Katalog

Perşembe 11 Ocak 2018 ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY Dolar yeniden çıkışta ekonomi 9 Dolar kurunda yukarı yönlü hareket hızlandı. Dün 3.80’in üzerine çıkan doların düşüş eğiliminin sona ermesinde petrol fiyatlarındaki yükseliş de etkili oldu Dolar/TL küresel tahvil getirilerindeki yükselişin gelişmekte olan paralarında satış baskısı yaşamasına sebep oldu. Dolar kuru 2017’nin son para birimleri genelinde risk haftasından bu yana 3.80’in ten kaçışı tetiklemesiyle 3.80 altındaydı ve geçen hafta seviyesinin üzerini test etti. 22 3.7313 görülmüştü. Avro/ Kasım 2017’de görülen 3.98’li TL’nin de gün içinde 4.56’dan tarihi zirveden bu yana 3.73’lü işlem görmesi, TL’nin Avro seviyelere genel olarak aşağı karşısında yüzde 1.35 değer yönlü bir seyir izleyen Dolar/ kaybetmesine yol açtı. TL’nin düşüş eğilimi devam et Döviz kurları ve petrol fi medi. Önceki gün 3.75’in al yatlarındaki yükselişlerin et tında açılış yapan, daha sonra kisiyle Borsa İstanbul’da BIST kademeli olarak yükselip 3.75 100 endeksinde ise satış ağır eşiğini aşan Dolar/TL, dün açı lıklı bir seyir izlendi. Güne lışını 3.77’den yaparak yükse 114.812 puandan başlayan lişini hızlandırdı ve 3.80’i aştı. endeks, aynı dakikalarda yüz Yaşanan artışla birlikte TL’nin de 1.50 düşüşle 113.300 sevi dolar karşısındaki günlük kay yesinden işlem gördü. bı yüzde 1’e yaklaştı. Enflasyon belirleyecek Petrol fiyatlarının 69 dolar seviyesini aşması TL üzerinde baskıya neden oldu. Çin’in ABD tahvili alımlarını yavaşlatabilme ya da tamamen duraklatabilme durumu ise, doların gelişmiş ülke para birimleri karşısında hızla değer kaybetmesine; gelişen ülke Doların seyri üzerinde etkili olacak en önemli veri ise cuma günü açıklanacak ABD enflasyonu. Ülkede yıllık enflasyonun yüzde 2.1 seviyesinde gerçekleşmesi bekleniyor. Beklentilerin aşılması, kurda yukarı yönlü hareketin desteklenmesi olarak nitelendiriliyor. Petrol 80 doları görebilir Petrol piyasalarında 2018’in sakin bir yıl olmayabileceğini belirten Citigroup, petrolün 80 dolar seviyesine ulaşabileceğini açıkladı. Türkiye’nin akaryakıt fiyatlarını belirlemede temel aldığı Brent hampetrolün varil fiyatı 2015 Mayıs ayından bu yana ilk kez 69 doları petrol üreticisi olan İran’a yaptırımları yeniden yürürlüğe koymasının, Ortadoğu’nun petrol ihracatında en az 500 bin varillik bir düşüşe yol açacağı, bunun da petrol fiyatlarını 5 dolar civarında yükselteceği kaydedildi. Citigroup, 9 Ocak raporunda, Trump’ın GFbaAFptyöhlğStdbsdlseeıieeerüaıaeuıiaenğBzrcsrtPcdzlgdnğıiııDısse“udnenrndhbhöeieeaFoğYzn’şıüatdyse”eucernnediliaşg’eakdnddiıdnaieed4ltrnüumneliimüğuiiışfdd’eş.OlğriiraAağeekınnffıüiiçamiraiKipöiünrBypbznetngfçd,ytüp,nnaaDaiakoeseuGySebrkbügteişl’üıezztktaedalükeo,isönaeiiimlsscrıkşerepkdtmlhlzrytdaeedahelrlüaciaeteüeflayişslmasdcani.eshayiz.tnathe,merüıiğayedıeOaestzıilrMknnsainijeameblahnipeddpsnbirşiiic4ra4sa,eıaiinrnarşmğdhn3dğthmüArSSirytçeüııooaı&l’ieieşBiü&zknreenpıneıltdrdnlPDennikıüilalPsşpyeeid,gıül’ot3.mçYdeaa2rf,eriön’Tl’alhoeoriidmüsbe0döynürcoipabsanuüapeinearagbnlhlrolütkananosekayenoüoilnzriüdnıka.rmsyındtyilllgmayYmutddıineıaena3ürlnmiaoriuuefd,aükdkaçnösofsn2ğğlgiigonlağa’.ııgehlykepuuaaöern.kifazeieışgiantnbknornylmsiliüaüuuaaiatfgizamlaşgr,ıemtn,esöytbmhaliöidcüafnıairii,eplliidanarü aşarak 69.26 dolara kadar çıktı. Citigroup, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) üretim kısıntısı nedeniyle petrol fiyatları giderek yükselirken, Trump’ın İran ve Kuzey Kore’ye yeni yaptırım sinyali vermesinin gözleri jeopolitik risklere çevirdiğine dikkat çekti. ABD’nin OPEC’in üçüncü büyük bu adımlarının ve Irak ve Libya gibi OPEC üyesi ülkelerdeki siyasi krizlerin ham petrol arzında ciddi düşüşlere yol açabileceğini ve bunun petrol fiyatlarını 7080 dolara çıkaracağını vurguladı. Raporda, “Tüm bu belirsizliklerin emtia üzerinde önemli sonuçları var” ifadalerine yer verildi. Altın ithalatı rekor kırdı Türkiye’nin altın ithalatı, 2017’de bir önceki yıla göre yaklaşık 3.5 kat artarak 370 ton ile tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Borsa İstanbul Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası verilerine göre, aralık ayında 49.3 ton, 2017’nin tamamında ise 370 ton altın ithalatı gerçekleştirildi. Böylece 2016’da 106.2 ton olan altın ithalatı, 2017’de yaklaşık 3.5 katına çıkarak tüm zamanların en yüksek seviyesine çıktı. Altın ithalatı, aylık bazda Temmuz 2017’de 62.9 ton ile rekor seviyeye yükselmiş, aralık ayına kadar geçen sürede ise aylık ortalama 21 ton olarak gerçekleşmişti. Geçen ay hızla yükselen altın ithalatı, 49.3 ton ile tüm zamanların en yüksek aralık ayı olarak da kayıtlara geçti. Öte yandan altın fiyatlarının rekor üstüne rekor kırdığı geçen yıl Darphane’nin üretimi, 2016’ya göre yaklaşık yüzde 70 artışla 12 milyon adede ulaştı. Darphane’de 2017’de 29.7 ton ziynet, 12.2 ton sikke (meskük) ve 12.7 kilogram da gram altın üretimi gerçekleştirildi. Geçen yıl üretilen ziynet altının 7 milyon 762 bin 860 adeti ‘çeyreklik’, 1 milyon 105 bin 15’i ‘yarımlık’, 1 milyon 307 bin 385’i ‘birlik’, 165 bin 540’ı ‘ikibuçukluk’, 2 bin 604’ü ‘beşlik’ olarak kayıtlara geçti. Borç, mahkemeye taşıdı Himmet Karadağ 10 şirket halka arza başvurdu Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı Himmet Karadağ, önde gelen ve bilinen markalarına sahip 10 şirketin, paylarının halka arz edilerek borsada işlem görmesi için başvuru yaptığını açıkladı. Karadağ, gayrimenkul sertifikalarının yüzde 25 iskontolu işlem gördüğünü de söyledi. 2017’de 3 şirketin halka arz olarak borsada işlem görmeye başladığı ve toplam 1.2 milyar TL fon sağladığını hatırlatan Karadağ, önümüzdeki dönemde özellikle enerji ve sağlık sektöründe büyük ölçekli halka arzlar beklediklerini ifade etti. l Ekonomi Servisi Borsadan sessiz sedasız çıktılar Türkiye, sermaye piyasaları tarihinin en büyük halka arz dönemine hazırlanırken, halka açık bazı şirketlerin borsadan çekildikleri görülüyor. Son çekilme kararına ilişkin açıklama Kipa’dan geldi. Kipa’nın borsa kotundan çıkarılması 2 Şubat’taki olağanüstü genel kurul toplantısında onaya sunulacak. Çıkanlardan biri Pimaş oldu. Ege Profil tarafından alınan Pimaş’ın yanı sıra Mensa da SPK kararıyla borsa kotundan çıkarıldı. l Ekonomi Servisi Çelikte vergi sorun yaratacak Çelik İhracatçıları Birliği (ÇİB) Başkanı Namık Ekinci, inşaat çeliği ithalatında yüzde 10 olarak uygulanan verginin, şikâyet üzerine 1 Ocak itibarıyla sıfırlanmasının Türk üreticilere büyük darbe vuracağını; artacak ithalata bağlı yaşanacak üretim düşüşleri nedeniyle istihdam kayıpları yaşanabileceğini söyledi. Türkiye’nin inşaat çeliği üretimi15.7 milyon ton, bunun 5.5 milyon tonu ihraç ediliyor l Ekonomi Servisi Bireysel kredi borcundan dolayı yasal takibe düşen yurttaş sayısı 690 bin olurken, 1.2 milyon kişi de mahkemenin yolunu tuttu Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi’nin verilerine göre, 2017’nin 11 aylık döneminde bireysel kredi ya da kredi kartı borcundan dolayı 1.2 milyon kişi mahkemelik oldu. TBB Risk Merkezi’nin Negatif Nitelikli Bireysel Kredi ve Kredi Kartı Kasım 2017 Raporu’na göre; bireysel kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe girenlerin sayısı, OcakKasım aylarını kapsayan 11 aylık sürede, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 9.0 azalarak 820 bin kişi oldu. Buna karşılık, bireysel kredi borcundan dolayı yasal takibe alınan kişi sayısı da aynı dönemde yüzde 3.4 artarak 690 bin kişi oldu. Takibe alındılar Bu veriler ile kredi kartı ve bireysel kredi nedeniy le takibe düşen bireylere toplam 1 milyon 510 bin kez işlem yapıldı. Öte yandan 2017 yılında 17 milyar liralık çek de karşılıksız çıktı. TBB Risk Merkezi, bireysel kredi ve bireysel kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe intikal etmiş kişiler bir kez sayılarak hesaplandığı için, bireysel kredi veya bireysel kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe intikal etmiş kişi sayısı OcakKasım döneminde, 2016’nın aynı dönemine göre yüzde 1.1 azalarak 1 milyon 206 bin kişi oldu. Öte yandan bir yılda çek tutarı yüzde 11 artarken, keşideci sayısı yüzde 3.0, çek adedi ise yüzde 6.0 azaldı. Böylece, 2016’da 37 bin 660 lira olan bir çekin ortalama tutarı, 2017’de 39 bin 200 liraya yükseldi. l Ekonomi Servisi İnsanca yaşam 2 bin TL’yi aşıyor İnsani şartlarda geçimin aylık faturası İstanbul için 2 bin 385 TL, Türkiye genelinde ise 1857 TL olarak belirlendi. Türkiye İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Derneği (İGİAD) tarafından yapılan araştırma sonucunda İstanbul’da ortalama büyüklükte bir ailenin, insani şartlarda aylık geçimini sağlayabilmesi için insani geçim ücreti (İGÜ), 2018 için 2 bin 385 TL olarak belirlendi. TÜİK tarafından üretilen veriler kullanılarak yapılan hesaplamalara göre, işverenlerin İstanbul’daki bir çalışana ailesini geçindirebilmesi için asgari olarak aylık toplam 2 bin 385 ödemesi gerekiyor. Tespit edilen İGÜ rakamı, SGK, vergi ve devlet tarafından karşılanan eğitim giderlerini içermiyor. İGİAD, bu rakamı, çalışana verilmesi gereken insani geçim ücreti tutarı olarak işverenlere tavsiye ediyor. Her bölge için farklı ücretlerin belirlendiği çalışmada, Türkiye ortalaması fiyatlarla hesaplanan İGÜ 1857 TL oldu. l Ekonomi Servisi TL (prim, ikramiye, yardım vb. yan ödemeleri dahil) Gtmicıidlayaroedntadf7ao7zl2laarslıık Tl7mid2FdBiv9oOçtee10aıi4lhe5cşyidEldş12ayacüSie7kutçmkelakearo’amiğeankckrrnitknunalcioaEiiyn7aylotsınieryknohy7ueeyŞm1uioku0rim2ntoteiaGnşaaisDnmmadfctrSkadı9ayuuıeadotnnesiöz7ılt.aralnyaiı(rlaınn1narTnvKydovrabeesGiıia3oanesnriıimk,naiDpvumlg42İ8keiçuelFdnı10a,ride9mz)rlodi“ş1yda,c7Geıldiaraeil’v”yn,kroırkdea4ielnaarnr, ‘Büyük durgunluk’ bitiyor mu? “Tarih en belirsiz dönemdir, çünkü her gün yeniden yazılır.” Yılın ilk haftasında gelen ekonomik yorumlar bu deyimi anımsatıyor. Bu yorumlarda ekonomik büyüme verilerine, borsa indekslerine bakanlar, “uzun durgunluğun” kimilerine göre 2010’da, kimilerine göre de 2016’da bitmiş olduğunu açıklıyorlar: “yakın tarihin en uzun ekonomik toparlanma dönemi momentum kazanıyor”muş. Ya kredi olmasaydı Bu “olumlu” verilerin başında, borsa indekslerindeki, Dow Jones’u 25.000 düzeyine kadar iten canlılık geliyor. Ancak, genelde aşırı iyimserliğiyle bilinen The Economist, ABD mali piyasalarındaki yıllık ortalama kâr haddinin yüzde 32.4 çıkmasına bakarak kaygılanıyor. Bu orana, bir kez 1929 Eylül’ünde (çöküşten bir ay önce), bir de 1990’ların sonunda internet şirketlerinin hisselerindeki balon patlamadan az önce ulaşıldığına dikkat çekiyor. Bank of AmericaMerrill Lynch’in fon yöneticileri arasında yaptığı son araştırmaya katılanların yüzde 45’i borsanın; yüzde 83’ü de hazine bonolarının aşırı değerli olduğunu düşüyormuş. Financial Times’dan Gavin Davies de bu “uzun toparlanma” izlenimini yaratan verilerin devrevi ve geçici bir durum olabileceğini düşünüyor. Finansal piyasaların en büyük oyuncularından, Citigroup, Pacific Investment Management Co. ve Pimco da müşterilerini, dünya ekonomisinin geleceğine ilişkin kaygı duymaya devam etmek için hâlâ yeterli neden olduğu konusunda uyarıyor. Prof. James Galbraith de son büyüme oranlarının tüketici talebinin gücünden, Dow Jones’daki dramatik artışların da şirketlerin, düşük faiz, mali genişleme ortamında eriştikleri fonları kendi hisselerini satın almakta kullanmalarından kaynaklandığını düşünüyor. Tüketim harcamalarına dayalı büyümenin sürdürülemeyeceğini vurgulayan Galbraith, prodüktivite ve özel sektör yatırım artış oranlarının hâlâ çok düşük olduğuna dikkat çekiyor. Dünya ekonomisinde toplam borç stokunun 20162017 döneminde 16 trilyon daha artarak, 233 trilyona ulaşmış olması da, “büyük durgunluk” bitiyor izlenimini veren olguların bu büyük borç dağının üzerinde şekillendiğini düşündürüyor. Global türev piyasalarının (spekülasyon araçlarının) toplam hacmi de hâlâ, bir hesaba göre 600 trilyon dolar, bir başkasına göre 1.2 katrilyon dolar düzeyinde... Şimdi, merkez bankaları mali genişleme dönemine son vermek isterken, The Economist’in deyimiyle “dünya ekonomisini tatsız sürprizler bekliyor olabilir”. Bu yüzden olacak Atlanta Fed başkanı da pazartesi günü, mali genişlemeden çıkışın çok yavaş ve dikkatli bir biçimde ilerlemesi gerektiğini söylüyordu. Teoriye dönersek Bir sermaye birikim rejimi tükendiğinde, kârlar düşerken sermaye, birikim sürecini, bir taraftan yeni avlanma “alanlarına”, diğer taraftan da krediye ve giderek spekülasyona, sanal (fiktif) yatırım araçlarına yönelerek sürdürmeye çalışır. Bu sırada, bazen ekonomik büyümede görülen toparlanmalar, krizin aşılmasına değil ötelenerek yönetilmesine ilişkindir. Krizden çıkışın ilk işareti büyük borç yükünün ve spekülatif balonların temizlenmesi, ikincisi de yeni bir sermaye birikim modelinin doğmaya başlamasıdır. Bu iki süreç başlamış olsa bile bir 3. süreç daha var. Keynes, 1932’de yazarken “bu kez ucuzpara döneminin uzun durgunluktan çıkmaya yeteceğinden emin değilim... yeni yatırımları teşvik etmek için devlet müdahalesi gerekecek... Eskiden bu ancak savaş dönemlerinde gerçekleşirdi.... Geçmişte, sık sık bizi durgunluktan çıkarması için bir savaşı beklemek zorunda kaldık...” diyor, bu kez işbirliğinin, düzen kurucu iradenin öne çıkmasını umut ediyordu. Ne yazık ki, ekonomik süreçlerin zamanı ile siyasi süreçlerin zamanı çoğu kez birbiriyle uyumlu olmuyor. Martin Wolf’un Financial Times’daki “Dünya ekonomisi iyileşiyor ama jeopolitik durum hâlâ gergin” saptamasıyla başlayan “Yeni dünya düzensizliği ve parçalanmış Batı” başlıklı yorumu tam da bu durumu yansıtıyor. Bence, bu kapitalizm bu krizden çıkamaz! Başka bir kapitalizm ya da kapitalizmden başka bir şey gerekiyor. İkisi de şimdilik ufukta görünmüyor. Bank Asya’nın 24 hissedarı tutuklandı Bank Asya’ya yönelik FETÖ soruşturması kapsamında bankanın A grubu hissedarlarına yapılan operasyon sonucunda 24 şüpheli tutuklandı. Anayasal Düzene Karşı İşlenen Suçlar Soruşturma Bürosu tarafından Bank Asya’ya yönelik yürütülen FETÖ soruşturma kapsamında operasyon düzenlendi. İstanbul Mali Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü ekipleri 3 Ocak’ta Asya Katılım Bankası’nın yönetimin organlarını belirlemede, ticari ve idari karar almada yetki ve oy hakkı bulunan A Grubu hissedarlarından 49 kişiyi gözaltına aldı. Savcılık talimatıyla ifadeleri alınan 7 kişi emniyetten serbest bırakıldı. l Ekonomi Servisi C MY B