4.5 milyon dolar olarak belirtildi. Öte yandan, İngiltere’nin Türkiye’ye si lah satışıyla ilgili 2018 yılına ait net rakam lara ulaşılamazken, Avrupa Birliği verilerine göre, 2017’de Londra hükümeti Türkiye’ye satılmak üzere yaklaşık 728 milyon do larlık askeri teçhizat lisansı verdi. Çek Cumhuriyeti’nin de 2018 yılına ait verile rine ulaşılamadı ancak AB verilerine göre 2017’de bu ülkeden yaklaşık 3 milyon do lar değerinde askeri teçhizat alımı yapıldı. Sanders Biden Warren Demokratların tartışmasında operasyon damgası ABD’de 2020’de yapılacak başkanlık seçimleri öncesinde Demokrat aday adayları kozlarını canlı yayında paylaşırken, sağlık sigortası ve ABD Başkanı Donald Trump’ın Suriye kararı en çok konuşulan iki konu oldu. Tartışmaya 12 Demokrat aday adayı katıldı. Yarışta ismi öne çıkan eski Başkan Yardımcısı Joe Biden, Vermont Senatörü Bernie Sanders ve Massachusetts Senatörü Elizabeth Warren’ın yanı sıra diğer 9 aday adayı da birçok konuda görüşlerini paylaştı. CNN moderatörünün Türkiye ile ilgili bir sorusuna yanıt veren Biden, “asıl sorunun Türkiye olduğunu” iddia etti ve Trump’ın “Kürtlerin katledilmesine izin verdiğini” ileri sürdü. Daha önce Esad yönetimini öven açıklamalarıyla gündeme gelen bir diğer aday adayı Hawaii vekili Tulsi Gabbard da “Elinde Suriye’deki Kürtlerin kanı var” sözleriyle Trump’a yüklendi. Warren “Ortadoğu’dan kesinlikle çıkmalıyız ancak bunu daha akıllıca bir şekilde yapmalıyız” sözleriyle Trump’ın kararının bir bölümüne katıldığını fakat yöntemin yanlış olduğunu belirtti. Sanders ise “Türkiye’nin artık ABD’nin müttefiki olmadığını, Trump’ın Kürtleri yüz üstü bıraktığını” savundu.