Katalog

DUNYA Kazakistan Kiril’i bırakıp Latin’e geçiyor Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev dün hükümetine Kiril alfabesinin yerini alacak bir Latin alfabesine geçilmesi talimatı verdi. Ülkesinin Sovyet geçmişiyle bağını koparmak isteyen Nazarbayev 2025’e kadar ülkenin Latin alfabesine geçmesini istedi. Halihazırda Kiril alfabesinin Kazakçaya uyarlanmış 42 harflik versiyonunu kullanan Kazaklar belirtilen tarih te 32 harflik bir Latin alfabesi kullanmaya başlayacak. Rusya’nın yakın müttefiki olmasının yanı sıra Türki Cumhuriyetler arasında yoğun etnik Rus nüfusa sahip Kazakistan’da bu geçişin siyasi tezahürleri hakkında soru işaretleri var. Rusya Devlet Başkanı Putin, 2014’te Kazakistan’ı “genişletilmiş Rus dünyası”nın parçası saymıştı. Her Cumhuriyetin eğitimle ilgili kararlarını kendisinin verdiği SSCB’de Kazakistan 1917 ve 1940 yılları arasında Latin alfabesini kullanmış. 1940’ta kendi meclis kararıyla Kiril’e geçmişti. Kılıçlar çekildiCumartesi28Ekim2017 dishab@cumhuriyet.com.tr EDİTÖR: BETÜL BERİŞE TASARIM: MÜGE KAYGUSUZ nilgun@cumhuriyet.com.tr 7 Katalan meclisi bağımsızlık ilan etti. Madrid, Katalan Puigdemont yönetiminin yetkilerine el koyup erken seçim tarihi verdi Rajoy İspanya merkezi hükümeti ile Katalan bölgesel hükümeti arasındaki restleşme, Katalan Cumhuriyeti’nin ilanının ardından Madrid’in Katalonya’ya kayyım atamasına sahne oldu. Süreç, Katalonya Özerk Bölgesi’nin 1 Ekim’de İspanyol polisinin şiddetli müdahalesine direnerek bağımsızlık referandumu düzenlemesiyle başlamıştı. İspanya hükümetinin anayasanın 155. maddesine dayanarak Katalan özerkliğinin feshedilmesi için dün Senato’da oylama yaptırması öncesi Katalan parlamentosu bağımsızlık ilanını oyladı. Madrid merkezli Halk Partisi, Sosyalist Parti, Yurttaşlar Partisi’nin vekilleri boykot etti, bağımsızlık yanlısı Katalan partiler ile İspanya’nın radikal sol partisi Podemos’un bölgesel uzantısı katıldı. Görevden alındılar 135 vekilli parlamentodaki gizli oylamada bağımsızlık lehine 70, aleyhine 10 ve 2 boş oy çıktı. Ardından “Katalonya parlamentosu, hukukun üstünlüğü uyarınca bağımsız, egemen, demokratik, sosyal devlet olarak Katalan Cumhuriyeti’ni kurdu” açıklamasıyla bağımsızlık ilan edildi. İspanya Başbakanı Mariano Rajoy, ilkin tüm İspanyollara itidal çağrısı yapıp “Hukuk devleti Katalonya’da yasallığı yeniden te Dün Katalan meclisi önünde toplanan on binler, Puigdemont yönetimine destek verirken “Katalonya’ya yardım et, Avrupa’yı kurtar” pankartı da açtı. sis edecek” dedi. Ardından Madrid’deki Senato’da yapılan oylamada Madrid’e Katalonya’yı doğrudan yönetme yetkisi verildi. İspanyol kabinesi toplandı ve Rajoy beklenen açıklamayı yaptı: “Katalan Bölgesi Başkanı Carles Puigdemont, yardımcısı ve tüm bakanları görevden alındı. Katalan parlamentosu feshedildi. Özerk yönetimin görevlerini merkezi hükümetin bakanları üstlendi. Bölge emniyet müdürü de görevden alındı.” 21 Aralık’ta erken bölgesel seçim ilan eden Rajoy, Katalan özerkliğine son vermediklerini savunsa da “Bu noktaya gelinmesini asla istemezdik” dedi. Daha önce Rajoy’un başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesi, Katalan referandumunun “yasadışı” olduğuna hükmetmişti. Puigdemont ise yüzde 40 katılımlı referandum bağımsızlık sonucu verse de ilanı askıya alıp Madrid’e diyalog teklif etmiş ama hep ret yanıtı almıştı. Bağımsızlığı tanıyan yok Katalan liderler Madrid’in kayyımına karşı halkı sivil itaatsizliğe ça ğırıyor. Dün de Katalan Ulusal Meclisi isimli grup, memurlara İspanya hükümetinin emirlerine uymamaları çağrısı yaptı. Uluslararası toplum ise Madrid’e tam destek verdi. ABD, AB, Almanya, Fransa, Britanya ve Türkiye’den referadumun yasadışı, bağımsızlık ilanının tek taraflı olduğu ve anayasanın ihlaline karşı İspanya’nın desteklendiğine dair açıklamalar geldi. ABD Dışişleri Sözcüsü “Katalonya İspanya’nın ayrılmaz parçasıdır, İspanya’yı güçlü ve birlik içinde tutacak adımları destekliyoruz” dedi. AB Konseyi Başkanı Donald Tusk “AB için hiçbir şey değişmedi. Tek muhatabımız İspanya. Umarız İspanya hükümeti, güç yoluyla ikna yerine iknanın gücünü tercih eder” diye konuştu. Gözler maçlarda... Bu desteğe karşın İspanya’nın, diktatör Franco sonrasının en büyük siyasi krizle karşı karşıya olduğu belirtiliyor. Dün Barselona’daki parlamento içinde ve dışında bağımsızlık ilanı yumruklar havaya kaldırılıp Katalan marşıyla kutlandı. Bir diğer mesele, İspanyol yetkililerin Barcelona futbol takımını ligden atma tehdidini hayata geçirip geçirmeyeceği. Birlikçi, kraliyetçilerin takımı Real Madrid, yarın Katalan takımı Girona’yla deplasmanda karşılaşırken neler olacağı merak konusu. gazze’de Bağdat sınırı istedisuikastgirişimi Filistin’de El Fetih ile Hamas arasında birlik hükümeti uzlaşısının yankıları sürerken dün Gazze’den saldırı haberi dikkat çekti. Hamas’ın kontrolündeki Gazze’nin Emniyet Genel Müdürü Tevfik Ebu Naim’e cuma namazından sonra suikast girişiminde bulunuldu. Ebu Naim’in cami çıkışında arabasının kapısını açmasıyla patlama meydana geldiği belirtildi. Saldırıdan Ebu Naim’in hafif yaralı kurtulduğu duyuruldu. Hamaslı yetkililer olaya ilişkin geniş çaplı soruşturmanın sürdüğünü belirtti. Kimi Hamas cephesinden isim ise birlik hükümetine karşı olanların saldırının arkasında bulunabileceğine işaret etti. Geçmişte benzer saldırıların ardından İsrail’i doğrudan suçlayan Hamas’ın bu kez böyle bir söylemde bulunmaması dikkat çekti. çifte vatandaşlık siyasi kriz yarattı Avustralya’da çifte vatandaşlık, aralarında Başbakan Yardımcısı Barnaby Joyce’un da olduğu 5 siyaset çiyi koltuğundan etti. Anayasada, çif te vatandaş olanların seçilmesine ya sak getiren madde bir süredir siyasi tartışmaları alevlendirmişti. Bu çerçe vede konu yargıya taşınmıştı. Yüksek Mahkeme’den ise önceki gün Jones ile diğer 4 senatörün “çifte vatandaş” ol dukları gerekçesiyle göreve uygun ol madıkları kararı geldi. Joyce’un Senato üyeliğinin de düşürülmesi iktidardaki Liberal PartiUlusal Parti koalisyon hü kümetinin Temsilciler Meclisi’nde ço ğunluğu kaybetmesine neden oldu. Avustral ya Başbakanı Malcolm Turnbull yargı kararına saygılı olduklarını söy ledi. Avustralya doğum lu Joyce, ağustos ayın Joyce da babasından ötürü otomatik olarak Yeni Zelanda vatandaşı olduğunu öğrenmiş ti. Yeni Zelanda vatandaşlığını bıraktı ğını açıklayan Joyce, 2016’da seçildi ği Yeni Güney Galler eyaletindeki New England seçim bölgesinde 2 Aralık’taki ara seçim ile yeniden göreve dönebil me şansına sahip. brexıt bakanı üç ayda pes etti Britanya’da May hükümeti dört ay içinde ikinci kez Brexit (Britanya’nın AB’den çıkış süreci) bakanı istifasıyla karşı karşıya kaldı. AB ile ilişkilerle ilgili iki bakanı istihdam eden kabinede asıl Brexit Bakanı David Davis yerini korurken, ikinci Brexit bakanlığı konumundaki koltukta istikrar sağlanamadı. 17 Haziran’da göreve başlayıp 12 Temmuz’da istifa eden David Jones’un yerine atanan Barones Joyce Anelay de görüşmelerin tıkanması üzerine dün istifa etti. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY), 25 Eylül’deki bağımsızlık referandumuna yönelik misillemeler sonu Irak merkezi ordusunun peşmerge mevzilerini hedef alırken çekilen görüntüleri önceki gün objektiflere yansıdı. cunda 2014’te istila ettiği top rakların ardından Türkiye ile sı nır kapısını da kaybetme nokta sına geldi. Geçen hafta yıldırım harekâtıyla Kerkük dahil sta tüsü tartışmalı bölgeleri kont rolüne alan Irak hükümeti, bu kez IKBY’ye Suriye ve Türkiye ile sınır kapılarının bulunduğu Fiş Habur bölgesini devretmesi için ültimatom verdi. Dün Fran sız haber ajansı AFP’ye konuşan Irak hükümetinden üst düzey güvenlik kaynakları, Ceyhan’a uzanan petrol boru hattının da geçtiği Türkiye ile sınır kapısı çevresindeki bölgeden akşama dek çekilmesi için peşmergeye ültimatom verdiklerini duyurdu. TSK ile Irak özel kuvvetlerinin sınır kapısının karşısındaki Silopi’de yürüttüğü tatbikat dün 40’ıncı gününde devam etti. Irak güçleri ateşkes konuşan ABD öncülüğündeki IŞİD’le Savaş Koalisyonu Sözcüsü Albay Ryan Dillon, iki taraf arasında ateşkesten söz edip uzun sürmesini temenni etti, ama sonra açıklamasını geri çekti. Al Sura sitesi, daha önce Musul operasyonunu yönetmiş Iraklı komutan Abdul Amir Raşid Yarallah’ın Irak güçlerinin tüm Ninova Ovası’nı kontrol altına alacağı, bundan ödün vermeyeceği açıklamasını aktardı. Fiş Habur’un bulunduğu Dohuk’un bir kısmı IKBY, bir kısmı Irak’ın Ninova bölgesi sınırları içinde. IKBY ile Suriye arasındaki Semalka Sınır Kapısı’nı kontrol eden PYD/ YPG, dün güvenlik gerekçesiyle sınırdan insan geçişini durdurdu. sırasında konuşlanacak Ardından akşam saatlerinde Irak ABD: ÇATIŞMALARI UTANÇ VERİCİ Başbakanı Haydar İbadi, IKBY güçlerine karşı 24 saat ateşkes ilan ettiklerini, böylece Irak güçlerinin Kürt güçleriyle koordineli şekilde tartış ABD Dışişleri Sözcüsü Heather Nauert, “IŞİD’e karşı birlikte savaşıp zafere ulaşan Irak güçleriyle Kürtlerin şimdi birbirleriyle çatışmalarının utanç verici bilBağdat görüşmeleri için takvim talep etti. Daha önce Tillerson, Irak güçlerine bağlı, İran destekli, Şii ağırlıklı milis gücü Haşdi Şabi’den “İranlı milisler evlerine ge malı bölgelere ve sınır bölgelerine olduğunu” söyledi. Nauert, “IKBY Başka ri dönsün” diye söz etmişti. konuşlanacağını duyurdu. Ateşkes sırasında iki tarafın teknik ekiplerinin ortak çalışmasının konuşlanmaya imkan vereceğini söyleyen İbadi, “Bununla amacımız aynı ülkenin halkları arasında gövde gösterisi ve nı Mesud Barzani ile Irak Başbakanı Haydar İbadi’ye askeri faaliyetleri koordine etmek ve sükunet sağlamak için görüşme çağrısı yapıyoruz” vurgusu yaptı. ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson da Bağdat’ta İbadi’yle görüşmesinin ardından Barzani’yle telefon görüşmesi yaptı Öte yandan Nauert, günlük basın toplantısında, Rudaw muhabirinin Haşdi Şabi Komutan Yardımcısı Ebu Mehdi Mühendis’in Kerkük operasyonuna katıldığı ama ABD’nin terör listesinde yer aldığını hatırlatması üzerine “Bu kişi terörist, şu anda sadece bunu söyleyebili kan dökülmesini önlemek” dedi. ğını duyurup “Birleşik, federal ve demok rim” dedi. Irak Ulusal Güvenlik Müsteşarı Önceki gün Fiş Habur yakınındaki Rabia ve Zumar’ın şiddetli çatışmalara sahne olmasının ardından dün ilkin Erbil merkezli Rudaw kanalına ratik bir Irak için barışçı yol bulunması için Erbil ile Bağdat’a yardım etmeye hazırız. İbadi’yi Erbil’in önerilerini anayasa çerçevesinde kabul etmesi için teşvik ediyorum” dedi. BM Güvenlik Konseyi de Er da olan Haşdi Şabi liderlerinden Falih Fayyad, “ABD Dışişleri Bakanı’nın Haşdi Şabi hakkında yorum yapma vasfı yok. Haşdi Şabi IŞİD’e karşı elde edilen zaferin bir parçası” tepkisini gösterdi. D. Guta için insani felaket uyarısı ‘İNSANLIĞA KARŞI SUÇ’ BM yetkilisi Zeyd, Doğu Guta’daki duruma ilişkin “Bütün taraflara sivillerin kasıtlı olarak aç bırakılmasının uluslararası hukukun ihlali olduğunu ve bunun insanlığa karşı suç ya da savaş suçu statüsüne gireceğini hatırlatmak isterim” dedi. Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiseri Zeyd Raad El Hüseyin, Suriye’nin başkenti Şam’ın dış bölgesindeki Doğu Guta’daki insani felaketi gündeme taşıdı. Ordunun kuşatması altındaki Doğu Guta, muhaliflerin elinde bulunuyor. Yaklaşık 350 bin kişinin bölgede sıkışıp kaldığına dikkat çeken Zeyd, “Yetersiz beslenen çocukların şok edici görüntülerinin ortaya çıkması şu anda acil durumla karşı karşıya olan Doğu Guta’dakilerin içinde bulunduğu zor durumun ürkütücü bir belirtisi” dedi. Zeyd, iki tarafa da sivillere yiyecek ve ilaç ulaşmasına olanak sağlaması yönünde çağrı yaptı. sŞuaçmla’amkaismı yasal Bu arada BM, geçen nisan ayında İdlib’de düzenlenen ve en az 87 kişinin ölümüne yol açan kimyasal silah saldırısının “Suriye ordusu tarafından gerçekleştirildiğini” açıkladı. BM’ye bağlı Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü, yapılan soruşturmanın “yaygın kanıyı” desteklediğini, sarin gazının uçaktan bir bomba ile hedefe atıldığını duyurdu. Rusya’dan ise Esad yönetimini sorumlu tutan rapora eleştiri geldi. Raporun çelişkili, teyit edilmemiş iddialara dayandığı savunuldu. Katalonya ‘bağımsızlığını’ ilan etti “M ario ile Beş Saat” çağdaş İspanyol edebiyatının unutulmaz romanlarından biridir. Miguel Delibes tarafından kaleme alınan roman sürpriz şekilde dul kalan Carmen Sotillo isimli orta yaşlı bir kadının, kocasının naaşı başında geçirdiği son beş saati anlatır. Carmen, beş saatte “örnek evliliğinin”, “iletişimsizlik” başta sorunlarla bezeli gerçek yüzünü düşünür ve “film” gibi hayatı gözlerinin önünden geçer...   Katalan yerel hükümet başkanı Puigdemont’un Madrid hükümeti ile pazarlıklarında, umulmadık biçimde önceki gün beş saatte sona sürüklenen MadridBarselona evliliği; aklıma Carmen’in gerçek saati hesaplaşmasını içeren “yasını” getirdi.   Carmen’in sakat evliliği gibi tıpkı; Franco sonrası demokrasiye geçişle “örnek evlilik” diye parmakla gösterilen MadridBarselona evliliği de önceki gün zaten “beş saate” indirgenen bir yalpalamayla sona ermişti. Puigdemont’un Udönüşü Katalonya ve İspanya’nın son raundu, perşembe günü öğle vakti başladı, aynı gün akşamüstü 17’de son buldu. Öğlen, “Generalitat” olarak anılan Katalan yönetiminin organı parlamentoda, Madrid talepleri doğrultusunda; bir “yeni yerel seçim” yapmayı teklif etmesi beklenen Puigdemont son anda bu kararından Udönüş yaptı. Katalan liderin kesin gözüyle bakılan ve heyecanla beklenen bu konuşması önce 12’den 13.30’a, sonra 14.30’a ve 17’ye sarktı. Yerel hükümet başkanının “bölgesel özerkliğin feshedilmemesi”  ödünü karşılığında Madrid’le anlaşmalı bir “yerel seçim kararı”na meyletmesi, bağımsızlıkçıları öfkelendirmişti. “Hain” suçlamalarıyla kuşattıkları Puigdemont’a baskı uygulayarak yerel başkanın konuşmasını erteleten bağımsızlıkçılar, giderek konuşmanın içeriğini de iğdiş etmeyi başardılar.   Puigdemont nihayet geçen akşam medya önüne çıktığında, ağzında laf gevelemekten başka bir şey yapmadı. Ne Madrid’e oksijen temin edecek “yeni seçim” kararını alabildi; ne bir aydır İspanyol hükümetinin kafasının üzerinde sallandırılan “bağımsızlık deklarasyonunu” yapabildi ve topu Katalan Parlamentosu’na attı. Katalan lider beş saat içinde; Madrid’le anlaşma evresinden çıktı ve “Bundan sonrası özerk parlamentonun kararı!” diyerek bilinmeyene savruldu. Yaşasın cumhuriyet...  Katalan Parlamentosu, Puigdemont’un bıraktığı bu muğlak noktadan dün topu teslim aldı ve “Visca la Republica/Yaşasın cumhuriyet!” çığlıkları arasında Avrupa ve İspanya kurulu düzeninde dumur yaratan “bağımsızlık” kararını ilan etti. Katalan parlamenterleri otoritesini saymadıkları Rajoy’un “kayyım” hamlesini de tanımayacaklarını açıkladılar. Rajoy, hafta sonuna dek Katalanlara Madrid hizasına girmelerini, “sonuçlardan” (“güç kullanımından”) aksi halde “kendilerinin sorumlu olacağını” ve Katalonya’nın özerkliğini sıfırlayan tedbirlere başvurmak zorunda kalacağını tebliğ etmişti. Katalan hükümetinin görevden alınması ve özerk güvenlik güçlerinin de Madrid’in emrine girmesi olarak özetlenebilecek “kayyım” seçeneğine karşı; Katalan parlamentosunun cevabı meydan okuyarak “bayrak açmak” şeklinde oldu. Katalan parlamenterler; kayyıma karşılık “paralel hükümet” ve bir “paralel parlamento” ile yollarına devam edeceklerini açıkladılar. Şimdi gözler Madrid’in tepkisinde. İspanya Başbakanı ilk etapta bu kâbusa; “İspanyol halkı sakin olsun! Hukuk devleti Katalonya’da yasallığı tescil eder” tweet’i ile karşılık verdi. Hemen akabinde İspanya senatosu, Katalan yerel hükümetini lağvetme kararını onayladı. İspanya için bu muazzam bir şok ve kriz. Avrupa, Brexit depreminin ardından şimdi bir de bu “Katalonya’nın ayrılık kararı şoku” ile baş etmek zorunda. Putin’den füze şov Rusya Savunma Bakanlığı, dün Rusya Stratejik Füze Kuvvetleri’nin yer aldığı büyük çapta bir tatbikat gerçekleştirildiğini duyurdu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, nükleer kapasiteli balistik füzelerin ateşlendiği tatbikata katıldı. Ülkenin batısındaki Plesetsk Üssü’nden ateşlenen Topol füzeleri, binlerce kilometre mesafedeki Kamçatka yarımadasındaki hedefi vurdu. Putin’in dört balistik füzeyi fırlatan mekanizmayı bizzat ateşlediği açıklandı. C MY B