Katalog

Pazartesi 7 Mart 2016 SELİN ONGUN TUNCER selinongun@cumhuriyet.com.tr Bİ soRmak lazım söyleşi 13TASARIM: İLKNUR FİLİZ Adım adım otoriterizmeAKP’NİN 2007’DEKİ ANAYASA TASLAĞINI HAZIRLAYAN PROF. Dr. ERGUN ÖZBUDUN: gidişte kritik kavşaktayız İstanbul Şehir Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ergun Özbudun, anayasa hukukunun Türkiye’deki “yük yargı makamlarını da bağlar. n Bir diğer alıntı: “Bu işin bittiği anla mına gelmez. Savcı karara itiraz edebi sek kule”lerinden biri. Duayen hukuk lir. İtiraz durumunda, bir üst mahkeme çu, Türkiye’nin en acil ihtiyacının yargı bağımsızlığını yeniden tesis etmek olduğunu söylüyor. 2007 yılında bizzat Baş Can erok yeni bir süreç başlatabilir.” Bu da mümkün değil çünkü Anayasa nın hükmü savcıyı da bağlar. Savcı böy bakan Tayyip Erdoğan’ın talebi üzerine le bir itirazda bulunamaz. Bulunursa, AK Parti’nin anayasa taslağını hazırlayan üst mahkeme denilen, diğer sulh ceza akademik heyetin başında yer alan Özbu hâkimliklerinin de mevzuata göre bunu dun, “Sayın Erdoğan’a, güveninize teşek kabul etmemesi lazım. Çünkü yine daha kür ederim. Ama başkanlık sistemine da önce de belirttiğim gibi böyle bir durum, yanan bir anayasa bekliyorsanız beni ma başka bir suç olmasa dahi görevi kötüye zur görün” dediğini, “kesinlikle hayır” ce kullanma suçu teşkil eder. Böyle bir dav vabı ve AK Parti’nin 2007 seçim beyan ranışta bulunan savcılar ya da hâkimler namesindeki ilgili maddenin teminat ola bir gün bunun hesabını vermek zorunda rak gösterilmesi üzerine görevi kabul et kalırlar. Onun için direnme de üst mahke tiğini aktarıyor. Ve ekliyor: “Parlamen meye itiraz da söz konusu değildir. ter rejimin esaslarına uygun, Cumhurbaşkanının bugünkü yetkilerini de çok bü Bekleme odası ve anayasa yük ölçüde kısıtlayan bir taslak hazırla n “Kaldı ki bir casusluk olayından dık. Sadece Sayın Erdoğan değil, AKP’nin söz ediyoruz” diyor Cumhurbaşkanı. diğer ileri gelenleri de son derece olum Size somut bir örnek vereyim. Anaya lu bulmuştu.” 79 yaşındaki Özbudun rah samızın 138. maddesinin ikinci fıkrası di metli Çetin Altan’ın “enseyi karartmaya yor ki, “Hiçbir organ, makam, merci ve lım” deyişini hatırlatsa da “O demokra ya kişi yargı yetkisinin kullanılmasında tik anayasayı göremeyeceğini” söylüyor. mahkemelere ve hâkimlere emir ve tali Ergun Hoca’nın 2007’den bugüne köprü mat veremez. Genelge gönderemez, tav nün altından akanlara dair analizinin de siye ve telkinde bulunamaz.” 138. mad yer aldığı söyleşinin tamamını cumhuri denin üçüncü fıkrası da şöyle diyor: “Gö yet.com.tr’den okuyabilirsiniz. Anayasa Prof. Dr. Ergun Özbudun, “Mevcut şartlarda kuvvetler ayrılığına dayanan bir anayasa yapımı mümkün değil” diyor. Mahkemesi’nin Yayın Yönetmenimiz Can rülmekte olan bir dava hakkında yasama meclisinde yargı yetkisinin kullanılma Dündar ve Ankara Temsilcimiz Erdem zai sorumluluk doğururdu. Başka bir suç müyle kaldırılmasını ya da Anayasa tir. Mahkeme yetkisini aşmamıştır. Asla sıyla ilgili soru sorulamaz, görüşme yapı Gül hakkındaki hak ihlali kararına ilişkin oluşturmasa dahi Türk Ceza Kanunu’nda Mahkemesi’nin tümüyle lağvedilmesini bir yetki gasbı yoktur. Anayasayı ihlal de lamaz veya herhangi bir beyanda bulunu değerlendirmeleri için buradan buyrun. ki görevini kötüye kullanma suçunu oluş ileri sürüyorlar. Bir milletvekili de Ana söz konusu değildir. Bir geçersiz itiraz da lamaz.” Peki biz ne görüyoruz? Her gün Direnme telkini hukuk dışı turabilirdi. Dolayısıyla bu mahkemenin hâkimleri muhakkak ki bu durumu id yasa Mahkemesi üyelerinin yargılanma şu: “Efendim gerekçesi yayımlanmadan sını önerdi. Bu tarz beyanlara Allah ıslah bu karar açıklandı!” Bireysel başvuruya tavsiye, telkin, talimat niteliğinde devletin en yüksek mercilerinden yargı organı n Cumhurbaşkanı’nın “Karara uymu rak ediyorlar ki, isabetli bir kararla Ana etsin demekten başka söyleyecek bir sö ilişkin kararların doğasına aykırıdır bu. na hitaben ifadeler geliyor. Sadece Sayın yorum, saygı da duymuyorum” sözleri yasa Mahkemesi kararına karşı bir direnç züm yok. Buradaki eleştiriler, Anayasa Gerekçenin yazılması aylar alabilir. Mu Erdoğan’dan değil, AKP’nin diğer sözcüle ni nasıl değerlendirdiniz? göstermeden bu kararı uyguladılar. Sayın Mahkemesi yetkisini aştı, gibi daha ılım halif kalan üyeler var. Onların muhalefet rinden de benzer ifadeler işitiyoruz.138. Anayasa Mahkemesi Başkanı değerli Cumhurbaşkanı’nın sözleri önümüzdeki lı versiyonları ile de haksız. Çünkü Ana şerhlerinin de eklenmesi lazım. Gerekçeli madde de herhalde bekleme odasına alı meslektaşım Zühtü Arslan’ın da ifade et dönemde benzer dava ve kararlarla karşı yasa Mahkemesi davanın esasına ilişkin kararın yayımlanması belki birkaç ay ala nan maddelerden biri. Yüksek konumdaki tiği gibi yargı kararlarını herkes eleşti laşacak mahkemeler üzerinde de bir bas bir karar vermemiştir. Ortada bir yetki bilecek bir süreç. O durumda bu hak ih bir siyasinin bu ispatlanmış bir suçmuş rebilir. AKP sözcüleri de “Kararı herkes kı unsurudur. Cumhurbaşkanı’nın diren aşımı, yetki gasbı söz konusu değil. Ana lali devam mı etsin? Hukuki temeli olma gibi ifadelerde bulunması anayasanın ve eleştiriyor, Cumhurbaşkanı neden eleş me telkininde bulunması onları hukukun yasa Mahkemesi’nin Dündar ve Gül hak yan, son derece absürd bir iddia. Ceza Kanunu’nun yasakladığı bir nok tirmesin” diyorlar. Ben buradaki mantığı kabul etmediği direnme gibi bir davranı kındaki kararı, davanın özü hakkında ve n Bireysel başvurularda Anayasa ta. Henüz kesinleşmiş bir mahkeme kara tersine çeviriyorum. Bireylerin ve biz hu şa sevk edebilir. Mevcut bir anayasa hük rilmiş bir karar değil. Tutukluluk süreci Mahkemesi kararlarının bağlayıcı ol rı yok. İspatlanmış bir durum yok. Anaya kukçuların eleştirilerinin gerek Anayasa müne aykırı hareketin adeta özendirilme nin, anayasanın ve AİHM’nin içtihatları mayacağına dair bir söylemi de var samızda masumiyet karinesi diye bir hü Mahkemesi, gerek diğer si ve bu yönde teklif, tav na uygun olmayan şekilde yürütülmüş ol Cumhurbaşkanı’nın. küm var. yargı organları üzerindeki etkisi marjinaldir. Ama devletin en yüksek makamı, üstelik gayet Alt mahkeme direnmeliydi, sözünün hukukta ye siye ve telkinde bulunulmasını bir hukukçu olarak hoş karşılamak mümkün değil. Kendisinin masının yarattığı hak ihlallerinin tespitidir. Tutukluluk süreci dava süreci ile ilgili bir hak ihlali olduğunda, burada durum odur, Anayasa Mahkemesi’nin sürecin Cumhurbaşkanı’nın bu beyanını da ilgiyle okudum. Bunun da hiçbir anayasal temeli yok. Anayasa Mahkemesi’nin lağvedilmesi gibi n Erdoğan’ın “uymuyorum” açıklamasıyla başlayan bu resmin tamamına şaşırdınız mı? sert biçimde, eleştirince bu hem Anayasa Mahkemesi hem de diğer yargı organları üzerinde hiç değil ise manevi bir bas ri yok. Sayın Cumhurbaşkanı kararlı. Fakat hukuk kuralları ortada. Mahkemelerin başka sözlerini bu açıdan da sakıncalı buluyorum. n Bir hâkimin psikolojisini düşünelim. “Alt mahkeme direnmeli, ka kesinleşmesini beklemesi bireysel başvuruyu tamamen anlamsız kılar. Yargı sürecinin kendisinde ve süreç esnasındaki hak ihlalleri tutuklulukla ilgilidir, Anayasa Mahkemesi de burada onu yapmıştır. Çünkü Anayasamız, Anayasa Mahkemesi kararları bağlayıcıdır, diyor. Burada “İptal kararları bağlayıcıdır, birey beyanlara Allah ıslah etsin demekten başka sözüm yok. Mahkeme yetkisini aştı, beyanı “Parlamenter sistem bekleme odasında, rejim fiilen değişmiştir” gibi beyanları düşünüldüğünde çok fazla şaşırmadım. Fa kı oluşturur. O bakımdan herkes eleştirse dahi Sayın Cumhurbaşkanı’nın türlü hareket etmesi görev suçu olur. rara uymuyorum, saygı da duymuyorum” gibi sözler ve bu sözlerin Absürd iddialar ve hukuk sel başvuruya ilişkin kararlar bağlayıcı değildir” n İktidar kanadında alerji yaratan kı gibi bir ayrım yapmıyor. da haksız, davanın esasına girilmemiştir. kat devletin en yüce makamını işgal eden Sayın Erdoğan’ın devletin temel devletin en yüce maka kardeşi diğer beyanlar, sımda şu vurgu var: “Kişi hürriyeti ve “Kararlar” kelimesi Ana bir kurumunu bu kadar mının temsilcisi olarak hâkimleri nasıl etkiler? güvenliğinden ziyade, ‘düşünceyi açıklama yasa Mahkemesi’nin her tür kararını kap sert ifadelerle eleştirmesi, böyle bir eleştiriden kaçınması çok daha Çok ciddi olarak etkiler. Bir defa mane ve yayma hürriyeti’ ve ‘basın hürriyeti’ sar. Üstelik bu bağlayıcılık, yine anayasa bu daha yeni bir olay. Sayın Cumhurbaş uygun olur. Ayrıca kendisinin beyanın vi baskı oluşturur. Çünkü bu sözler, dev haklarının ihlal edildiğine dair kararı ile nın 153. maddesindeki ifadeye göre, “Ya kanı kararlı görünüyor. Fakat hukuk ku da başka unsurlar da var, ki o sözler sade letin en yüksek makamından sadır olu AYM davanın esasına girdi.” samayı, yürütmeyi, diğer yargı makamla ralları ortada. Mahkemelerin başka türlü ce Anayasa Mahkemesi bakımından de yor. Ayrıca bugünkü HSYK’nin yapısını Meşru, makbul tutukluluk sebepleri rını ve idari makamları, gerçek ve tüzel hareket etmesi görev suçu olur. ğil, diğer yargı mercileri bakımından da ve icraatını düşündüğümüzde sadece ma nin olup olmadığını araştırırken Anayasa kişileri bağlar.” Hiçbir istisna getirilmiş n AYM’nin kararından sonra konuşu manevi baskı teşkil edecek nitelikte. Ör nevi baskı değil, mesleki endişeler de do Mahkemesi buna da değinmek zorunday değil. İptal kararlarıyla bireysel başvuru lanlar, tüm bunlar size ne öğretti? neğin “Alt mahkeme direnmeliydi” diyor. ğurabilir. Hoşa gitmeyen tarzda karar ve dı. Çünkü tutukluluk, bir hâkimin key kararları arasında ayrım yapmanın hiçbir Çok kritik bir dönemde olduğumuzu Bunun bir defa hukukta yeri yok. ren hâkimlerin, savcıların ihraç edildikle fi takdirine bağlı bir olay değil. Muayyen anayasal dayanağı yok. bir kez daha kanıtladı. İlerideki dönemde n Neden yok? ri, sürüldükleri veya haklarında HSYK ta olmayan bir süre için hürriyetinizden tü n Yine alıntılayalım: “Şimdi birinci olacak olanlar, özellikle AKP’nin istediği Çünkü alt mahkemenin Anayasa Mah rafından soruşturma açıldığı, birkaçının müyle mahrum ediliyorsunuz. Tutuklu mahkemeye gittiğine göre, eğer birinci tarzda bir anayasanın gerçekleşip gerçek kemesi kararlarına karşı direnme gibi bir tutuklandığına şahidiz. Ki askeri dönem luktaki gerekçelere göz atmak, bunları mahkeme kalkar da kararında diretir leşmemesi önümüzdeki 10 yılların kade yetkisi yok. Anayasada açık hüküm var, lerde dahi bir hâkimin verdiği karardan nazara almak ve tartışmak mahkemenin se Anayasa Mahkemesi’nin verebilece rini belirleyecektir. O bakımdan kritik bir 153. madde diyor ki: “Anayasa Mahkeme dolayı tutuklandığını hatırlamıyorum. görevleri dahilindedir. Bireysel başvuru ği hiçbir karar yoktur.” kavşaktayız. si kararları yasama, yürütme ve yargı or n Başbakan, AYM yetkisini aştı, dedi. nun da doğasına uygundur. Birinci mahkeme dediği o davayı gören n Vaziyetimiz için birkaç kelime seçe ganlarını, idare makamlarını gerçek ve Evet, bazı AKP sözcüleri daha sert bir n Cumhurbaşkanı’ndan alıntılayarak mahkeme. Davayı gören mahkeme doğru cek olsanız? tüzel kişileri bağlar.” Bu madde karşısın deyimle, yetki gasbı var, diyorlar. devam edelim. “Anayasayı ben değil, olanı yapmıştır. Anayasa Mahkemesi ka Otoriterizme gidiş. da davayı gören yerel mahkeme zaten ak n Adalet Bakanı Bozdağ’ın sözü bu. Anayasa Mahkemesi ihlal etti” diyor. rarını uygulamıştır. Bir direnme hakkı da n Gidiş mi? sine bir karar veremezdi. Böyle bir karar Evet, bazı milletvekilleri çok daha ile Tekrar edeceğim. Anayasa Mahkemesi yoktur. Az evvel söylediğim madde gere Adım adım gidiş. O nedenle kritik vermesi yani tahliyeyi reddetmesi bir ce ri gidiyorlar. Bireysel başvurunun tü tamamen görevi dahilinde hareket etmiş ğince Anayasa Mahkemesi kararı diğer kavşaktayız. AKP’nin AYM hakkındaki radikal fikirleri trajikomik n Başbakan, “Bu tür yetki aşımlarının olması durumunda bazı ilkeler konması gerektiği aşikârdır” diyor. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruyu sınırlama isteği var sanki. Burada bir ironiye işaret etmek istiyorum. Bireysel başvurunun kabulü, AKP’nin gerçekleştirdiği en önemli demokratik reformlardan biridir. AKP’nin kendi getirdiği bir reform hakkında böyle tereddütler yaşaması hatta radikal fikirler ifade etmesi trajikomik bir durum. n Bireysel başvuruyu sınırla maya yönelik bir girişim olursa bu ne anlama gelir? Bunun adı hukuk devleti ilkesinden ve demokratik standartlardan bir adım daha uzaklaşmak olur. Bireysel başvurunun esasları anayasamızda mevcut. Bir anayasa değişikliği olmadan burada radikal bir değişikliğe gitmek, bireysel başvurunun anayasadan tümüyle çıkarılması ancak bir anayasa değişikliği ile mümkün. Eğer kanunla bu değişikliği yapmak isterlerse ve kanun anayasada belirtilmiş esaslara aykırı olursa Anayasa Mahkemesi onu da iptal edebilir. Tabii ne tür bir değişiklik ve sınırlandırma getirilebilir, onu şu anda bilemiyoruz. Sayın Başbakan, “Bazı ilkelere bağlanmalıdır” dediğine göre bunu sınırlandırma şeklinde anlamak mümkün. n Cumhurbaşkanı başdanışmanlarından Mehmet Uçum’un önerisi şöyle: “AYM kanununun yürüyen davalara ilişkin bölümü yeniden düzenlenmeli. Yoksa görevyetki gasbı, usulyetki gasbı ve doğal yargıç ilkesinin ihlali AYM’nin bu yöndeki kararlarıyla olağan hale gelir.” Bunlar demin de tartıştığımız klasik ifadeler, değişik deyişlerle yine yetki gasbı olduğunu söylüyor. Böyle bir kanun çıkarsa onun anayasaya uygunluğu da tartışma konusu olur. “Ancak bir dava bitip kesinleştikten sonra bireysel başvuru yapılabilir” derseniz o dava sürecinde olabilecek tüm hak ihlalle rine karşı bu yolu kapatmış olursunuz. Ve daha evvel tanık olduğumuz gibi neticede beraat eden kişilerin dört yıl, beş yıl hapiste kaldıkları olaylarla karşılaşırız. Bunu da hiçbir vicdanlı hukukçunun tasvip edeceğini sanmıyorum. n Adalet Bakanı, “AYM içtüzüğü Danıştay’a götürülebilir, anayasaya aykırı kısımları iptal edilebilir” dedi. Ona da katılmıyorum. Anayasa Mahkemesi bağımsız, temel bir devlet organıdır. İdari bir makam değildir. Danıştay ancak idari makamlarla ilgili tasarruflara bakabilir. Anayasa Mahkemesi kendi iç tüzüğünü yapmakta serbesttir. 1961 Anayasası’ndan bu yana böyledir. C MY B