Katalog

Pazar 23 Eylül 2018 8 Geçmişe ve geleceğe ışık tutan bir yaşam Büyükada’dan Amman’a ikilemlerin şekillendirdiği bir avangard: Fahrelnissa Zeid. Ailesi ve Zeid’in öyküsü Türkiye ve Ortadoğu için ipuçlarıyla dolu Sanatçının ve içinde bulunduğu kültürel kodların tarih boyunca izledi ği yol, sanat üretiminin çeşitlili ği ve çağdaş olanı ortaya çıkar ma becerisi açısından belirleyi ci oldu. Çağlar bo yu insanlığın ya şamı üzerinde be lirleyici olan kül türel akış, kimi za man fetihler, ki DENİZ mi zaman ticari ÜLKÜTEKİN ilişkiler, kimi za man da bizzat sa natçının kişisel yolculuğu ile bü tünleşti. Geçensalı günü Diri mart Dolapdere’de Tutkuya Öv gü isimli sergi ile izleyiciyle bu Günümüz Türkiyesi’nin yaşadığı kültürel ve siyasi çatışmalarının en belirgin şekliyle ortaya çıktığı isimlerden birisi Fahrelnissa Zeid gösteriyordu. Çatışkılı üretim Bu yönüyle Batı için bile yenilikçi bir soyut anlatı içerisinde olsa da ailesinin kökenlerinden hem kültürel hem de yazgı anlamında kopması pek de mümkün değildi. Kardeşleri Cevat Şakir Kabaağaçlı, Aliye Berger ve yeğeni Füraye Koral’ın zaman içinde yerleşik hale gelen çatışkılı iç dünyalarına benzer bir zihinsel iklim içerisindeydi. Ve tıpkı ailesi gibi bu çatışkılı yönelim Fahrelnissa’nın da üretimine fayda sağlarken, gündelik yaşamı ikilemlerle çevreleniyordu. Nitekim Batı’da rüştünü ispat ça luşan ve RES Yayınları tarafın basına girerken ve üretiminde dan yayımlanan “İç Dünyaların ki soyut yenilikçilikle, düşünsel Ressamı” isimli kitabının tanı katmanları arasındaki derinlikle tımı yapılan FahrelnissaZeid’in fark yaratırken yaptığı ikinci ev hikâyesi sonuncusuna bir örnek. lilik, Türkiye’nin Irak büyükel 1901 senesi. Büyükada’daki çisi Emir Zeid’leydi. 1925’e ka Şakirpaşa Köşkü. Osmanlı’ya üst dar Filistin bölgesini yöneten ve düzey yönetici yetiştirmiş, ge İngiltere’nin Ortadoğu’da güç ka lecekte de Cumhuriyetin kültü zanmasındaki önemli aktörler rel devriminde etkin olacak Şa den olan Irak Kralı 1. Faysal’ın kirpaşa ailesinde 1890’da Gi kardeşi olan Zeid’in soyadını ve rit valiliği yapmış Mehmet Şakir prens ünvanı taşıyan kocasıy Paşa’nın kızı dünyaya gelir. Am la birlikte prenses unvanı alma cası, eski sadrazam Ahmed Ce sı alması onu sanat kronolojisi vad Paşa’nın vefatından bir yıl içinde oryantalist literatüre hap sonra aileye katılan Fahrelnissa setmeye olanak tanıdı. ailenin beşinci çocuğudur. Oysa FahrelnissaZeid bundan Ağabeylerinden birisi aile çok daha fazlasıydı. Berlin’de nin ilk çocuğu Halikarnas Ba Hitler’le resim konuş lıkçısı olarak bilinecek Cevat tuğu rivayet edilen, Şakir’dir. Ablası Hakkiye’nin kızı Füraye Koral Türkiye’nin ilk kadın seramik sanatçısı olarak literatüre girecek ve yaşam öy Büyükada Şakirpaşa Köşkünde Zeid, aile bireyleriyle bir arada. Kardeşleri ve Zeid, daha sonra alanlarında tanınan sanatçılar oldular. sonrasında 1946’dan 1975’e kadar Paris ve Londra’da şekillenen sanat yaşamı, kültü küsü romanlara konu olacaktı. Fahrelnissa’nın küçük kardeşi Aliye de (Berger) Türk gravür ve oyma sanatını uluslararası alanda görünür kılacak çalışmalara imza atarak kendisine sanat tarihinde yer edinecekti. İlk travma Fahrelnissa’nın resme merak saldığı yıllarda, Osmanlı Cihan Harbi’nin eşiğindeyken, Şakirpaşa ailesi maddi sıkıntı içine düşer. Devlet yönetiminde etkin olan aile, Genç Türkler, İttihat Terakki, İstidat Rejimi ve 2. Meşrutiyet süreçleri içinde yıpranır. Baba Mehmet Şakir iki oğluyla Afyon yollarını tutar. Bu sırada ailenin yazgısında derin yaralar açacak bir olay yaşanır. İtalya’dan dönen Cevat Şakir babasıyla tartışmaya tutuşur ve babasını vurarak ölümüne sebep olur. Kimilerine göre tartışmanın sebebi Cevat Şakir’in İtalya’dan getirdiği Aniesi’dir. Paşa, gelini Ve genç Cumhuriyet mücadeleyi kazanıyor. Türkiye Cumhuriyeti kuruluyor. Kurucu irade, muasır medeniyetin teknik kadrolarının yanında, bilim, kültür ve sanat alanında nitelikli genç bir kuşak yetiştirmenin gerekliliğinin farkında. Bu amaçla kabiliyetli gençler yurtdışına yollanıyor. Fahrelnissada bu kuşağın mensupları arasında. Fransa’ya giden Fahrelnissa, dönemin en önemli sanat okullarından birisi olan Ranson Akademisi, Zeid’in dönemini aşan ve çağlar üstü olan sanatının şekilleneceği yer olacaktı. Ancak evliliği de sona erecekti. Batıya yöneliş FahrelnissaFransa’da kariyer adımlarını çizerken, Cevat Şakir’in özgürlüğü kısa sürmüş, Cumhuriyetin iç isyanlarla uğraştığı, çok partili demokrasi denemelerinin başarısız ol yer aldığı sofraların konuğu olarak kalmayacak, seramik alanındaki çalışmalarıyla çağdaş Türk sanatının öncü isimlerinden biri haline gelecekti. Kandinski izinde Fahrelnissaise aile üyelerinden farklı bir yol izliyordu. Tür rün, sanatçının benliğine işlenen yolculuğunun en iyi örneklerindendi. İkinci Dünya Savaşı sonrası yaşanan travmalarda, figürün anlamsızlığı ve hiçliğini keşfeden ve renklerin ışıltısının soyut anlatı gücündeki psikolojik verileri bir sanat anlatısı olarak ortaya çıkaran Batı sanat iklimindeki en yenilikçi isimlerden birisi olarak kendisini kabul ettirmeyi başarmıştı. Türk ve Ortadoğu anlatı geleneklerine dayanarak kendi iç dünyasının izlerini taşıyan en bilinen eseri Cehennem’de (1950) bu yaklaşım görülebiliyordu. İsmi yol gösterdi Zeid’in ressam olarak öne çıktığı yaşantısındaki gündelik hayatı, zevke ve eğlenceye düşkün bir ile yasak bir aşk yaşamaktadır. duğu yıllarda yazdığı bir öykü Bu olayın ardından Fahrelnissa sebebiyle, “askeri, isyana teş kiye sınırları içinde edinebileceği şöhreti bir kenara bırakıp yaşam tarzı olarak kabul edilse de, kültürel anlamda doyumsuz resim eğitimini devam ettirmek vik etmek” suçu ile kendisini is rüştünü Avrupa’da ispat etmek luğu, öğrenmeye ve öğrendikleriiçin bugün Mimar Sinan Güzel tiklal mahkemesinde bulmuş hedefine odaklanırken, henüz ni anlamlı bir felsefi yaklaşımla Sanatlar Fakültesi olan Sanayii tu. Bu sefer güney vilayetlerin Batı’da kültürel oryatalizmin sa bir araya getirme biçimi karika Nefise’ye girer. Ailenin yaşadığı den birisine sürgün edilecek nat kurumlarındaki yolculu türize edilebilecek bir hikâyeden ağır travma ise ilerleyen yıllarda ti. O sürgün ise Halikarnas Ba ğu bile başlamamıştı. Bu yüz çok daha fazlasıydı. İsminin an ardında bıraktığı eserlerde görü lıkçısı hikâyesinin başlangıcıy den iki savaş arasındaki kıta lamı ile “kadın olmanın gururu” lecektir. dı. Cevat Şakir’i sürgün eden İs da üstelik bir kadın ressam ola sezgisini her daim taşırken, yine İlk evlilik tiklal mahkemelerinin önemli fi rak yer edinmek için yetenekten isminde yer alan fonetik de egzogürü Kılıç Ali de daha sonra Şa fazlası gerekliydi. Onda da faz tik ve çok kültürlü bir hayat ya İstanbul’un İngiltere kirpaşa ailesinin damadı olacak lası vardı. Spinoza, Kandinski şaması için farklı bir yol gösteri hâkimiyeti altında olduğu tı. Fahrelnissa’nın ablası Hakki ve Jung ile eşleşen sanat üretimi ci olmuştu. Zeid, 5 Eylül 1991’de 1920’de Fahrelnissailk evliliğini ye hanımın kardeşi Füreya Ko Fahrelnissa’yı algı üzerine ça Amman’da hayata gözlerini yum sonradan Devrim soyadını ala ral, Kılıç Ali’yle evlenecek, aile lışmaya yöneltti. Onun algı ger du. Hayat hikâyesi, sanatsal yak cak yazar İzzet Melih ile yapı nin bir kısmı Ankara’nın yüksek çekliği gündelik çerçevenin dışı laşımı ve ardında bıraktığı eser yor. İki çocukları oluyor biri Ne mevkilerinde kurulan sofralar na taşarak bilişsel bir boyut ka ler Türk ve Ortadoğu coğrafyası jat diğeri Şirin. Ardından Fransa da yer sahibi olacaktı. Koral ise zanırken, duyguları yansıtma bi na ait sayısız ipucu taşıyan eser yılları başlıyor. zaman içinde, sırf Atatürk’ün de çimi ve yöntemleri de çeşitlilik ler olarak ardında kaldı. İstanbul’a imzasını atan ressam Avusturyalı Ressam Anton Lehmden, Rönesans dönemi kalesinde yaşamını yitirdi ÖZGEN ACAR İstanbul’a da imzasını atan Avusturyalı ressam Anton Lehmden geçen ay 90 yaşında öldü. 1929’da Slovakya’da doğan Lehmden 1945’te Viyana’ya yerleşmiş, Viyana Güzel Sanatlar Akademisi’nde eğitim görmüştü. 1962/63 yıllarında İstanbul’da Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulunda, 1971/ 97 yıllarında Viyana Güzel Sanatlar Akademisi’nde profesörlük yapmıştı. İstanbul’da iken St. Georg Avusturya Lisesi’nin ki lisesinin bütün mihrap resimleri Lehmden’in elinden çıkmıştı. Lehmden, ilk yapıtlarında Çin manzara resmine duyduğu sevgiden esinlenmiş ve lirik resimlerde yoğunlaşmıştı. Ancak sonraları savaş olaylarına, doğal afetlere, efsanelere, arkeolojik mimari konulara yönelmişti. Lehmden’in çalışmaları İtalya, Avusturya, Japonya, ABD, Almanya, Polonya ve Türkiye’de yoğun olarak sergilenmişti. 1984 yılında Alman ressam Lovis Corinth adına konulan ödüle layık görülmüştü. Macaristan sınırına 5 kilometre uzaklıkta, 1966’da özel mülkiyetine aldığı “Deutschkreutz” adlı “Rönesans Dönemi kalesinde” yaşamaktaydı. Lehmden, kalenin iç duvarlarını, eski freskler, mobilyalar ve halılar döşeyerek “restore” etmişti. Kaledeki yatak odasının tavanının tam tepesindeki bölümüne masmavi bir gökyüzü resmetmiş olup “Sırtüstü yatağa uzanınca, en sıkıntılı günlerimde bile bu manzara beni sakinleştirir!” derdi. 2016’dan bu yana yaz ayları ziyarete açılan kalede, Lehmden’e ait bir de müze bölümü var. Lehmden 7 Ağustos’ta orada öldü. Vehbi Koç, 1938 (Vekam Arşivi) haber TASARIM: İLKNUR FİLİZ ‘İşin doğruluğuna inancınız tamsa cesaretle yürüyün’ Koç Holding’in ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk özel darın veya muhalefetin değil, hepimizindir, bütün vatandaş vakfı Vehbi Koç Vakfı’nın kuru lar aynı geminin içindeyiz. Ülke cusu Vehbi Koç’un yaşam tec çıkarlarını düşünmek hükümet rübelerini aktaran “Vehbi Koç lerin ve politikacıların yanında Anlatıyor – Bir Derleme” kitabı, işadamlarının da görevi olma zamandan bağımsız her nes lıdır. Bu bakımdan, ekonomik lin yararlanabileceği bir rehber hayat içindeki rolümü bırakıp olarak yayınlandı. ? siyasal hayata geçmenin benim Yapı Kredi Yayınları’ndan çı için bir cazibesi yoktur. kan kitapta Vehbi Koç, kendi kaleminden iş ve hayat deneyimlerinden genç kuşaklara İşi büyütmek esas olmalı drçymğlynhOkdaslsldml1kkntiVnd(vzdişKtllalenşeaueae1ıııeeuiaaıonlaıüiaieıeeaoı9ğğceuzşarrr,cşnayzğea9,KVyvrnkyrktnnrğııııiihi7rl.tdeonsinıaddukelnmmteoa7eauaşlaneiıehdrkiksb2aYöıktörğökdltizueikrulişş3lrVhkırtaiiraaes,ldailhdu’zualzınlçntışağeielaolsyasn)ıbğrabrkebÖealKGyudaaüpnnikıeeiudenismeeçnuBnlınıvliahıabzyağyemontazıünğiemmnmnretiakioçzetbeKaımıücbrzaılkuğıelçşyöüsrzığarueğdeznelelozşieairö“oteiaaaenar,lo’ai1rantınabvurataueüınykHrns,knKlsldçhmbrabbstaljlğ9emüeıayonlanenyeialemısıaT’sfıaeiakoikiuyaeızrnon“ul7ryyçünalraridrnrıcröüadtr,itnaiççHtnnnnklik,lluünb0rkynmllibıiaıreielagnzzyaıiaşşar.sllışdelbıcüyzadiğa.’ViaSrazüüe,acea,riartli””rinievlıunyb.iiartarrnnleaykbdnpyeasai(üyelkomü’nııa1ıialrıüptnığblarfgrliıoeşap9nlıakzmaaı:Hneeaaçrlk“me8BYyahlag“lirrViaree,tavnylKk7löacieüııdaavaemrdvneGyreVieâat)nekneryşıermiaDahöyınğteantgeebklAameyneöinyerbeıyeuiötdsihağkornetürakrilmalkisilrrşiimbaailrlayaanşşnay,elüyüueK.ıeptv”inşailaişlşomKem,açorikeinyçAl”iao,nakrtamttrAvgpgtmkleimlyrnıüaaiiiıklietmiöeanncnşaatatysaiasitnnnnssyrıaiammdtşoialaravnylmpelleıhıarbaeıeeynraarrFBEele,eaykaKmauıa,ırur‘orleskyimiytühKuaiamazdrmnngsavimazlrılzaraflaaeaıöazseiyaıspayrd.–nyşlzart,vafray.yme,oüaeadfatasengnepaanıerlzratanr,amida4mkdaılknsmilelbtğndlvvHobıkdngncnbyhivsıeırıi0ifneeeikkğkuuapiauiüımy.öiııyaıaeıntiıerzyaknnkznnnr’ndsllısdhelayye,enckti6aarddmmlaamlkiıaisideaıümygtıaırştzamd,b,krrçri0ekk.İİkagıçaailenkaıbmrbi,eyy.arkinaeoülrsıpBg,uotöıuyfsuimbnnibiilıkytüelnk.rğrdlkyneldnsöaıeşngyuripaeveibeseiudryemŞüieeldailebıayuorrnıuhgansltmbaşezrniülyıteaüvtamakimrrinuimrnsildüif’aimçynünmradmnamçery.yhfkapenioltnakdialgayeczçeiarbdliyoSluseaeıyudeuaeşzkakml,aüklieyıkiraiuariıidaidvbrnakayşakyruyşnuıhişbiikuotahrşkmsteşybaıdliüiamyioşealaigslzağen.aamyillıiemailekhöırauziçtdrrnnyaearmaichaırris,kraıınuıünd,menilei.sluniklnğnyiiıenannaznamiaiıeaeiınrrzra.. Demokrasi varsa hepimiz varız n Sadece oğluma değil, kızlarıma da işlerimle ilgilenme fırsatı vererek, zengin aile kız Vehbi Koç’un, “Benim anaya larının çalışma hayatına girme sam şudur: Devletim ve ülkem sine ve üretici işler yapmasına var oldukça ben de varım. De zemin hazırladım, kızlarımın ör mokrasi varsa hepimiz varız” nek olmasını sağladım. sözleri ile başlayan ve Koç’un n Benim çocuklarıma tav samimi ve yol gösterici anla siye ve vasiyetim şudur: Bü tımıyla hayat bulan kitaptan yük emeklerle kurulan bu mü öne çıkan bazı anekdotlar özet essesenin yaşatılması en bü le şöyle: yük emelimdir. Çeşmenin su n İtibar çok güç kazanılır, yu her zaman aynı şekilde gür çok çabuk kaybedilir. Kuvvet akmaz, azalabilir, hatta bir li iseniz herkes dostunuzdur. gün tamamen kesilebilir. Bü Zayıf duruma düşerseniz yanı tün harcamalarınızda dikkat nızda kimseyi bulamazsınız. li olmanız icap eder. l Ekono n Bu memleket sadece ikti mi Servisi PETİVAL başlıyor Hayvan ve Yaşam Festivali ‘PETİVAL’ 30 Eylül’de Kemerburgaz’da düzenlenecek. Festival kapsamında katılımcıların çocuklarla el ele vererek hazırlayacakları kulübeler sokak hayvanları için bağışlanacak. Festivalden elde edilecek gelirin yüzde 20’si sokak hayvanlarının klinik tedavileri için Bana Göz Kulak Ol Derneği’ne bağışlanacak. Festival kapsamında çok farklı atölyeler düzenlenecek. Çocukların karşılaştıkları bazı sorunlarla baş edebilmenin yolları ise koç köpeklerle yapılan rehabilitasyon çalışması ile festivalde giderilmeye çalışılacak. Hayvansever birçok oyuncu ise yurttaşlarla festival kapsamında düzenlenecek söyleşilerde bir araya gelecek. l İSTANBUL/Cumhuriyet Onbinlerce balık telef oldu. Asi Nehri’nde balık ölümleri Hatay’ın Samandağ İlçesi Mey danköy kıyılarında sahile ulaşmaya çalışan on binlerce ‘kefal’ cinsi balık, kıyıya ulaşamadan telef oldu. Katliamı anımsatan görüntülerde balıkçılar, balıkların fabrikanın atık suları nedeniyle telef oldukları belirtti. Ölü balıkların sandallarına girmesiyle zor anlar yaşadıklarını ifade eden balıkçılar, sandallarını nehir içerisinde yan tutarak içeride bulunan ölü balıkları nehre dökmeye çalıştılar. Kıyıya vuran ve Asi Nehri kenarlarında biriken ölü balıklar, Meydanköy Sahili’nde kötü koku yaymaya devam ediyor. l İHA C MY B