Katalog

Çarşamba 8 Şubat 2017 ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: FUNDA YAŞAR ERDOĞDU dizi 7 Enerjide plansızlık milyarlarca dolarI heba etti 4 428 MİLYAR DOLARLIK FATURA: Türkiye, plansız PETROLDE BALAYI BİTTİ: Son 3 yıldır petrol enerji politikaları yüzünden fiyatlarında yaşanan düşüş yurtdışına gebe. Yıl sonuna üretici ülkelerin arzı kısmasıyla kadar 28 milyar dolar enerji ithal sona erdi. Petrolün varili 60 edilmesi bekleniyor. Hükümet dolar olma yolunda. Bu da son yıllarda yerel kaynakları Türkiye gibi enerjide dışa gündemine alsa da, uzmanlara bağımlı ülkeler için ekstra göre daha gidecek çok yol var. maliyet demek. 4 İĞNEDEN İPLİĞE ZAM: Petroldeki her 10 dolarlık artış cari açığı 4.4 milyar dolar artırıyor. Dolar kurunda son aylarda yüzde 15’i bulan yükseliş de düşünülürse başta benzin ve motorin olmak üzere petrole dayalı tüm ürünlere zam gelecek. 4 NİYET VAR, EYLEM YOK: AKP hükümeti enerjide dışa bağımlılığı azaltmak için ‘yenilenebilir enerji’ de niyetli. Bu konuda Türkiye’de potansiyel çok fakat bürokratik süreçler ve pahalı maliyetler yatırımcıları yıldırıyor. Cari açık 36 milyar dolara yükselecek 1 Türkiye’nin petrol ve doğalgaz başta olmak üzere enerji ithalatına bağımlılığı artıyor. Kalkınma Bakanlığı’nın açıkladığı Orta Vadeli Program’a göre, bu yıl sonunda Türkiye’nin toplam 198 milyar dolarlık ithalat yapması beklenirken, bunun 27 milyar 500 milyon dolarının enerji ithalatı için harcanması öngörüldü. Buna göre, geçen yıl 37 milyar 800 milyon dolarlık enerji ithal eden Türkiye’nin bu yılki faturası, 10 milyar 300 milyon dolar azalacak. Ancak enerji sektöründeki temsilciler, enerjide dışa bağımlılıkta özellikle son aylardaki dolar kurundaki tırmanışı dikkate alarak, Türkiye ekonomisinin handikap içinde olduğu yorumunu yaptı. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’ne (OPEC) üye ülkelerin, petrol arzının kısılması konusunda anlaşmaya varılmasını hatırlatan temsilciler, enerji faturasının iyice artacağına dikkat çekti. Petroldeki her 10 dolarlık artışın, cari açığı 4.4 milyar dolar yükselttiğine değinen enerji sektörü temsilcileri, benzin ve motorin gibi tüm petrol ürünlerine gelecek zamların yurttaşların cebini yakacağını belirtiyor. OPEC üreticilerinin petrol üretimini kısma kararından son Işık FX Araştırma Direktörü Halil Reçber’e göre, 2014 yılı Temmuz mıyor. Petrol ve doğalgaz fiyatlarındaki düşüş hükümetin mali disiplini ra Rusya, Meksika, Umman, Azer ayından bu yana petrolün varil fiya tutturma hedefi nedeniyle yeterince baycan gibi toplamda 10 üretici ül tı 113 dolarlardan 50 dolarlara kadar içeride fiyatlara yansıtılmadı. Çünkü ke daha üretimlerini 600 bin varil dü geriledi ama dolar da aynı dönemde bu kalemden hükümetin çok büyük şürmek için anlaştı. Bu anlaşma ile yüzde 60 oranında yükseliş kaydet bir geliri var” dedi. Brent petrolün varil fiyatı 57 dola ti. Reçber, “Son 6 yıldır baktığımız Üretimin kısıtlanmasıyla pet rı aşarken, uzmanlar bu anlaşmanın da gerek hükümet gerekse Merkez rol fiyatlarının yükseleceğini belir Türkiye’nin ödeyeceği petrol fatura Bankası enflasyon tahminini tuttura ten Rençber, bunun ilk sinyalleri sını iyice şişireceğini belirtti. nin alınmaya başladığını söyleyerek, 2015 Eylül ayında 167 milyon do “Hem dolarda hem de petroldeki ar lar fazla veren cari işlemler he tış Türkiye’nin petrol ithalatına sabı, 2016 yılının aynı döneminde 1684 mil Türkiye’nin genel enErji yon dolar açık verdi. 12 aylık cari açık 32 milyar doları dengesi (19902015) 1990 geçti. Toplam enerji talebi 52.9 ödediği faturayı artıracaktır. Bu da doğal olarak enflasyona yansıyacaktır” diye ko 2015 nuştu. 129.27 Toplam yerli üretim 25.6 31.13 Toplam enerji ithalatı 30.9 98.14 Yerli üretimin talebi karşılama oranı % 48 % 24.08 Fatura ucuzladı ama... Fosil yakıtların büyük bölümünün yurt dışından ithal edilmesini ‘milyarlarca do ların heba olması’ olarak yorumlayan sek tör temsilcileri, 2014 yılından bu yana Türkiye’nin enerji faturasının ucuzlaması nın, uluslararası piyasalardaki petrol fiyat larının gerilemesiyle olduğunu kaydetti. Bu düşüşün tüketici fiyatlarına aynı şe kilde yansıtılmadığını ifade eden TMMOB (Makina Mühendisleri Odası) Enerji Ça lışma Grubu Başkanı Oğuz Türkyılmaz, doğalgaz fiyatlarında yapılan yüzde 10 indirimi hatırlatarak, “Ancak son döviz fiyatlarındaki yükseliş tüm petrol ürün leri (benzin, motorin, lpg, fueloil vb.), doğalgaz, elektrik ve ithal kömür satış fiyatlarında zamlara neden olacak. Enerji Nügirdilerindeki fiyat artışları da enflasyokleernu arttıracak ve düşük gelir gruplarının bütçelerinde enerji harcamalarının yükü enerjiyeağırlaşacak” dedi. tepYerel kaynaklar gündemde kiEnerji talebinin yaklaşık yüzde 75’ini it hal kaynaklardan elde eden Türkiye, enerjisini ancak yüzde 25 oranında yerli kaynaklardan karşılayabiliyor. Yurtdışına bağımlılığın azaltılması için gelecekte yerel kaynaklara ağırlık vermeyi planladığını açıklayan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın ‘Türkiye Ulusal Yenilebilir Enerji Eylem Planı’na göre, toplam elektrik üretiminin yüzde 30’u yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanacak. Türkiye’nin yenilenebilir enerji bakımından önemli bir potansiyele sahip olduğuna değinen Türkyılmaz, buna rağmen ihtiyacın büyük bölümünün ithal kaynaklarla karşılamaya devam edilmesini ‘makro ekonomik istikrar ve sürdürülebilir büyümenin önünde önemli bir engel’ olarak gördüğünü söyledi. Bakanlığın ‘Türkiye Ulusal Yenilebilir Enerji Eylem Planı’na göre, 2023 itibarıyla hidroelektrik kurulu güç kapasitesinin 34 bin MW’a (megaWatt) , rüzgâr enerjisinin 20 bin MW’a, güneş enerjisi kapasitesinin 3 bin MW’a, jeotermal enerji kapasitesinin ise bin MW’a çıkarılması hedefleniyor. Böylece toplam elektrik üretiminin yüzde 30’u yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanmak isteniyor. hÇoAUatvetlsüjfkdlheeaaurnaıAmaFzunüinspesrüsyTyairvğeokıkslAlkntaalkaaennalgubmıüuıdkaebiTlnyelkkbrlaümüessaaremneinaiüaslkarğlidkltatvğeyeiurjrliaırusufaeeliıyşşeaeaaKnkıredc’,ıaymnbrıtolknsnoiaaekdeıBkeecyyyuidrteırnlkyllakiunskrranioeı,rya.AaaklllienmiieiıerandeAr,ülkslirrğvktuaikzaörtntryaniınzueonaı‘ğnıikiümjlksunn,çledmaieorcydmnlıeerJAcaılşnprnnedreaayaeyüıaiırurıjşşriKnüdzkal,oiituEimpkla1oyızzeBaaik0PK.SnednnlrmonAlieglnlalB.eei’da,eetdeeuugmnnlekrEeiinırnmarrnyağerlaoüyianrmbnijaaeiignmiriadnpannelküdsMier.ailundıl’njiarlkaşıtrisaenğjyenalaiıreeraımtıisinenç,rniaiıienrşnnlraeji Kesintiler bezdirdi İstanbul’da çok sayıda ilçede yaşanan elektrik kesintisi milyonlarca vatandaş tarafından şikayet ediliyor. Sadece İstanbul’daki kesintinin saatlik maliyetinin 2 milyon TL’nin üzerinde olduğunu belirten Uluslararası Enerji Ekonomisi Birliği (IAEE) Başkanı Gürkan Kumbaroğlu, bunun dünyanın en pahalı tasarrufu olduğunu söyledi. KocaeliGebze sanayi bölgelerindeki kesintilerden dolayı bölgedeki otomotiv yan sanayi firmalarının 5 gün üst üste üretim yapamamasının faturasının ise 300 milyon avroyu aştığı belirtiliyor. Projelerin yüzde 10.3’ü yatırıma dönüşmedi Temmuz 2016 itibarıyla EPDK’den lisans alan elektrik üretim projelerinin kurulu gücü 40 bin 210 MW iken, bu projelerden yüzde 10.35’i yatırıma geçmedi. Projelerin hatalı ve plansız politikalar yüzünden yerinde saydığını ifade eden TMMOB Enerji Çalışma Grubu Başkanı Oğuz Türkyılmaz, alınan lisansların yatırıma neden dönüştürülmediği üzerine yöneticilerden cevap alınması gerektiğini söyledi. Tüketimin yüzde 99’u ithal Doğalgaz tüketiminin yaklaşık yüzde 99’unu ithal eden Türkiye, 2015’te ithal edilen 48.4 milyar metreküplük gazın yaklaşık yüzde 55.3’ü Rusya’dan aldı. İran’dan yüzde 16.2, geri kalanını ise Azerbaycan, Cezayir ve Nijerya’dan temin eden Türkiye’nin durumu petrolde de farklı değil; ham petrol tüketiminin yüzde 89’u ithal. 2015’te ithal edilen yaklaşık 25 milyon ton ham petrolün büyük bölümü ise Irak, İran, S.Arabistan, Nijerya ve Kazakistan’dan geldi. 2015’teki dünya ithalatı sıralamalarında doğalgazda 5, petrolde 13. olan Türkiye, kömürde ise 8. olmuştu. l DEVAM EDECEK AYM’NİN 7 ÜYESİNDEN KARŞI OY YAZISI: Denetimi sınırlandırma demokrasiye zarar Kamunun milyarlarca liralık kaynağının aktarıldığı Türkiye Varlık Fonu Sayış tay denetiminin dışına çıkarılırken, Anaya sa Mahkemesi’nin 7 üyesinden ders gibi “kar şı oy” yazısı geldi. Mahkeme üyeleri, CHP’nin kamu şirketlerinde Sayıştay de netimini sınırlandıran “torba yasanın” iptali istemiyle açtık ları davada, Sayıştay denetimi nin yürütmenin yani hüküme tin halka ve yasama organına hesap verme sorumluluğunun en önemli aracı olduğuna dikkat MUSTAFA ÇAKIR çekti. Üyeler, Sayıştay denetimi nin sınırlandırılmasının “demokratik devlet il kesine” zarar vereceğine vurgu yaptı. Hükümet, Türkiye Varlık Fonu’nun Sayış tay denetiminin dışına çıkarılması karşısında, “bağımsız denetim var” savunması yapıyor. Oysa düzenlemenin altyapısını hazırlayan ya saya göre, fonun bağımsız denetimden geçmiş mali tabloları ile faliyeleri bir kez de Başba kan tarafından görevlendirilecek 3 merkezi denetim elemanı tarafından denetleniyor. Ya ni “bağımsız denetimin de denetimi” var. Yi ne yasaya göre fon, TBMM Plan ve Bütçe Ko misyonu tarafından da denetlenecek. Ancak komisyon da bu denetimi sadece Başbakan lık tarafından gönderilen denetim raporları üzerinden yapabilecek. Oysa Sayıştay deneti mi olsaydı komisyon Sayıştay’dan gelecek ra porlar üzerinden denetim yapabilecekti. Şim di ise sadece Başbakanlık’tan gelen raporlar üzerinden denetim yapılabilecek. Sınırlama geldi Benzer bir düzenleme ile ilgili Anayasa Mahkemesi’nden dün dikkat çeken bir gerekçeli karar çıktı. Sayıştay denetiminin önemi Anayasa Mahkemesi’nin 5 üyesinin “karşı oy” yazısı ile bir kez daha gündeme geldi. Hükümet, “torba yasa” ile kamu payı yüzde 50’den az olan şirketlerin Sayıştay tarafından denetlenmesine sınırlama getirmişti. Sayıştay, bu şirketlerin denetimini sadece kendisine gönderilen “bağımsız denetim raporları” üzerinden yapabiliyor. Sayıştay’ın kendisi ayrıca bu şirketleri denetleyemiyor. Anayasa Mahkemesi, CHP’nin yasanın iptali istemiyle açtığı davayı reddetti. Karar dün Resmi Gazete’de yayınlandı. Ancak mahkemenin 17 üyesinden 7’si karara muhalif kalarak, “karşı oy gerekçesi” yazdı. Üyeler, “Sayıştay denetimi, demokratik devlet ilkesinin bir gereği olarak yürütmenin, halka ve yasama organına hesap verme sorumluluğunun işlevselleştirilmesinin en önemli araçlarındandır” vurgusu yaptı. Sayıştay’ın kamu kaynaklarının kullanımına ilişkin denetim yetkisinin ortadan kaldırıldığına işaret eden üyeler, “Dolayısıyla yasama organının yürütmenin bütçe ile ilgili işlemlerini kanunlara uygun bir şekilde yürütüp yürütmediğini denetleme imkanını sınırlayarak demokratik devlet ilkesine zarar verildiğine” dikkat çekti. l ANKARA C MY B