Katalog

CMYB C M Y B 7 NİSAN 2010 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13ekonomi@cumhuriyet.com.tr EKONOMİ POLİTİK ERİNÇ YELDAN Yeniden Spekülatif Büyüme Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2009’un son çeyreğine ilişkin milli gelir istatistiklerini yayımladı. Böylece artık 2009 Türkiyesi’nin verileri tamamlandı: Türkiye 2009’da yüzde 4.7 küçüldü. Söz konusu “küçülme” rakamı resmi çevreler ve “piyasa oyuncuları” tarafından yürek ferahlatıcı olarak değerlendirildi. Ne de olsa, ilk tahminler yüzde 6’yı aşan bir daralma üzerineydi. Türkiye krizden korkulandan daha çabuk çıkmıştı. İstatistiki verilerin daha yakından teknik analizleri 2010’un “baz yılı etkisiyle” daha hızlı büyüyeceğini vurgulamakta. Buna göre 2009’un ilkyarısında Türkiye ekonomisi yüzde 10’a daralan bir ekonomi görünümündeydi. Şimdi bir yıl sonra, 2010’un ilk rakamları söz konusu daralmanın üzerine inşa edilecek. 2009’un karşılaştırılabilir milli gelir rakamları şiddetli bir daralma içerdiği için, bunun üzerine gelen 2010 verileri olduğundan da güçlü bir büyüme verecek. Bunlar istatistiki verilerin “teknik” doğası. “Baz yılı etkisi” olarak adlandırılan bu savlar kuşkusuz Türkiye’nin (ve küresel ekonominin) krizi artık tümüyle atlattığı ve “kötü günlerin” tamamıyla geride kaldığı varsayımına dayanıyor. Oysa, daha can alıcı bir soru tüm çıplaklığıyla önümüzde duruyor: Mevcut büyüme dalgasının ardında neler yatıyor? Büyümenin kaynakları ve nitelikleri neler? Bu soruların ipuçlarını aslında geçen haftaki yazımızın dayandığı verilerde irdelemekteydik: Türkiye ekonomisi kasım ve aralık aylarından başlayarak yeniden yüksek hacimli sıcak para çekmeye başlayan, dış açığı hızla genişleyen bir ekonomi görünümüne geri dönmektedir. Türkiye söz konusu dış açıklarını dış borçlarını arttıran biçimlerde finanse etmektedir. Türkiye’nin dış borç stoku krize girmeden önce 291 milyar dolara kadar yükselmiş, kriz boyunca da 266 milyar dolara geriletilmişti. 2009’un son çeyreği itibarıyla Türkiye küresel piyasalara yeniden “net dış borçlanıcı” konumda eklenmektedir. Türkiye ekonomisinin, diğer “Latin Amerika” ekonomilerince de paylaşılan büyüme-kriz- büyüme konjonktürünü açıklayan tek bir değişken gözükmektedir: Küresel sıcak para ve buna bağlı olan dış borçlanma. Türkiye ekonomisi dış borç elde edebildiği (dış açığını finanse edebildiği) sürece büyüyen dış borçlanma kaynakları daraldığı zaman şiddetli bir krize sürüklenen, dalgalanmaya açık bir ekonomidir. Türkiye ekonomisi “yabancıların” kaprislerine bağımlı bir yapıdadır. Bu bağımlılık ilişkisi, Türkiye’nin bir spekülasyon ve ucuz emek cenneti olarak küresel ekonomiye pazarlanmasının doğrudan sonucudur. “Yeni” büyüme konjonktürü, aynı 1990-93; 2000 ve 2003-2008 aralığında parlayan ve her defasında derin bir krizde son bulan salınımların yeniden yaşama geçirildiğini belgelemektedir. Bu senaryo daha kaç kez seyredilecek? Tüketici kredilerinin takibe düşme hõzõ, artõş hõzõnõ 3’e katladõ. Takipteki bireysel krediler 8.3 milyar liraya ulaştõ ANKARA (Cumhuriyet Büro- su) - Türkiye’de tüketici kredileri 2009 yõlõ Şubat ayõna göre yüzde 19.5 artarken takibe düşen tüketici kredileri bunun 3 kat üzerinde yüzde 63.3 yükseldi. Takipteki toplam bi- reysel kredi 8 milyar 280 milyon li- raya çõktõ. Bankacõlõk sektöründen aldõğõ kre- diler takibe düşen KOBİ sayõsõ da ge- çen yõlõn aynõ ayõna göre yüzde 53.2 oranõnda artõşla 202 bin 288 oldu. KO- Bİ’lerin takibe düşen kredi oranõ ise Şubat’ta yüzde 39.2 artarak 6 milyar 710 milyon liraya ulaştõ. Sadece şu- bat ayõnda 26 bine yakõn KOBİ’nin kredisi takibe düştü. Bankacõlõk Düzenleme ve Denet- leme Kurumu (BDDK) tarafõndan hazõrlanan Türk bankacõlõk sektörü şubat ayõ interaktif bültenine göre, al- dõğõ kredi takibe düşen KOBİ sayõ- sõ da son bir yõlda yüzde 53.2 artõş- la 202 bin 288’e yükseldi. Bu şir- ketler içinde en büyük ağõrlõğõ 170 bin 678 ile krediye ulaşma imkânõ en az olan mikro işletmeler oluşturdu. Kredisi takibe düşen KOBİ sayõsõnõn 25 bin 961 olduğu şubat ayõnda kredisi takibe düşen orta büyüklük- teki işletmelerin sayõsõ ise 5 bin 659 olarak gerçekleşti. KOBİ’lerin genelinde takibe düşen kredi oranõ şubatta geçen yõlõn aynõ ayõna göre yüzde 39.2 artõş gösterir- ken mikro işletmelerde takibe düşen kredi tutarõ yüzde 41.9, küçük işlet- melerde yüzde 32.5, orta büyüklükteki işletmelerde yüzde 41.3 olarak ger- çekleşti. Kredi kullanan KOBİ sayõsõ geçen yõlõn şubat ayõna göre yüzde 3.65 aza- larak bir milyon 227 bin 628’e indi. KOBİ’lerin kullandõğõ kredi miktarõ geçen yõlõn aynõ ayõna göre yüzde 4.42 artarak 85 milyar 772 milyon TL’ye ulaştõ. BDDK’ye göre, 31 Mart 2010 iti- barõyla bireysel krediler içinde tüke- tici kredileri bir önceki yõlõn şubat ayõ- na göre 15 milyar 246 milyon lira ar- tarak 93 milyar 350 milyon liraya, ta- kipteki tüketici kredileri ise bir mil- yar 545 milyon lira artõşla 3 milyar 986 milyon liraya yükseldi. Şubatta kredi kartõ kredileri de 36 milyar 891 milyon liraya çõktõ. Takipteki kredi kartlarõnõn tutarõ 4 milyar 294 milyon liraya yükselirken 3 milyar 986 milyon liralõk tüketici kredisi de eklendiğinde takipteki top- lam bireysel kredi miktarõ 8 milyar 280 milyon liraya sõçradõ. Büyük işletmeye büyük kredi İşletmeler büyüdükçe, bankacõlõk sektöründen aldõğõ kredilerde de ar- tõş dikkat çekti. Şubat ayõ itibarõyla kredi kullanan küçük işletmelerin kullandõğõ kredi tutarõ geçen yõlõn ay- nõ ayõna göre yüzde 8.6 artõşla 23 mil- yar 57 milyon liraya ulaşõrken aynõ dönemde orta büyüklükteki işlet- melerin kullandõğõ kredi miktarõ ise yüzde 13.6 artõşla 32 milyar 731 mil- yon lira oldu. Sadece şubat ayõnda 26 bine yakõn KOBİ kredi borcunu ödeyemediği için takibe alõndõ. Kredi kullanan KOBİ sayõsõ bile geçen yõlõn şubat ayõna göre yüzde 3.65 azalarak 1 milyon 227 bin 628’e indi. Ekonomi Servisi - Samsun Li- man’õn Devlet Demiryollarõ’na ait olan işletme hakkõnõn 36 yõllõğõna Ceynak Lojistik ve Ticaret A.Ş’ye (Cey Group) devri ile ilgili anlaş- ma Maliye Bakanõ Mehmet Şim- şek, Bayõndõrlõk ve İskân Bakanõ Mustafa Demir, Ulaştõrma Baka- nõ Binali Yıldırım, Özelleştirme İdaresi Başkanvekili Ahmet Aksu ve Devlet Demiryollarõ Genel Mü- dürü Süleyman Karaman ile CEY Group Yönetim Kurulu Başkanõ Ali Avcı tarafõndan imzalandõ. Cey Group işletme hakkõ için 125 milyon 200 bin dolarlõk ödemede bulundu. Cey Group içinde yer alan Samsunport-Samsun Uluslar- arasõ Liman İşletmeciliği de, Sam- sun Limanõ için 32 milyon dolarlõk yatõrõm yapacak. Samsun Li- man’õnõn Bağõmsõz Devletler Top- luluğu ile bağõnõ sağlayacak Sam- sun-Kavkaz hattõ ile demiryolu, va- gon taşõmacõlõğõ, feribot bağlantõ- larõnõ içerecek anlaşma Rusya Dev- let Başkanõ Medvedev’in ziyareti sõ- rasõnda imzalanacak. Samsun Li- manõ ilk olarak 2006’da ihaleye çõ- karõlmõş, ancak teklif yetersiz kal- dõğõ için ihale iptal edilmişti. Maliye Bakanõ Şimşek, törende yap- tõğõ konuşmada, Samsun Lima- nõ’na ilişkin ihalenin 2008 yõlõ Ma- yõs ayõnda gerçekleştirildiğini, 60 gün içinde tamamlanmasõ gereken Danõştay’daki onay sürecinin ge- cikmesi nedeniyle devrin ancak bugün yapõlabildiğini ifade etti. 36 YILLIĞINA DEVİR Ekonomi Servisi - Doğan Online’nin sahibi olduğu Eko- lay ABD’li oyun şirketi GamersFirst ile işbirliği yaparak adını Oyuncu.com olarak değiştirdi. İş- birliği kapsamında ilk etapta Runes of Magic adlı oyun tamamen Türkçe içerik ve Türk kültürüne göre özelleştirilmiş kıyafet, silah ve karakterlerle sunula- cak. Runes of Magic’in Türkçe uyarlaması için 1 milyondan fazla kelimenin tercümesi yapıldı. Ekonomi Servisi - New York Ti- mes gazetesinde yayõmlanan ABD’nin en büyük 200 firmasõnõn üst yöneticilerinin (CEO) 2009 ka- zançlarõ listesinde 17.8 milyon do- lar ile Coca-Cola CEO’su Muhtar Kent 33. sõrada yer aldõ. Araştõrma kuruluşu “Equi- lar” tarafõndan hazõrla- nan listede, Kent’in yõllõk çõplak maaşõ 1.2 milyon dolar, nakit ikramiyesinin 5.5 milyon ve 659 bin 273 dolar ek öde- me ile kendisine 2009’da top- lam 7 milyon 359 bin dolar nakit ödeme yapõldõğõ gösterilirken bu ücretlerin dõşõnda 7 milyon 433 bin dolar ile de ödüllen- dirildiği belirtildi. Böylece Kent’e yapõlan toplam ödeme 14.7 milyon do- larõ buluyor. Listede Kent’in elinde toplam 38 milyon dolarlõk şirket tah- vili ve 9 milyon dolar götürü emekli aylõğõ birikimi olduğu gösteriliyor. Bu yõl Forbes dergisi tarafõndan dünyanõn en zengin altõncõ adamõ olarak Oracle’õn kurucusu Lawran- ce J. Ellison 2009’da 84.5 milyon do- lar ile en çok kazanan üst yönetici ol- du. PepsiCo’nun üst yöneticisi Indra Nooyi de geçen yõl toplam 14 milyon 177 bin dolar kazancõ ile 40. sõrada yer buldu. Ekonomi Servisi - Tek kalemde getir- diği para ile bir anda Türkiye’nin günde- mine oturan gizemli Türk ile ilgili iddia- lar bitmek bilmiyor. Önceki gün HaberTürk gazetesinde As- lı Işık imzasõyla duyurulan haberin ar- dõndan dün Maliye Bakanõ Mehmet Şim- şek, tek kalemde bu kadar para gelmedi- ğini, söz konusu kişinin 7.1 milyar lira ge- tireceğini beyan ettiğini, ancak gelen mik- tarõn 6.3 milyar lira olduğunu açõkladõ. Her ne kadar serveti bir günde 4.5 milyar lira birden düşse de Forbes’in zenginler liste- sine açõk ara birinci olarak giren meçhul Türk’ün kimliğine ise hâlâ ulaşõlamadõ. Meçhul varlõk barõşçõsõ bir anda Türki- ye’nin en zengin kişisi unvanõnõ kazana- dursun, bankacõlar böyle bir paranõn siste- me girmediğini belirtti. Gazeteport’ta yer alan haberde, böyle bir paranõn Türk ban- kalarõna girmediği iddiasõ yer alõrken, “Gazeteport’un ulaştığı banka yönetici- leri, bu paranın Türk bankalarına gir- mediğini, katılım bankalarına girmiş olsa bile çok kısa süreli bir giriş-çıkış iş- lemi ile yeniden çıktığını belirtiyor” ifa- deleri yer aldõ. Haberde görüşlerine yer ve- rilen ve böyle bir paranõn ancak katõlõm ban- kalarõna girmiş olmasõnõn mümkün oldu- ğunu vurgulayan bankacõlar, “Ancak böy- le bir giriş olduysa bile paranın sistemin içinde kaldığını düşünmüyoruz” ifadesini kullandõ. Zira bankacõlar böyle bir paranõn sistemde kalmadõğõ konusunda hemfikir. Forbes’in listesinde Türkiye’nin en zengini olarak 3 milyar dolarlõk servetiy- le Hüsnü Özyeğin gözüküyordu. Özye- ğin’i Mehmet Emin Karamehmet 2.9 milyar dolarlõk, Şarık Tara da 2.6 milyar dolarlõk servetiyle izliyor. Gastronomi buluşması Ekonomi Servisi - Tedarikçi, üretici ve tüketi- ciyi aynõ çatõ altõnda toplayan “Metro Gastro Bu- luşması” yarõn İstanbul CNR Expo’da kapõlarõnõ al- tõncõ kez açõyor. Metro Toptancõ Market tarafõndan düzenlenen etkinlik 10 Nisan’da sona erecek. Metro Toptancõ Market Genel Müdürü Hakan Ergin’in gastronomi dünyasõndan onlarca firmanõn katõlõmõyla 10 bin m2’lik sergi alanõ üzerinde ger- çekleştirilen buluşmada, gõdadan, demirbaş ve ekip- mana kadar profesyonel müşterilerinin ihtiyaçlarõ- na yönelik tüm çözümler sunuluyor. Her yõl gas- tronomi sektörü profesyonellerini bir araya getiren ve sektör profesyonelleri arasõnda fikir ve bilgi alõş- verişine olanak sağlayan buluşmada, oteller dahil, sektördeki yenilikler ve trendler de paylaşõlõyor. OECD: Küresel ekonomi iyileşiyor Ekonomi Servisi - Kredi Derecelendirme Ku- ruluşu Fitch ve IMF’nin küresel ekonomik büyü- me tahminini yükseltmesinden sonra OECD de kü- resel toparlanmaya dönük iyimser açõklamalarda bulundu. Ekonomik İşbirliği ve Kalkõnma Örgü- tü (OECD) Genel Sekreteri Angel Gurria, küre- sel ekonominin görünümünün iyileştiğini söyledi. Gurria, Prag’da düzenlediği toplantõda, “Sanı- rım artık her şeye daha iyimser bakabiliriz, an- cak bu üç farklı hızda bir toparlanma söz ko- nusu” dedi. En hõzlõ toparlanmayõ gelişmekte olan ülkelerin gerçekleştirdiğini belirten OECD Ge- nel Sekreteri, onlarõ beklenenden hõzlõ bir çõkõş ya- pan ABD ve Japonya’nõn izlediğini, Avrupa’daki toparlanmanõn ise yavaş seyredeceğini ifade etti. OECD’nin dünyanõn önde gelen ekonomilerinin görünümüne ilişkin yeni raporunu bugün açõkla- masõ bekleniyor. ozlem.yuzak@cumhuriyet.com.tr Türkiye’nin iki ayrı koldan ilerleyen iki farklı sorunu eğitim ve yoksulluk bir noktada kesişti. Fethiye’de oğlunun öğrenim gördüğü dershaneye olan 5 bin liralık borcu nedeniyle hapse giren annenin büyük oğlu intihar etti. Dershane alacağından vazgeçti, anne serbest kaldı, ama olan 18 yaşındaki gence oldu. Buna münferit bir olay gözüyle bakarsak hepimiz büyük bir hata yapmış oluruz. Zira emin olun ki; çözüm getirilmeyen sorunların kesişme noktaları büyük toplumsal depremleri de beraberinde getirir. Bu öyküde, şoförlük yapan ve 5 nüfusu ge- çin-di-re-me-yen bir baba, o-ku-ma yaz-ma bilmeyen bir anne, ö-de-ne-me-yen borçlar ve ta-pu-su ol-ma-dı-ğı için satılamayan bir ev var. Ve de çocuklarının üniversitede okumaları için çırpınan bir a-i-le. Aşina değil mi? Bu ülkede yaşayanların kaçta kaçı bu durumda dersiniz? 73 milyonluk nüfusumuzun yarısından çoğu bu durumda değil mi sizce? Ailelerin çoğu eğitimi, özelllikle de üniversite eğitimini yoksulluktan bir kurtuluş olarak görmüyor mu? “Ben okuyamadım çocuğum okusun” anlayışı toplumun hemen hemen her kesiminde yaygın. Yetersiz üretim modeli ve bunun yarattığı işsizlik nedeniyle üniversite ise tam anlamıyla bir iş kapısı olarak algılanıyor. Ancak gerek sınav sistemi, gerekse okulların çoğunda eğitimin yetersizliği ve verilen eğitimin sınavla bire bir örtüşmemesi yüzünden herkes gemisini kurtaran kaptan misali, çocuğunu özel okul ve dershaneye yönlendirmeye çalışıyor. Dershaneye başlama yaşı 10’a kadar düşmüş durumda. Oyun çağındaki ilköğretim öğrencilerinin, çocukluklarının tadını çıkaramadan, sınavlara hazırlanmak için dershaneleri mesken tuttuklarını görüyoruz. Rakamlara bir bakalım: 1994 yılında 1089 olan dershane sayısı bugün 4 bin 193’e çıktı. Dershaneye giden öğrenci sayısı 1994 yılında 317 bin 217 iken bugün 1 milyon 174 bin 860. Buna göre, 1994 yılından bugüne dershane sayısı yüzde 285, öğrenci sayısı da yüzde 270 arttmış durumda. Parasal değeri ile dershanecilik bugün 9 milyar dolarlık dev bir sektör. Tabii bir de kayıt dışı olarak özel dersler ve evlere yapılan ziyaretlerle verilen derslerin karşılığı alınan ücretler hesaplandığında meblağ daha da yüksek. Burada dershaneleri suçladığım sanılmasın. Talep varsa dershane de olacak tabii ki. Sorun sistemde. Her şeyden önce de üniversiteyi yoksulluktan kurtuluş kapısı olarak gören ailelerin açmazında. Bu ülkede eğitim hakkı anayasada düzenlenen temel haklardan. Ancak eğitim sisteminin çarpıklığı bu hakkın eşit olarak verilmesini engelliyor. Peki neden bu sorun olarak masaya yatırılmıyor? Neden TBMM’de tartışılmıyor? CHP Muğla Milletvekili Fevzi Topuz, Milli Eğitim Bakanı Nimet Çubukçu’nun yazılı cevaplaması istemiyle TBMM’ye soru önergesi verdi. Topuz, önergesinde şu sorulara yanıt istedi: -Bir çocuk yoksulluk yüzünden okulunu bırakmak zorunda kalıyorsa bu konuda Milli Eğitim Bakanı olarak hiç mi bir sorumluluğunuz yok? -Eğitim ve öğrenimde fırsat eşitliği kapsamında yoksul öğrenciler için bir çalışmanız var mı? -Eğitime ulusal gelirden daha yüksek oranda bir pay ayırmak ve kamusal eğitimi daha nitelikli hale getirmek için ne gibi çalışma yapmaktasınız? -Dershaneler eğitimin bir parçası olarak görülüyorsa fakir öğrenciler için de mutlaka bir plan olmalı, bu konuda bir çalışmanız var mı? Bakalım sayın Bakan’ın yanıtları ne olacak? Merakla bekliyorum. Fethiye’deki Annenin Öyküsü Aşina Değil mi? B‹ L G ‹ T O P L U M U N A D O / R U / Ö Z L E M Y Ü Z A K Doğan ABD ile oyun oynatacak Hürriyet, Maliye ile uzlaştı Ekonomi Servisi - Hürriyet Gazetecilik toplam 45.2 milyon liralõk vergi aslõ ve cezasõ için yaklaşõk 17.2 mil- yon lirada uzlaştõ. Hürriyet’ten yapõlan açõklamaya gö- re, 2005 hesap dönemine ait 22.6 milyon liralõk ver- gi aslõ ve 22.6 milyon liralõk vergi ziyai cezasõ için tar- hiyat öncesi uzlaşma sağlandõ. Kamuoyunu Aydõnlatma Platformu’na yapõlan açõk- lamada, buna göre vergi aslõ ve cezasõnõn 8 milyon li- ra olarak belirlendiği, ödenecek tutarõn gecikme faiziyle birlikte 17.2 milyon lira olmasõnõn tahmin edildiği ve ödemenin 1 ay içinde yapõlacağõ belirtildi. Açõklama- nõn ardõndan Hürriyet hisseleri sert yükselerek yakla- şõk yüzde 6 primle 1.8 lirayõ gördü. Hisseler günü yüz- de 2.37 primle 1.73 liradan tamamladõ. Kent, en çok kazanan yöneticilerden 202 bin KOBİ takipte Meçhul zenginin serveti bir günde 4 milyar azaldı Bakan Şimşek, gizemli Türk’ün varlõk barõşõndan 10 milyar değil 6.3 milyar lira getirdiğini açõkladõ Hakan Ergin Samsun Limanõ Cey Group’ta