Katalog

2 OCAK 2013 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA ekonomi@cumhuriyet.com.tr EKONOMİ 11 Depremzedeleri şimdi de TOKİ vurdu şiddetindeki iki büyük depremin ardından TOKİ’nin Erciş, Edremit, Bostaniçi beldesi ve Kevenli köyünde yaptığı konutlara taşınan depremzedeler başka bir afetle karşılaştı. Çünkü konutların çoğunun altyapı sorunları çözülmedi, konutlarda kış ortasında kaloriferler yanmıyor, sular akmıyor, minibüs ve otobüs hattı bulunmuyor. Depremzedelerin sorunlarını ve ne zaman çözüleceğini sorduğumuz TOKİ yetkilileri ise sessiz kalmayı tercih etti. ŞEHRİBAN KIRAÇ YUSUF ZİYA CANSEVER 2012’nin Yapısal Mirası Geçen haftaki yazımızda 2012’nin deneyimlerinin geleneksel iktisat kuramlarının kuramsal temellerini ve öngörülerini birçok alanda yanlışladığını belirtmiş idik. Bu hafta da 2012’nin Türkiye ekonomisinde çok önemli bir dizi yapısal dönüşümün yaşandığı yol olarak anımsanacağını vurgulayacağız. 2012’den Türkiye için kanımca iki çok önemli yapısal miras kaldı: İlk olarak, Türkiye’nin milli gelir büyüme hızı ile dış açık (cari işlemler açığı) arasındaki (pozitif) ilişkinin çok daha kalıcı bir biçimde yeni bir eşiğe yükseldiğini gözledik. İkinci olarak, Türkiye neoliberal serbestleştirme adımlarını atmaya başladığı 1980’den bu yana ilk defa (ve büyük olasılıkla uzun süreli bir gelecek boyunca) reel faizlerin sıfır hatta negatif olacağı bir döneme girdi. ??? Türkiye, geleneksel olarak yüksek cari işlemler açığı veren bir ekonomi değildi. 1990 sonrasında Türkiye’nin milli gelir büyüme hızı yüzde 3.6 düzeyinde iken, cari açığının milli gelire oranı yüzde 1’in altında seyretmiş idi. Cari açık, 2003’ten itibaren yüzde 34 bandına; 2006 sonrasında ise yüzde 6’nın üstüne çıkmıştır. 2009’da küresel kriz ile birlikte büyüme hızı negatif 4.8 iken cari açık oranı gerilemiş ancak 2010 ile birlikte cari açığın milli gelire oranı yeniden yükselmiştir. Aşağıdaki tabloda sergilediğimiz veriler bu gözlemleri sunmaktadır. Milli Gelir Büyüme Hızı (%) 3.6 7.7 5.8 0.7 4.8 8.9 1.6 Cari İşlemler Açığı/Milli Gelir (%) 0.8 3.6 6.0 5.7 2.3 8.2 7.4 (*) TOKİ sessiz kaldı: Van’da geçen yıl meydan gelen 7.2 ve 5.6 taşınan yurttaşlar, şimdi de AFAD tarafından “ortak gider” adı altında yüklü paralar ödemeye zorlanıyor. Konut ödemelerine 2 yıl sonra başlayacak depremzedeler evlerine taşındıkları anda kömür için 1835 TL, ortak gider avansı için 125 ve aidat için de 48 TL ödemek zorunda. Depremzedeler, kendilerine ücret karşılığı satılan kömürlerin Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’nın ücretsiz dağıttığı, üstlerinde ‘Para ile satılamaz’ yazılı torbalar olduğunu vurguladı. Yardım kömürleri parayla satılıyor: TOKİ konutlarına Van’ı geçen yıl 23 Ekim’de 7.2, 9 Kasım’da ise 5.6 ile vuran depremlerin ardından geçen kışı çadır ve konteynırda geçiren depremzedeler TOKİ tarafından yapılan konutlara taşındı ama sorunlar bitmedi. Konutlarda su, ısınma ve altyapı sorunu yaşayan depremzeler şimdi de ortak gider aidatı adı altında alınan fahiş fiyatlardan yakınıyor. Kentteki konteynırlar da birer birer boşaltılıyor. Van’ı geçen yıl 23 Ekim’de 7.2, 9 Kasım’da ise 5.6 ile vuran depremlerde 644 kişi yaşamını yitirdi binlerce insan yaralandı. Konteynırlara yerleştirilen Vanlılar, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla depremin yıldönümü olan 23 Ekim’de TOKİ tarafından yaptırılan konutlara kavuştu ancak sorunlar bitmedi. Van’da 5 merkezde yapılan konutlara ilk etapta ev sahipleri yerleştirildi. Depremde her şeylerini kaybeden ev sahipleri kendilerinden talep edilen fahiş aidatları ödemekte a bile güçlük çekiyor. Konteynırlapleri evlerine gidecek arab hi sa k Ha rı boşaltmaları istenen 15 bin tiğimiz TOKİ bulamazken sorunları ile kiracı, kentte sağlam ev buli haftadır makta ve bazı bölgelerde yetkilileri ise yaklaşık ik görüşlerine yüzde 300’e kadar artan ev ssizliğini koruyor. İki hafta rimizi se kiralarını ödemekte zorlanıyor. etkilile başvurduğumuz TOKİ “Y Depremzedeler afet konuta gönderiyoruz larına su, ısınma, çevre düVan’daki TOKİ konutların teceğiz” deyince zenlemesi, ulaşım ve okul yaşanan sorunları size ile amadık. sorunları çözülmeden tadar herhangi bir yanıt al ka ne gü bu şınmak zorunda kaldı. Paralar niye AFAD’ın hesabına gidiyor? Depremde evi yıkılan ve Edremit TOKİ’de ev alan Perihan Dostgül, asgari ücretin altında para kazanan depremzedelerden TOKİ’nin eve girer girmez yüklü paralar istediğini vurgulayarak, depremzedelerin çoğunun bir geliri olmadığını, bu paraları ödeme durumlarının bulunmadığını vurguladı. Dostgül, evini geçen 23 Ekim’de teslim aldığını, ancak hâlâ bitirilmediğini vurgulayarak şu değerlendirmeyi yaptı: TOKİ’lere taşınmam mümkün değil. Ne bir market var ne ekmek alabileceğimz bir yer. Minibüs hattı yok. Ortak gider aidatlarını ödemek için bir asgari ücretlinin maaşının yarısını her ay oraya vermesi gerek. Bu gücümüz yok. Ayrıca kömür, yakıt, su paraları neden AFAD’ın, valiliğin bütçesine gidiyor? 426 konutun bulunduğu ve depremden sonra en erken teslim edilen konutlardan Bardakçı TOKİ konutlarında da sorunlar diğer konutlarda yaşayanlarınkinden farksız değil. Bardakçı TOKİ konutlarının sakinlerinden Orhan Demir, doğalgaz yanmıyor diye 2 ay kadar önce eylem yaptıklarını ancak KCK’li olmakla suçlandıklarını söyledi. 19902002 20032005 20062007 2008 2009 20102011 2012. Ç3 Kaynak: TÜİK ve TCMB veri dağıtım sistemi. (*) Son dört çeyrek toplamı DEPREMZEDELERİN TALEPLERİ ? Evlerini kaybedenlere ücretsiz kalıcı barınma hakkı sağlanması. ? 2 yıl boyunca yakıt adı altında herhangi bir ücret alınmaması. ? Konteynırlarda kalanlara çıkmaları için baskı yapılmaması. ? Konteynırların, kanalizasyon ve ısınma problemlerinin çözülmesi. ? Konteynırlarda kalanlardan alınan 200 TL uygulamasının iptal edilmesi. ? Valilik ve AFAD’ın deprem ile ilgili yaptıkları harcamaları açıklaması. ? Devlet yaralarımızı sarmak zorunda. Devletin de istediği, bu paraları ödeyemeyip hakkımızdan feragat etmemiz. Parayı ödeyeceksiniz! ? Van Depremzedelerle Dayanışma Derneği: AFAD ve Valilik çok rencide edici bir dille TOKİ’lere astığı duyurularda ‘yakıt parası size aittir, aidatlarınızı ödeyin’ diyor. Van Depremzedelerle Dayanışma Derneği Başkanı Handan Tunç TOKİ’nin 30 bin TL’ye mal ettiği konutları depremzedelere 70 bin TL’ye sattığını ifade etti. Tunç yaşanan sorunlarla ilgili şu bilgileri verdi: Bir yıldan sonra deprem görüntüsü silindi deniyor. Başbakan Erdoğan konutları teslim ettikten sonra bütün Türkiye’ye insanlar sıcak yuvalarına taşındı görüntüsü verildi. Ama anahtarlarını alan çok az kişi TOKİ’lere yerleşti. Yerleşenler de sığınacak yerleri olmadığı için gitti. AFAD ve Valilik çok rencide edici bir dille TOKİ’lere astığı 5 maddelik duyurularda yakıt parası size aittir, aidatlarınızı ödeyin. Aksi halde bu ihtiyaçlar karşılanmayacaktır, diyor. Bunların hepsi emir kipiyle yazılmışlar. Bu da bizi rencide ediyor. Ben evime kavuştum diyen insanlar bu koca duyurularla karşı karşıya kalıyor. Çevre düzenlemesinin TOKİ tarafından yapıldığını belirten depremzedeler, kendilerine ücret karşılığı satılan kömürlerin ise Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından halka ücretsiz dağıtılan ve üstlerinde ‘Para ile satılamaz’ yazılı torbalar olduğunu vurguladı. Türkiye, 2006 sonrasında artık pozitif büyüme elde etmek için yüzde 6’nın üstünde yüksek oranlı cari işlemler açığı vermektedir. 2012 bu gözlemin kesinleştiği yıl olmuştur. Bu dönem, iktisat medyasının çok sevdiği “yumuşak iniş” senaryolarının çok ötesinde, Türkiye ekonomisinin 1980’lerden bu yana adım adım derinleştirilen dışa bağımlı, taşeron sanayileşme ve bir ucuz ithalat (ve işgücü) cennetine dönüştürülmesi sürecinde yeni bir eşiği temsil etmektedir. ??? Türkiye yüksek oranlı, pozitif reel faiz ile 1980 sonrasında tanışmış idi. 1980’lerin bankerler faciası günlerinin ardından, 1989’da sermaye akımlarının tam serbestliği yaşanmış ve Türkiye tüm 1990’lar ve 2000’ler boyunca yüksek faiz, düşük kur konjonktüründe hapsolmuş idi. 2010 sonrasında ABD ve İngiltere’nin küresel para piyasalarına 2 trilyon dolara yakın likidite sunmasıyla birlikte Türkiye’de de faiz oranları reel olarak gerilemiş ve (büyük olasılıkla uzun süreli bir gelecek boyunca) negatif düzeylere ulaşmıştır. Negatif reel faiz dengesi, ulusal ekonomide istikrar araçlarının ve genel olarak para politikasının etkinliğini de sınırlamaktadır. 2008 sonrası büyük durgunluğun aşılmasına yönelik canlandırma paketlerinin bir türlü hedeflerine ulaşamamasının ardında da geleneksel neoliberal iktisat kuramlarının öngörülerinin küresel ekonominin gerçekleriyle bağdaşmaması yatmaktadır. Zaten bu yüzden TC Merkez Bankası da, diğer birçok ülke merkez bankası ile birlikte, geleneksel olmayan para politikası araçlarına yönelmekte ve ancak ekonomiyi yönlendirmek konusunda ciddi sorunlar yaşamaktadır. Türkiye 1989 sonrasında sermaye akımlarını yönetmekte başarılı olamamış ve ekonomik gelişmeyi sürekli kılacak bir kalkınma stratejisi uygulayamamıştır. 2012 ile birlikte şimdi artık reel kredi maliyetlerinin negatif olduğu yeni bir konjonktürün içine girmiş bulunmaktayız. Bu konjonktürün Türkiye ve gelişmekte olan ekonomiler için bir fırsat olarak değerlendirilmesi, kuşkusuz, olanaklıdır. Ancak bu olanağın kullanılması, neoliberal iktisat kuramının hayali kapitalizm modelleriyle söz konusu olamayacaktır. Kalorifer, su, yol, minibüs yok CHP Van İl Başkanı Cemal Şen ise AKP hükümetinin resmen Van halkını kazıkladığını ifade ederek, “Deprem konutlarını en yüksek fiyattan sattı. Bu da yetmemiş gibi teslimat töreninin üzerinden 2 ay geçmesine rağmen konutlardaki eksiklikler halen tamamlanmadı. Birçok aile, var olan sorunlar nedeniyle evlerine taşınamadı. Birçok yurttaş konteynırlara veya kiralık evlere çıkmak zorunda kaldı. İnsanlara kaliroferli ve doğalgazlı olduğu söylenen evlerinde soba kurup ısınıyor. Taşıma suyla ihtiyaçlarını gideriyor” dedi. Kalecik mevkisindeki TOKİ konutlarına taşınan B.K “Benim daireme yağmurdan dolayı su sızıyor. Kalınacak gibi değil. Bize yazın bütün sorunlar hallolacak deniliyor. Kullanılan malzemeler kalitesiz şimdiden dökülmeye başlamış” diye konuştu. Başbakan Yardımcısı ve AFAD Koordinasyon Başkanı Beşir Atalay’ın deprem mağduru gazetecilere de ev verileceği sözü ise unutuldu. Van Gölü Gazeteciler Cemiyeti Yönetim Kurlu Başkanı Fatih Sevinç, “Yaşanan deprem sonrasında Van’daki yurtaşlar gibi burada görev yapan gazeteciler de aynı ölçüde depremde mağdur oldular. Üyelerimizn çoğu asgari ücretle çalışıyor ve kirada kalıyorlar” dedi. Depremzedelerden bir kısmı eşyalarını toplayarak yeniden konteynırlara geri dönerken, gidecek yeri olmayanlar ise aylardır sorunların çözülmesini Konutlara yeni vergi düzenlemesi Ekonomi Servisi Arsa birim metrekare vergi değeri bin lira ve üzerinde olan konutların tesliminde yüzde 18 vergi oranı uygulanacak. 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan mal ve hizmetlere uygulanacak Katma Değer Vergisi oranlarının tespitine ilişkin kararın 1’inci maddesine yeni bir fıkra ekledi. Net alan 150 metrekareye kadar konutlardaki 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu kapsamındaki büyükşehirlerde, lüks veya birinci sınıf inşaat olarak yapılan ve ruhsatı sonradan revize edilip inşaat kalitesinin yükseltilmesi hali de dahil olmak üzere, yapı ruhsatının alındığı tarihte, üzerine yapıldığı arsanın Emlak Vergisi Kanunu’na istinaden tespit edilen arsa birim metrekare vergi değeri; 500 lira ile bin lira (bin lira hariç) arasında olan konutların tesliminde yüzde 8 vergi oranı, bin lira ve üzerinde olan konutların tesliminde yüzde 18 vergi oranı uygulanacak. bekliyor. Depremzedelerden A.K, “Depremde iki katlı evim yıkıldı. BaTOKİ’lere yerleşen depremzedelena Edremit TOKİ rin cep telefonlarına gönderilen bazı kısa mesajlar şöyle: konutlarından Sayın sakinimiz, ortak gider avans, yabir daire çıktı. kıt ve aidatınızı Ziraat Bankası Edremit Konutunuz AFAD Onuncu Etap Konutları hesabına hazır taşınayatırabilirsiniz. bilirsiniz de Ortak gider avansı olan 125 TL bir diler biz de sefere mahsus olmak üzere alıntaşındık. Sumaktadır. Ortak gider avansı site yölarımız aknetim demirbaşları ve çevre hizmet mıyor, kalodemirbaşları için alınmaktadır. riferler yan Aidat ve kömür bütçeleri taramıyor, okul fınıza tebliğ edilecektir. Aidat 48, orbitmediği için tak gider 125, kömür ise 1835 TL’dir. çocuklarımızı Kömür 8 taksit ve aralık ayında başlamaktadır. okula gönderemedik” diyor. ‘Aidatlarınızı yatırın’