Katalog

Pazartesi 26 Haziran 2017 KEMAL GÖKTAŞ kemal.goktas@cumhuriyet.com.tr TASARIM: bahadır aktaş söyleşi 13 zor soru ‘Düşman hukuku uygulanıyor’ İHD Başkanı Öztürk Türkdoğan “Yargı, baskı altında olduğu ülkelerde, iktidarın yaptığı iç ve dış düşman tanımına göre işler. Şimdi düşman ceza hukukunu da aşan bir keyfilik var” diyor CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun başlattığı “Adalet Yürüyüşü”, 16 Nisan’dan sonra umutsuzluğa gö Gördüğümüz mülen toplum kesimleri üzerinde yeni bir heyecan dalgası yarattı. Kılıçdaroğ en ağır tablo lu ve CHP’nin bu yürüyüşle 2019 seçimlerine giden yolda iktidar karşıtı bir cephe kurulması için önemli bir mesafe aldığını söyleyebilmek şimdiden olanaklı. Kılıçdaroğlu ve onunla birlikte yürüyen toplumun değişik kesimlerinin CHP milletvekili Enis Berberoğlu’nun tutuklu bulun İHD Genel Başkanı Öztürk Türkdoğan ile derneğin genel merkezinde, Akın Birdal’ın vurulduğu kapının önünde konuştuk. Yeni Genel Merkez’e getirilen kapıda 19 yıldır kurşun izleri duruyor. İHD hem ihlalleri gidermek için takip yapıyor hem de bir raporlama sistemi var. İnsan haklarında duğu Maltepe’ye doğru attıkları her adım, Türkiye nasıl bir nok demokrasi ve insan hakları asgari müşte tada? reğinde birleşme olanağını artırıyor. Ada 2016 raporunu ni let Yürüyüşü’ne destek verenler arasın san başında açıklar da yer alan, 12 Eylül darbesinden sonra ken “99’dan bu tara kurulmuş ve temel amacı adaleti gerçek fa en ağır hak ihlali ra leştirmek olan İnsan Hakları Derneği’nin porunu açıklıyorum” Genel Başkanı Öztürk Türkdoğan’la yü demiştim ama önceki rüyüşün tarihsel anlamı ve Türkiye’nin başkanımız Hüsnü Ön ”adalet” manzarasını konuştuk. dül “Eski OHAL döne n Adalet Yürüyüşü’ne neden destek mi dâhil en çok ihla verdiniz? lin olduğu dönem” di Ana muhalefet liderinin “Artık son ça ye uyarmıştı. Tutuk re sokağa inmek ve yürümek ve sivil ita lu gazeteciler, beledi atsizlik yapmak” dediği bir noktadayız. ye başkanları, millet Cumhuriyet’i kuran partinin lideri yü vekili sayısına baktığı rüyerek adalet arıyorsa, adaleti aramak mızda Hüsnü Abi hak için kurulmuş bir derneğin genel başka lı. Bu İHD kurulduğun nı olarak benim de elbette onun yanında dan bu yana gördüğü olmam gerekiyordu. Çünkü Türkiye’deki adaletsizliği, yargının sefil durumunu en net ortaya koyan bu eylem oldu. Direnme hakkı n Sivil itaatsizlik denildiğinde bazı insanlar ‘memleket karışacak mı?’ diye endişe ediyor. Sivil itaatsizlik niye bir hak? Türkiye’nin taraf olduğu BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve İkiz Sözleşmeler’in başlangıç metinlerinde insanların zulme karşı, korkudan ve yoksulluktan kurtulmaya karşı direnme hakları olduğu açıkça yazılı. Sivil itaatsizlik, silaha, saldırıya başvurmadan, başkalarına saldırmadan taleplerinizi eylemli biçimde ortaya koyabileceğiniz bir direnme biçimi. Kılıçdaroğlu da tarihte örnekleri çok olan bu direnme biçimini Türkiye’ye uyarladı ve ciddi bir sivil itaatsizlik eylemi başlattı. n Türkiye’de sivil itaatsizliğin konuşulmasına neden olan tablo ne? 7 Haziran 2015 seçimlerini iktidarın kabul etmemesinden sonra barış süreci çöktü ve Türkiye anayasaya aykırı biçimde fiilen başkanlık ile yönetilen bir ülke oldu. 15 Temmuz’dan sonra OHAL KHK rejimi ile yönetiliyoruz. Temel hak ve özgürlükler güvence altında değil. Türkiye zaten BM’ye yaptığı başvuru ile bunu deklare etti. Böyle bir ülkede siz anayasadaki hak ve özgürlüklerden, güvencelerden bahsedebilir misiniz? n Peki, ama darbe girişimi olmuş, Meclis, MİT, Emniyet bombalanmış. Hükümetin bazı tedbirler alması olağan değil mi? Biz hepimizin güvenliğini sağlayacak tedbirler alması konusunda hükümetin yanında yer alırız. Zaten darbeye o gece karşı çıkarak hükümetin yanında yer al dığını açıklayan kurumlardan biriyiz. müdahale ediyordu. Yargı üzerinde o ka Ancak, anayasaya göre yaygın şiddet ha dar çok iktidar tasarrufu oldu ki bağım reketleri devam ediyorsa OHAL ilan ede sız ve tarafsız bir yargıdan bahsetme ola bilirsiniz. 15 Temmuz’da darbe girişi nağı kalmadı. Cumhurbaşkanı’nın, bele mi oldu, 16 Temmuz saat 16 itibarıyla diye başkanı iken şiir okuduğu için hap zaten derdest edildiler. Yani yaygın şid se atıldığı dönemden daha ağır bir man det hareketleri sona ermişti. Başbakan zara var. İçişleri Bakanı, açlık grevi ya Yıldırım dedi ki, “Biz devlete OHAL ilan pan eğitimciler Nuriye Gülmen ve Se ediyoruz.” Hukukta böyle bir şey yok. mih Özakça için ‘bunlar örgüt üyesi’ de OHAL vatandaşa karşı ilan edilir. Dev di. Haklarında hiçbir mahkumiyet kararı letin kendi içindeki kamu görevlileri yok. Hani masumiyet karinesi? Ankara ni ayıklamak için zaten yeteri kadar me Adliyesi çok direndi Semih ve Nuriye’yi kanizması var. Savunma hakkı tanıma tutuklamamak için. Savcılar “Bu insan dan bunu yapamazsınız. Fakat hükümet lar sadece oturuyorlar” dediler. Ama bas 4 gün sonra 20 Temmuz’da başlattığı kı o kadar şekillendi ki, kolluk o kadar OHAL ve OHAL KHK rejimi ile bir karşı ‘Trajikomik bir durum’ çok işlem yaptı ki savcılar sonunda tutuk darbe süreci başlattı. Sadece darbeciler ve arkalarındaki örgüt değil, toplumsal muhalefete yönelik bir baskı politikası geliştirdi. Bu baskı politikasının sonucudur ki HDP eşbaşkanları ve 13 milletvekili, 80’in üzerinde belediye eşbaşkanı, 160’ın üzerinde n Enis Berberoğlu’nun tutuklanmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Trajikomik bir durum. Çünkü yargılandığı ve cezalandırıldığı madde doğrudan doğruya devletin gizli bilgilerini haiz kişilerle ilgili maddeler. Yani o maddeden bir insanın ceza alabilmesi için bir devlet görevlisi olması lazım. Üzülerek şunu söyleyeyim; gerçekten şaşırdığım bir nokta var. Bu iktidar kendisi aleyhine delil üretecek bir yar gılama yaptığının galiba farkında değil. lama istemek zorunda kaldılar. Hâkimin tutuklama kararın da “adaleti engellemeye teşebbüs” yazıyor. Böyle bir tutuklama gerekçesi hukukta yok. Demek ki tutuklamak zorunda kalmış. Talimat değil ama zorunda kalmak, temel mesele bu. n Yürüyüşün sloganı gazeteci tutuklu, 90’a ya adalet ve geniş bir kavram. kın belediyeye el konulmuş Türkiye’de adalette ne eksik? durumda. Biz insan haklarını anlatırken in n Hükümet ‘Bunlar yargının işlem san onurundan başlarız. Onurlu her in leri’ diyor. Yürütme niye bunlardan sanın başkalarına karşı ileri sürebilece sorumlu olsun? ği hakları vardır. İnsan hakları adalet, Türkiye’de hukukun üstünlüğü ilkesi eşitlik, barış ve özgürlük ayaklarından ne göre yapılanmış bir yargı yok. Zaten oluşur. Kılıçdaroğlu adalet dediğinde in HSYK ile hükümet her zaman yargıya san hakları kavramına gönderme yaptı ve toplumsal bilinçaltına attığı haklı talepleri harekete geçirdi. Herkesin haklarını aldığı, eşit ve onurlu bir vatandaş olma taleplerini ifade ediyor bu yürüyüş. Bu iktidarı ürkütmüş olmalı ki Erdoğan referandum kampanyasında yaptığı gibi ötekileştirici suçlayıcı bir dil kullanarak kendi tabanını konsolide etmeye çalışıyor. Bu söylemin Türkiye’ye herhangi bir kazancı olmayacaktır. Bu 16 Nisan’da görüldü. Referandumda toplumun büyük çoğunluğu hayır dedi ama YSK’nin kanuna aykırı kararıyla evet çıkartıldı. n Yargının işleyişine dair neler söylenebilir? Bir savcı iddianame düzenlemişse iddiasını kanıtlamak zorundadır. Bu, ceza hukukunun temel ilkesidir. Fakat düşman ceza yargılaması yapılan yerlerde kanıt yükümlülüğü tersine dönüyor. Savcılar delil göstermek zorunda olmadan sizi suçluyor ve siz suçsuz olduğunuzu kanıtlamak zorunda kalıyorsunuz. Burada kanıt yükümlülüğü tersine çevrildiği durumlarda düşman ceza yargılaması yapılıyor demektir. n Ne demek düşman ceza yargılaması? Yargının iktidarın baskısı altında olduğu ülkelerde, iktidarın yaptığı iç ve dış düşman tanımına göre yargının işlemesidir. Türkiye’de MGK’dir bu biliyorsunuz. Son anayasa değişikliği ile de Cumhurbaşkanı MGK üzerinde tek yetkili hale geldi. Oysa vatandaş düşman olarak tanımlanamaz. Vatandaşın anayasal hakları olur. Ben ancak suçlu olabilirim. Ceza kanununda benim alacağım ceza bellidir işlediğim suç varsa. Onun ötesine geçemezsin. en ağır tablo diyebiliriz. Savaş tablosu 90’lı yılların sayılarına ulaşmamış olabilir ama ona yakın bir noktada maalesef. Zaten bunun sonucunda Avrupa Konseyi siyasi denetime aldı Türkiye’yi. n İHD verilerine göre hangi hakların ihlalinde artış var? Yargısız infaz kategorisinde çok ciddi bir ihlal var. Güvenlik görevlilerinin öldürme fiilleri, dur ihtarına uymama ve sokağa çıkma yasaklarında çok ortaya çıktı. Sivillerle ilgili kısmı bu. İşkence ve kötü muamele iddialarında, kişi özgürlüğü hakkının ihlali yani keyfi gözaltı ve tutuklamalar had safhada. İfade özgürlüğüne yönelik engelleme ve cezalandırma pratiği, yani gazeteciler başta olmak üzere düşünceleri nedeniyle insanların tutuklanması. Vahim gelişmelerden biri de 2004’ten beri yaşanmayan gözaltında kayıp iddialarının yeniden gündeme gelmesi. Darbe teşebbüsünden sonra kamuoyuna açıkladığımız 11 kaçırılma id ‘İç düşman tanımının sonuçları tehlikeli’ diası var. Devlet içinde bir birim buna yönelmişse bu ciddi bir problemdir. Biz sosyal medyaya yansıyan bilgiler den hareketle bu sayıyı n Düşman ceza hukukundan söz ediyorsunuz. Aslında Türkiye’de hukuk hep bir düşman ihtiyacına göre şekillendi. Bu dönemin farkı ne? OHAL KHK’leri ile hukuka “terör örgütlerine veya milli güvenliğe aykırı örgütlere iltisak veya irtibatlı olma” diye bir kavram sokuldu. İltisaklı ve irti Mesela Berberoğlu’nun cezalandırılmasında düşman ceza hukukunu dahi aşan bir keyfilik var. Bunu bir tür intikam olarak da kabul edebiliriz. Siz geniş toplum kesimlerini iç düşman kategorisine alırsanız bunun çok tehlikeli sonuçları olur. n Ne gibi tehlikeler söz konusu olur? Demokratik yollarla ve hukuk içinde hak arama mekanizmalarını tıkarsanız toplumsal barışa zarar verirsiniz. tesine dayalı Sünni Müslümanlığın devletleşmiş halini temsil eden, resmi ideolojinin yanında yani Türkçüİslamcı biri olacak. n Başka biri kazanamaz mı bu seçimi? Son yıllarda yaşadığımız seçimlerin temel argümanlarına bakılırsa belki ılımlı, yani yine sağcı biri kazanabilir. Demokrasi bloku ancak eşitlik, özgürlük, adalet, alacak. Zaten barış sürecine dönmek dışında bir karar alacaktır n Devlet niye böyle yaptı? Bu devlet, klasik ideolojik ulus devlet ama artık Kürt sorununu demokratik yollarla çözmekten başka seçeneği yok. Bunu devleti yönetenler çok iyi biliyor. Tarihsel gerçekliğiniz de bunu gerektiriyor zaten. Asimilasyonu başaramadıysanız bu insanları olduğu gibi kabul ede hükümete, Meclis’e ve BM’ye bildirdik. Meclis İnsan Hakları Komisyonu bu konuyla ilgilenmeye başladı. n Bu ihlalleri yapan kamu görevlilerinin yargılanabilmesi mümkün oluyor mu? Türkiye’deki adale batlı olanlar da ar Meclis’in yetkilerini budadınız. Mec barış, insan onuru kavramları üzerinde ceksiniz, temel sözleşmelerde düzenlen tin yerine gelmesin tık iç düşman kabul lis artık hükümet kuramayacak artık asgari mutabakat kurulabilirse 2019’da miş topluluk olmaktan kaynaklanan hak de en büyük engeller ediliyor. Bu çok ge tek bir kişi yönetecek. 2019’da Bakanlar şansı olabilir. Ana muhalefet ile HDP yan larını teslim edeceksiniz. den biri cezasızlık po niş bir tanım olduğu Kurulu’nu o atayacak, kararnamelerle te yana gelmezse zaten şansları olmayacak. n Şiddet ve terör olduğu sürece bu litikası. Bu politika sık için herkes iç mel hak ve özgürlükleri düzenleyecek, n Bir de ama referandumda ‘hayır’ olmayacak deniliyor? sık askeri darbe prati düşman bütün devlet bürokrasisini tayin edecek, diyen MHP’nin üçte ikisi var. Bunlar Bu bir döngü ki zaten. Devlet bu hak ği yaşandığı için devlet olarak ordunun başkomutanı olacak, bütün gü nasıl bir araya gelecek? ları tanımadığı sürece birileri bu hakla politikası olmuştu za kabul venlik bürokrasisinin amiri olacak. Ak Akil insanlar heyeti içinde çalışma yü rı almak için şiddet yöntemlerine baş man içinde kültür hali edile Parti’yi aklıselime davet etmek gereki rütürken çok sayıda MHP’linin barış sü vurduğunu ileri sürecektir. PKK bura ne geldi. AB reform sü bi yor. 16 Nisan’da MHP nin dayatmasıy recini desteklediğini sahada gözlemle da bir neden değil, bir sonuçtur. Devleti recinde devlet bu politi lir. la kabul edilen anayasa değişikliğinden dim. Ben koşullara göre bir fikriyatın de yönetenler de bunu iyi biliyor. Biz 2013 kayı terk etme eğilimi vazgeçmeleri gerekiyor. ğişebileceğini düşünüyorum. Sorumlu 2015 süreci yaşadık. Herkes çok mut ne girdi ama çatışma n Tayyip Erdoğan istemedi mi bu sü luk mevkiinde olanların demokrasi blo luydu herkes çok memnundu. Demokra lar başlayınca yeniden reci? kunda bir araya gelmeye zorlanacakları tik yollarla her şeyin çözülebileceği orta devlet politikası haline Ben Cumhurbaşkanı’nın daha çok par nı düşünüyorum. ya çıktı. geldi. KHK’lerle kamu tili cumhurbaşkanı modelini istediğini n Erdoğan’ın çözüm sürecine yeni n Örgüt bir hazırlık yaptı deniliyor... görevlilerine OHAL iş düşünüyorum. Yakın çevresinden duy den dönme olasılığı var mı? Bu hazırlık karşılıklı yapıldı. Devlet lemleri ile ilgili tam bir duğum şeyler bu yöndeydi. MHP, ideolo Bu olasılıklar her zaman vardır. Bu ki kalekollardan güvenlik barajlarından cezasızlık hükmü geti jik ulus devleti bu şekilde ayakta tutaca şilerle bağlantılı bir konu değildir. Ba vazgeçmedi. Suriye’deki Kürtlerin statü rildi. Devlet suç işleyen ğını düşündü. Tek kişi seçime gir rış sürecinin sona ermesi konusunda lerini tanımamak için elinden geleni yap görevlileri koruyor, bi diğinde ve bu yetkileri kullandığın Erdoğan’ın etkisi olmuştur ama bu bir tı. Her iki taraf da boş durmadı ki. Bir rine güçlükle dava açıl da bu kişi Kürtlerin, Alevilerin, sol devlet kararıyla ortaya konulmuştur. Ko birlerine olan güvensizliklerinin, her za dığında ise delil toplan cuların, emekçilerin haklarını savu şullar değiştiğinde şartlar kendini zor man savaş çıkacakmış gibi hazırlık yap mıyor ve sürüncemede nan bir kişi olmayacak. Türk etnisi ladığında elbette devlet oturup bir karar ma motivasyonları ile ilgili bir şey. bırakılıyor. C MY B